Jan Szymborski
SZYMBORSKI Jan (1838 lub 1852 - 15 XII 1909 Żbików pow. Pruszków), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem Tomasza i Marii Sz., mężem -> Anieli Sz. potem prawdopodobnie -> Marii Borysławskiej, ojcem -> Jerzego Jerzyńskiego i -> Heleny Rolandowej. Zapewne należał najpierw do corps de ballet WTR. Jako aktor debiutował w 1866 w Kaliszu u J. Gawęckiego, potem u F. Stobińskiego i w jego zespole grał też w 1868 i 1870-71, m.in. we Włocławku, Siedlcach i warsz. t. ogr. Alhambra. W 1872-76 występował z zespołem A. Trapszy w Lublinie, Kaliszu, Radomiu i warsz. t. Alhambra i Eldorado, w 1876-77 z zespołem M. Kopystyńskiego w Lublinie i warsz. t. ogr. Alhambra, w 1877-79 z zespołem A. Trapszy, m.in. w Łodzi, Lublinie, Piotrkowie, Kaliszu i warsz. t. ogr. Arkadia, w 1879-82 z zespołem J. Puchniewskiego, m.in. w warsz. t. ogr. Alhambra oraz w Lublinie, Kaliszu, Kielcach i Piotrkowie.
Od 1 VI do 11 X 1882 kierował (początkowo z A. Sonnenfeldem) warsz. t. ogr. Nowy Świat, w 1883 z W. A. Górskim prowadził zespół w Piotrkowie (marzec) i Sosnowcu (maj), a następnie sam kierował warsz. t. ogr. Eldorado (31 V-l X 1883) i zespołem w Płocku. Od 8 I do 1 IV 1884 z S. Trapszą prowadził zespół w Łowiczu. Potem do 1886 grał i reżyserował w zespole J. Puchniewskiego, m.in. w Płocku, Kaliszu, Radomiu, Lublinie i warsz. t. ogr. Belle Vue, Eldorado, Nowy Świat i Promenada. Pod koniec 1886 zorganizował własny zespół w Płocku, w 1887 występował z nim w Lipnie, Płocku, Płońsku, Mławie (maj), Ciechanowie, Pułtusku, warsz. t. ogr. Alhambra (1 VI-10 IX) i Płocku (od 22 IX 1887 do stycznia 1888 i znów od 8 III do połowy maja), potem w Płońsku, w jesieni 1888 w Sandomierzu, w 1889 w Częstochowie; prócz tego prowadził podobno z J. Cybulskim zespół działowy. Od grudnia 1890 do marca 1891 zespół Sz. występował w Piotrkowie, w 1891 także w Tomaszowie Mazowieckim (marzec), Częstochowie (kwiecień, maj), Łodzi (październik), Ozorkowie, Pabianicach, Piotrkowie, Płocku (od listopada 1891 do stycznia 1892), w 1892 także w Rypinie. Latem 1892 po rozwiązaniu swego zespołu Sz. występował zapewne w warsz. t. ogr. Wodewil (w tym czasie działał już także - Wacław Sz. i niektóre wiadomości z 1892-1905 mogą dotyczyć tego aktora). W sez. 1892/93 występował w zespole K. Kamińskiego w Petersburgu, wiosną 1893 u L. Czystogórskiego w Lublinie i Radomiu, w sez. 1893/94 prawdopodobnie w zespole Cz. Janowskiego w Łodzi i Lublinie, w lecie 1894 w warsz. t. ogr. Wodewil, w sez. 1894/95 w Siedlcach i Petersburgu w zespole J. Puchniewskiego, przejętym następnie przez L. Dobrzańskiego i występującym w Rydze i Moskwie. W lecie 1895 grał zapewne w warsz. t. ogr. Wodewil, w 1896 u L. Czystogórskiego w Siedlcach i Lublinie oraz u M. Wołowskiego w Łodzi i warsz. t. Cyrk, w lecie 1896 może także w warsz. t. ogr. Belle Vue; w sez. 1896/97 grał i reżyserował w Stanisławowie u J. Reckiego, w lecie 1897 występował zapewne w warsz. t. ogr. Eldorado, w 1898 w Płocku u L. Bogdanowicza, w 1899 w t. letnim w Parku Krakowskim u B. Mareckiego, w 1899-1900 u Cz. Janowskiego w Kielcach, Piotrkowie i Łodzi, w 1900 może także u J. Myszkowskiego w Kaliszu, w początku 1901 w Częstochowie u B. Mareckiego, w lecie tego roku w warsz. t. ogr. Wodewil, w 1901-02 w zespole B. Bolesławskiego w Odessie i Moskwie. Od lata 1902 do 1905 grał i reżyserował w T. Ludowym w Warszawie, w lecie 1905 prawdopodobnie u F. Kwaśniewskiego w warsz. t. Renaissance, potem występował w t. łódz., w początku 1906 z aktorami byłego T. Ludowego w Warszawie, w lecie tego roku w t. Renaissance F. Kwaśniewskiego, następnie u Cz. Wiśniewskiego w Kaliszu, od stycznia 1907 w t. łódz., w początku 1908 w Kijowie z zespołem M. Przybyłko-Potockiej, potem w warsz. T. Tanim pod kier. H. Czarneckiego i t. Bagatela u J. Puchniewskiego oraz w Petersburgu z zespołem M. Przybyłko-Potockiej. W 1909 występował jeszcze w warsz. T. Małym, a później reżyserował przedstawienia amatorskie w Pruszkowie. Wg A. Grzymały-Siedleckiego Sz. "był wcale dobrym aktorem", "tyle przesadnym, raczej uroczystym, ile nim był i w prywatnym życiu, ale umiejącym poradzić sobie z rolą"; "gest miał wysokohetmański, mówił głosem szerokim, jak przystało temu, którego rzesze powinny słuchać". Grywał takie role jak: Szarucki ("Majster i czeladnik"), Zdzisław ("Radcy pana radcy"), Major ("Damy i huzary"), Rejent ("Zemsta"), Miechodmuch ("Krakowiacy i Górale"), Natan ("Sędziowie"), Guślarz ("Dziady"). Występował też niekiedy w operetkach, m.in. jako Kalchas ("Piękna Helena"), Żupan ("Baron cygański"). Był ceniony jako antreprener zespołów prowincjonalnych.
Bibl.: Filler: Melpomena; Gliński: Teatr w Petersburgu II s. 101, III s. 130-131; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Ruch, kalendarz na rok 1888, Warszawa 1887; Wspomnienia aktorów; Kur. warsz. 1909 nr 349; Nowiny 1882 nr 245; Tyg. ilustr. 1909 nr 52; Afisze Bucholtzów, WAPLublin; Afisze, IS PAN, Tow. Naukowe Płockie; Akt zgonu, parafia Żbików pow. Pruszków.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
