Artur Józef Nowakowski
NOWAKOWSKI Artur Józef, właśc. A.J. Nowak, pseud. Nowicki, Wiktorski (ok. 1850 Kraków - 11 III 1895 Lublin), aktor, śpiewak, dyr. teatru. Był synem Franciszka Nowaka i Franciszki z Dziembskich, mężem -> Teresy Brzechffy. Uczył się w gimn. św. Anny w Krakowie. Od 5 II 1870 do 29 X 1874 występował w t. krak. (statystował i grał małe rólki), z przerwą w 1872, gdy należał do zespołu P. Woźniakowskiego odwiedzając z nim m.in. Drohobycz, Sambor, Przemyśl, Tarnopol, Stanisławów. Z zespołem t. krak. wyjeżdżał na występy gościnne do Tarnowa, Kielc, Krynicy. 11 XI 1874 debiutował w t. we Lwowie w roli Artura Lecoutellier ("Pan notariusz") i został tu zaangażowany na sez. 1874/75 do ról "drugich amantów". Latem 1875 występował w warsz. t. ogr. Alhambra, w sez. 1875/76 i w lecie 1876 w zespole t. pozn. pod dyr. K. Doroszyńskiego i W. Terenkoczego (Poznań, warsz. t. ogr. Tivoli), w sez. 1876/77 w zespole pod dyr. J. Grabińskiego w Płocku, w 1877 w warsz. t. ogr. Anto-kol i Pod Lipką oraz w zespole K. Filleborna w Ciechocinku (lipiec), w sez. 1877/78 u K. Filleborna w Lublinie, w lecie 1878 w warsz. t. ogr. Arkadia oraz Eldorado, od lutego 1879 w zespole A. Trapszy w Lublinie, następnie w Łomży w zespole B. Kremskiego i H. Wójcickiego.
W 1881 kierował zespołem, z którym występował w Przemyślu (maj), Stanisławowie (15 VII-17 VIII) i Kołomyi (23 VIII-25 IX). W 1882-83 prowadził wraz z A. Myszkowskim zespół, który występował kolejno: w Lublinie (7 X 1882-2 IV 1883), Radomiu (od 4 IV 1883 do czerwca), znowu w Lublinie (3 VI-7 X 1883), Nałęczowie (dziewięć przedstawień w lipcu i sierpniu 1883), Radomiu (od 14 X 1883) i Kielcach (tu zespół rozwiązano). Od 21 XII 1883 do lata roku następnego kierował nadal z A. Myszkowskim zespołem występującym w Piotrkowie oraz w Busku (lato 1884). W 1885 występował w zespole J. Grabińskiego w Lublinie (od lutego do kwietnia); potem grał w Kielcach, Radomiu i Łodzi, w 1885-86 w zespole J. Teksla (m.in. w lecie 1885 i 1886 w warsz. t. ogr. Belle Vue, w 1886 w Lublinie), w 1887 w warsz. t. ogr. Belle Vue (dyr. J. Puchniewski), od listopada 1887 do marca 1888 w zespole K. Hoffmana i J. Głodowskiego, m.in. w Łomży, Kole, Łęczycy, w maju 1888 w zespole J. Teksla (prawdopodobnie w Łodzi), a latem tego roku w warsz. t. ogr. Belle Vue (dyr. J. Puchniewski). Od listopada 1888 do wiosny 1889 był aktorem i reżyserem w Lublinie w zespole pod dyr. L. Dobrzańskiego i J. Reckiego; tu wystąpił po raz ostatni na scenie w partii tyt. w operetce "Mikado". Ostatnie lata życia spędził w Lublinie. W 1889 prowadził tam restaurację pn. Belle Vue. Był aktorem komediowym, występował także z powodzeniem w operetkach. Ważniejsze role: Tadeusz Starża ("Emigracja chłopska"), Gustaw ("Śluby panieńskie"), Genio ("Pan Damazy"), Fogg i Passepartou ("Podróż naokoło Ziemi"), Wiórek ("Gałganduch, czyli Trójka hultajska"), Hrabia Ponicki ("Żydzi"), Menelaus i Kalchas ("Piękna Helena"), Major ("Nitouche"). W 1894 opublikował w "Gazecie Lubelskiej" (od nr 9 do 67) cykl artykułów pt. "Sylwetki teatralne" (podpisane pseud. Mikado). Był też autorem opowiadania z życia t. prowincjonalnego pt. "Córka Kamizoli".
Bibl.: Estreicher: Teatra II s. 644, 674, 684; Got: Teatr Koźmiana; Pepłowski: Teatr we Lwowie I s. 358, 369; Wspomnienia aktorów (J. Nowakowski: Sylwetki teatralne; tu il.); Echo 1883 nr 252; Gaz. nar. 1881 nr 187, 195, 220; Gaz. warsz. 1884 nr 161; Afisze Bucholtzów, WAPLublin.
Ikon.: Fot. pryw. - SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
