Andrzej Rutkowski
RUTKOWSKI, Andrzej, Jędrzej, Jan (1760 - 18 V 1830 Warszawa), aktor, śpiewak, dyr. teatru. Był mężem -> Karoliny R., ojcem -> Katarzyny Aszperger, -> Józefy R., -> Polixeny R., - Zofii Lasockiej i -> Anieli Starzewskiej. 21 IX 1783 debiutował w T. Narodowym w Warszawie w operze "Fraskatanka". W 1785-87 występował w Lublinie, we Lwowie i Dubnie. 14 VIII 1786 w Lublinie ożenił się z aktorką Karoliną Werter. W 1787-90 grał prawdopodobnie w Wilnie; w sez. 1791/92 był w zespole D. Morawskiego w Grodnie, 1792-94 w T. Narodowym w Warszawie; 1794 uczestniczył w Powstaniu Kościuszkowskim (17 IV przewodził ludowi na Starym Mieście, potem wstąpił do wojska i "za okazane męstwo podczas oblężenia Warszawy" miał benefis w t. 29 X; grano "Zbiega z miłości ku rodzicom"); 1795-99 występował (być może w lecie 1795 był przez krótki czas u D. Morawskiego w Grodnie) we Lwowie; 1799-1801 w Warszawie, 1801 w zespole działowym w Wilnie, potem w t. wil. (1805). W 1808 kierował zespołem występującym w Mińsku Litewskim, Mohylewie, Witebsku, Połocku, w 1812 w Mińsku. W 1813-14 był znowu w t. wil., potem w t. w Grodnie; od 1815 do 1821 grał w T. Narodowym w Warszawie. W 1822 występował w zespole K. Bauera w Lublinie (mógł to być jednak także inny aktor o tym samym nazwisku). Wg J.T.S. Jasińskiego "nie odznaczał się wielkim talentem, ale użytecznością niezaprzeczona". Grał najczęściej "tkliwych i komicznych ojców, intrygujących przyjaciół, role wesołe, pedantów, służących" ("Allgemeine Deutsche Theater Zeitung" 1798), np. Basilia ("Cyrulik sewilski"), Janka ("Krakowiacy i Górale"), Jurgę ("Spazmy modne").
Być może w 1795 w zespole D. Morawskiego w Grodnie występował inny aktor, Jan R., wszystkie pozostałe informacje przypisane przez A. Millera Janowi R. pokrywają się jednak z działalnością Andrzeja R.
Bibl.: Estreicher: Teatra; Got: Na wyspie Guaxary; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Riabinin: Teatr w Lublinie; Simon: Dykcjonarz; Szwankowski: Teatr Bogusławskiego; Wspomnienia aktorów; Kur. warsz. 1830 nr 135; Chomiński; Jasiński.
Ikon.: F. A. Lohrmann: R. jako Biskroma (Axur), akw., 1793 - BUW (Gabinet Rycin).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
