Domicela Nowińska
NOWIŃSKA Domicela, z Werowskich, 1° v. Skarżyńska (ok. 1792 Wilno - 27 VIII 1880), aktorka, śpiewaczka. Była córką Benedykta Werowskiego, siostrą -> Ignacego Werowskiego i -> aktorki Pauli, żoną najpierw -> Kaspra Skarżyńskiego, potem -> Kajetana N., matką -> Bolesława N. i -> Malwiny N. Pod nazwiskiem Skarżyńska występowała: w zespole K. Skibińskiego, m.in. w Lublinie (1826), w sez. 1826/27 w Wilnie, gdzie m.in. 25 i 27 III 1827 grała Lady Makbet w scenie z "Makbeta"; śpiewała także w tym roku m.in. w "Tankredzie". W 1827 w Białymstoku wyszła za mąż za aktora Kajetana Nowińskiego i od tej pory używała na scenie jego nazwiska. W 1828-57 stale należała do objazdowego zespołu swego męża Kajetana N.; w czasie licznych wędrówek występowała m.in. w Zamościu (1829), w Kielcach (1836, sez. 1853/54), Radomiu (1836, 1853), Płocku (1843, 1844), Włocławku (1840), Łowiczu (1843), Kaliszu (1847), Lublinie (sez. 1830/31, 1836, 1854-57) i w wielu innych miastach Królestwa Polskiego. Tylko w okresie od stycznia 1832 do wiosny 1836 wraz z mężem występowała w t. krakowskim. Wycofała się ze sceny zapewne w 1857, po śmierci Kajetana N. Zmarła w nędzy.
Podobała się zarówno w rolach amantek jak i w charakterystycznych czy komicznych. S. Krzesiński nazwał ją też "doskonałą mimiczką" i przyznawał dobry głos w rolach śpiewanych, choć wg niego "zaledwie w wodewilach utrzymać się potrafiła". Oceniając pracę N. w t. krak. K. Estreicher pisał: "utalentowana do ról tragicznych, z silnym głosem i ruchami poważnymi, niewłaściwie miewała powierzane sobie w sztukach role drugiego rzędu". W zespole męża obejmowała jednak role pierwszoplanowe i zdobyła sobie pewną popularność na prowincji. Energiczna i zaradna, przez wiele lat pomagała mężowi w prowadzeniu zespołu. Do najlepszych jej ról zaliczano m.in. Salmonę ("Machabeusze"), Inez ("Inez de Castro"), Klarę ("Śluby panieńskie"), Cygankę ("Dymitr i Maria"), Tomaszowa ("Biedny rybak"), Starość i Trankwillię Nimfę Ukontentowaną ("Chłop milionowy").
Bibl.: Estreicher: Teatra; Krzesiński: Koleje życia s. 66, 67, 70, 76-78, 82, 87-90, 93, 99, 117, 120, 351, 354, 468; Miller: Teatr i muzyka na Litwie s. 189; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 84, 88.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
