Maria Marianna Nowakowska
NOWAKOWSKA Maria, Marianna, z Łapińskich (październik 1845 Warszawa - 21 II 1891 Warszawa), aktorka. Była córką Augusta Łapińskiego i Agnieszki z Romankiewiczów, siostrą -> Walerii Niewiarowskiej. Do 1869 występowała pod nazwiskiem panieńskim. Była uczennicą L. Halpertowej, J. Królikowskiego, J. Rychtera i J.T.S. Jasińskiego. Już w 1862 debiutowała na scenie warsz. w roli Marco ("Kobiety z kamienia"), nie została jednak zaangażowana. W grudniu 1862 wystąpiła w Krakowie grając rolę tyt. w "Adriannie Lecouvreur". Przyjęta życzliwie, została zaangażowana i do 1865 występowała w t. krakowskim. 28 I 1865 debiutowała ponownie na scenie warsz.; grała rolę Doris Quinault ("Narcyz Rameau") i została przyjęta do zespołu dramatu WTR. Do 1869 grała w T. Rozmaitości, początkowo przede wszystkim role amantek i bohaterek, m.in. Amalię ("Zbójcy"), Sarę ("Salomon"), Porcję ("Kupiec wenecki"), Gertrudę ("Hamlet"), Amelię ("Mazepa"), Helenę ("Helena de la Seigliere"), Hipolitę ("Sen nocy letniej"). Do najlepszych jej ról zaliczano Księżnę Zofię ("Żydzi") i Królową Annę ("Szklanka wody"). Jak pisał J. Kotarbiński, "piękne, niebieskie oko artystki, twarz regularna i szlachetna, profil wyrazisty z rzymskim nosem, głos silny z matowym przydechem, te świetne warunki przyrodzone nie szły jednak w parze z wybitnym talentem". Stopniowo więc obejmowała role drugoplanowe i pozostała na scenie warsz. tzw. siłą użyteczną. 15 VII 1869 poślubiła urzędnika Ryszarda Nowakowskiego, opuściła scenę i zamieszkała w Radomiu. Do pracy w t. wróciła w 1872; używała odtąd nazwiska męża. W sez. 1872/73 występowała w t. w Poznaniu; 18 VI 1873 w t. lwow. grała gościnnie rolę tyt. w "Adriannie Lecouvreur"; następnie występowała w Warszawie: początkowo w t. ogr. Alhambra, a od sierpnia w T. Rozmaitości. 13 IX 1873 została ponownie zaangażowana do zespołu dramatu WTR. Na scenie warsz. występowała do zgonu; grała już tylko role drugoplanowe, przeważnie charakterystyczne, m.in. stare panny i dewotki. Role z tego okresu to m.in. Hrabina Pennmarch ("Dwa światy"), Petronela ("Mąż z grzeczności"). Zmarła na serce w czasie przedstawienia "Marii Stuart" F. Schillera (grała rolę Anny Kennedy).
Bibl.: Estreicher: Teatra II s. 563; Hahn: Shakespeare w Polsce; Kotarbiński: Aktorzy i aktorki s. 151-152; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; EMTA 1891 nr 387 (il.); Akt zgonu 1897/22 z parafii Przemienienia Pańskiego, USC Warszawa-Śródmieście; Chomiński; Jasiński.
Ikon.: W. Walkiewicz: Portret, lit.- MNWarszawa (także repr. Mucha 1875 nr 43); Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
