Scenografia

Boris Foltýn Kudlička
ur. 5 grudnia 1972, Rużomberk (Ružomberok, Słowacja)

Scenograf operowy i teatralny, designer, architekt i architekt wnętrz.

Urodzony i wykształcony na Słowacji, od lat 90. XX wieku pracuje i mieszka w Polsce. Ukończył studia w Katedrze Projektowania Scenografii i Kostiumu Wydziału Teatralnego VŠMU (sł. Vysoká Škola Múzických Umení, pol. Akademia Artystyczna) w Bratysławie (1996), studiował też w Academie Minerva w Groningen w Holandii. W latach 2011-2013 prowadził zajęcia ze studentami Katedry Scenografii Wydziału Sztuki Mediów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 2011 pełnił funkcję generalnego komisarza Quadriennale Scenografii w Pradze.

Jako kierunek studiów wybrał scenografię zamiast architektury, doceniając niezbędną w niej pracę z tekstem oraz różnorodność i szybkość realizacji projektów. Pierwsze kroki stawiał w offowym teatrze Stoka w Bratysławie. Na profesjonalnej scenie debiutował w 1996 scenografią do baletu Od bajki do bajki (Z rozprávky do rozprávky) Oskara Nedbala (Slovenské Národné Divadlo w Bratysławie, reż. i choreogr. Ján Ďurovčík i Igor Holováč). Jego pierwszą operową realizacją był ostro krytykowany Straszny dwór w reżyserii Andrzeja Żuławskiego (Scena Operowa Teatru Narodowego w Warszawie, 1998). Od 1995 roku, dzięki Andrzejowi Kreütz-Majewskiemu, którego prace poznał na praskim Quadriennale i na dwa lata został jego asystentem, stale współpracuje z warszawskim Teatrem Wielkim – Operą Narodową. Od premiery Madamy Butterfly Pucciniego (1999) tworzy w duecie artystycznym z reżyserem Mariuszem Trelińskim, z którym zrealizował kilkanaście premier w Polsce i za granicą; wśród najbardziej znanych są m.in. Król Roger Szymanowskiego (2007), Orfeusz i Eurydyka Glucka (2009) (oba spektakle sfilmował Narodowy Instytut Audiowizualny) czy Latający Holender Wagnera (2012). Stałymi partnerami w jego pracy są także reżyserzy Keith Warner (od premiery Śmierci w Wenecji Brittena), Dale Duising (od Podróży do Reims Rossiniego) i Amon Miyamota (od Złotej pagody Yukio Mishimy). Obecnie jest naczelnym scenografem Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Pracuje w operach i teatrach na całym świecie, m.in. w Nowym Jorku, Waszyngtonie, Los Angeles, Londynie, Berlinie, Pradze, Tel-Awiwie i Tokio.

Swoją metodę pracy Kudlička określa jako ciągłe zaprzeczanie samemu sobie. Pierwszą zasadą jego twórczości – co wynika w pewnej mierze ze sprzeciwu wobec doświadczenia wybitnego czeskiego scenografa Josefa Svobody – jest niepopadanie w powtarzalność i rutynę. Stąd trudno jednoznacznie określić jego styl. Ekspresyjna (by nie rzec: ekspresjonistyczna) estetyka, w jakiej najchętniej się porusza, opiera się na mocnych kontrastach: surowość kompozycji w duchu Roberta Wilsona (wielkie, jednorodnie świecone, barwne płaszczyzny) zostaje zderzona z barokowością Kreütz-Majewskiego (ciągłe bodźcowanie widza, szukanie niepowtarzających się rozwiązań w kolejnych sekwencjach spektakli), a zamiłowanie do syntetycznych materiałów (plastiki, pleksy, lustrzane powierzchnie) kontrastuje ze skłonnością do wykorzystywania naturalnych substancji i faktur (kurtyny wodne i basen w Latającym Holendrze).

Kudlička chętnie bawi się optyką i wizualnymi złudzeniami – czy to poprzez częste użycie luster (ostatni akt Traviaty), czy efekty świetlne – jego przestrzenie domykają będące samodzielnymi znakami plastycznymi neony, lasery, świetlówki, również wideoinstalacje. Światłem scenograf buduje także głębię, nie wahając się pozostawiać tylnych planów aktorskich w całkowitym wyciemnieniu, co powoduje odcinanie się sylwetek na tle jaskrawo świeconego horyzontu i pogłębienie ogólnej perspektywy obrazu scenicznego. Wykorzystując zaawansowaną technikę sceniczną (ruchome platformy, kurtyny świetlne itp.), wprowadza w swoje spektakle montaż scen o charakterze na poły filmowym.

Obok teatru Kudlička podejmuje aktywności na innych polach. W 2000 roku we współpracy z Andrzejem Kreütz-Majewskim zaprojektował polski pawilon na Expo w Hanowerze, w 2010 wnętrze polskiego pawilonu na Expo w Szanghaju, w 2015 pawilon Słowacji na Quadriennale. Zajmuje się także wystrojem wnętrz, m.in. dla restauracji Belvedere i Hotelu Europejskiego, projektuje przestrzenie wystawiennicze, m.in. dla Muzeum Narodowego i Muzeum Sztuki Nowoczesnej, współpracował z katarską telewizją Rayyan. Współprowadzi pracownię architektoniczną WWAA.

Dwukrotny laureat Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida (2003 i 2016) oraz słowackiej nagrody teatralnej Dosky (2004 i 2008). W 2005 roku jego scenografia do Ryszarda II Williama Shakespeare’a w Teatrze Narodowym została nagrodzona przez Instytut Teatralny w Ogólnopolskim Konkursie na Teatralną Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Europejskiej, w 2006 otrzymał Brązowy, a w 2015 Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”; dwukrotnie zdobył Złoty Medal na praskim Quadriennale Scenograficznym: w 2007 (za najlepsze wykorzystanie technologii) i w 2015 (w dziedzinie architektury performatywnej za projekt słowackiego pawilonu).

Bibliografia

• Boris Kudlička volume 1, Film Europe Media Company, Teatr Wielki – Opera Narodowa, Warszawa 2011;
• Hoffman Marta, O stylu Borisa Kudlički, „Teatr” 2012 nr 4;
• Kudlička Boris, Czyste płótno, „Teatr” 2011, nr 3;
• Mozga-Górecka Maja, Boris Kudlička – scenograf pod presją, „Architektura-Murator” 2015 nr 11;
• Pływam na swojej tratwie, z Borisem Kudličką rozmawiała Anna Galas, „Teatr” 2012 nr 4 [wersja cyfrowa].

Adam Karol Drozdowski (2017)