Marceli Zenopolski
ZENOPOLSKI Marceli (6 V 1818 Warta - ok. 1873 Półn. Ameryka), aktor, dyr. teatru. Byt synem Tomasza Z. i Heleny z Szatkowskich, mężem -> Teofili Stysińskiej (ślub 9 XI 1839 w Lublinie). Podobno przed wstąpieniem na scenę był fryzjerem w Lublinie. Debiutował w 1835 lub 1836 w Lublinie w zespole T.A. Chełchowskiego, z którym występował także w latach następnych, m.in. w Radomiu (1837, 1839) i Kaliszu (1838). W 1840 występował w Krakowie. 21 VII 1841 debiutował w t. warsz. w roli Szymona ("Biedny rybak"), a 21 VIII w roli Szydełki ("Gałganduch, czyli Trójka hultajska"). Zaangażowany do t. warsz., występował tu do 1843; 18 IX tego roku grał ostatni raz Kawalera de la Rapiniere ("Pamiętniki szatana"). Od stycznia do lipca 1844 prowadził własny zespół w Lublinie. Jesienią (we wrześniu lub październiku) debiutował w t. lwow. w roli Soliniego ("Estella") i został zaangażowany. Grał tam m.in. Kacperka ("Siostra Kacperka") i Krambambulę ("Młyn diabelski"). Występował także w tamtejszym t. niemieckim. W lutym 1846 wyjechał na występy do Krakowa, w sierpniu występował w Stanisławowie (w trzech quodlibetach własnego układu), następnie wrócił do t. lwowskiego. Zwolniono go stamtąd w październiku. Wyjechał wtedy do Warszawy, gdzie przyjęto go do zespołu od listopada 1846. Występował jednak bardzo krótko - ostatni raz 26 XII 1846 w roli Pana Bizot ("Niedorostek"). Na skutek intryg J.T.S. Jasińskiego i I. Abramowicza (posądzono go o chorobę umysłową, a nawet aresztowano) w styczniu 1847 otrzymał dymisję. W tymże miesiącu wyjechał do Wilna i występował w tamtejszym t., potem w Mińsku Litewskim i Grodnie. W lipcu 1848 wyjechał do Prus, od jesieni tego roku grał znowu w Grodnie, w 1850 występował na wieczorach deklamacyjno-mimicznych zorganizowanych przez siebie we Wrocławiu i Poznaniu. Potem podobno jeździł po Niemczech i Francji z własnymi przedstawieniami mimicznymi, pracował jako fryzjer w Londynie, wreszcie wyjechał do Ameryki Północnej (wg S. Krzesińskiego był tam już w 1853). W czasie wojny domowej był sierżantem w szpitalu wojskowym w twierdzy Budgelly i w 1862 został tam podobno na stale zarządcą szpitala; wg informacji M. Chomińskiego był m.in. lekarzem w Waszyngtonie i zmarł ok. 1864.
Z. był uznawany za utalentowanego aktora komediowego, lubiany przez publiczność i kolegów. Grał role komiczne, ale także "wojaków" i "czarne charaktery w melodramacie". Głos miał czysty i dźwięczny, twarz b. ruchliwą, wyrazistą, ciemne kręcone włosy. K. Estreicher określał go jako "utalentowanego rubasznego komika", a M. Rulikowski pisał, że później "zestawiano go nawet z Żółkowskim". Sam Żółkowski nazwał go w swoich dziennikach "nadzwyczajnym talentem". Najlepsze role: Szydełko ("Gałganduch, czyli Trójka hultajska"), Krzysztof ("Pokoik Zuzi"), Baron ("Stara romantyczka"), Śpiochajło ("Zamieszanie"), Dubiński ("Niech jedzie na wieś"), Tirebouchon ("Taraban mały dobosz"). Ułożył także "Mimiczne przedstawienie uczuć i namiętności rozmaitych w 40 zmianach" i często występował przedstawiając swoją "Mimikę", do której S. Moniuszko napisał w Wilnie muzykę. W. Rapacki mylnie podaje, że Z. miał na imię Leon.
Bibl.: Estreicher: Teatr w Stanisławowie s. 8; Estreicher: Teatra; Krzesiński: Koleje życia s. 214, 354; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; Raszewski: Z tradycji teatr.; Rulikowski: Teatr warsz.; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 57; Rocz. t. we Lwowie 1845; Akt ślubu, w jednej z parafii Lublina (wg informacji S. Dąbrowskiego); Chomiński; Krogulski.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
