Pocałunek Wieszczki
(Le Baiser de la Fee)
Balet alegoryczny w 4 obrazach. Libretto, wg bajki Hansa Christiana Andersena "Dziewica lodów", i muzyka: Igor Strawiński; choreografia: Bronisława Niżyńska (Włodzimierz Traczewski); scenografia: Alexandre Benois (Izabela Konarzewska).
Prapremiera: Paryż 27 XI 1928, Theatre National de l'Opera, zespól Idy Rubinstein.
Premiera polska: Łódź 9 XII 1978, Teatr Wielki.
Osoby: Wieszczka, Dziewica Lodów - Ida Rubinstein (Liliana Kowalska); Młodzieniec - Anatol Wilzak (Kazimierz Wrzosek), jego Narzeczona - Ludmiła Szollar (Ewa Wycichowska); Matka Młodzieńca, Cień Wieszczki, Cyganka, płatki śniegu, wichry, duchy lodowe, wieśniacy, druhny Narzeczonej, młodzież wiejska.
Obraz 1. Prolog. Burza śnieżna. Przez ośnieżone pola idzie Matka z niemowlęciem na ręku (taniec Matki - kołysanka). Zrywa się burza śnieżna (taniec wichrów i płatków śnieżnych); daremnie kobieta stara się osłonić dziecko i opuścić groźne pustkowie. Wyczerpana walką z rozszalałym żywiołem traci siły, pada martwa, a śnieg pokrywa ją białym całunem. Dziecko pozostaje samo wśród szalejącej zamieci, z której wyłania się nagle w otoczeniu duchów piękna i groźna Dziewica Lodów (taniec Wieszczki). Każdemu jej ruchowi towarzyszy posępny Cień. Wieszczka zbliża się do dziecka i składa na jego czole czarodziejski pocałunek, po czym znika wraz ze swym orszakiem. Wchodzą wieśniacy, szukając zaginionej kobiety, lecz znajdują tylko małe zawiniątko, a w nim śpiące dziecko.
Obraz 2. Minęło 20 lat. Święto na wsi. Uratowany chłopczyk wyrósł na pięknego młodzieńca i dziś właśnie, w mroźny zimowy dzień, ma się odbyć jego wesele z córką młynarza. Schodzi się młodzież wiejska (walc), radośnie witając Narzeczonego (taniec Młodzieńca). Wreszcie zjawia się oczekiwana Narzeczona (pas de deux Narzeczonych i taniec ogólny). Gdy wszyscy się rozchodzą i Młodzieniec zostaje sam, nagle staje przed nim nieznajoma Cyganka w bogatym, lśniącym od klejnotów stroju (taniec Cyganki). Młodzieniec ulega czarowi tej dziwnej istoty o lodowato zimnej, złowrogiej twarzy. Prowadzi ją do swej Narzeczonej.
Obraz 3. W młynie. Wre tu beztroska zabawa. Narzeczona tańczy w tłumie weselnych gości, którzy również Narzeczonego wciągają w wir tańca. Zapomniana Cyganka niepostrzeżenie znika. Młodzi radują się swym szczęściem (pas de deux). Dziewczyna odchodzi, by przebrać się w weselny strój. Młodzieniec zostaje sam. Po chwili wraca panna młoda, z twarzą zasłoniętą ślubnym welonem. Chłopiec zapewnia ją o miłości; oblubienica zrzuca welon, odsłaniając groźną twarz Dziewicy Lodów, która przyszła po swą zdobycz. Nie mogąc wyzwolić się spod jej uroku, Młodzieniec bezwolnie idzie za nią.
Obraz 4. Epilog. Do pustej izby wchodzi Narzeczona, szuka Narzeczonego. Nagle ściana w głębi rozstępuje się, ukazując w dali królestwo Dziewicy Lodów. Na wspaniałym lodowym tronie siedzi Wieszczka. Młodzieniec zbliża się do niej, a ona składa na jego czole pocałunek, który przypieczętowuje na zawsze jego los.
Komponując na zamówienie Idy Rubinstein balet "Pocałunek Wieszczki", Strawiński pragnął złożyć hołd Czajkowskiemu, dla którego żywił zawsze wielki szacunek i uznanie. Baśń Andersena posłużyła mu jako alegoria losu wielkiego kompozytora rosyjskiego, naznaczonego czarodziejskim piętnem muzy, której symbolem jest Dziewica Lodów. Fantastyka baśniowa, należąca do ulubionej tematyki baletowej Czajkowskiego, oraz rygory form tanecznych zawartych w schemacie XIX-wiecznych baletów odpowiadały zamierzeniom stworzenia "baletu w stylu Czajkowskiego". Strawiński odtworzył więc styl jego muzyki, posługując się drobnymi utworami wokalnymi i instrumentalnymi i budując z nich jednolity utwór symfoniczny o typowych cechach muzyki Czajkowskiego: szerokiej frazie melodycznej i barwnej instrumentacji. "Pocałunek Wieszczki" to jeden z najprostszych, a przy tym najdłuższych baletów Strawińskiego, posiadający duże walory teatralne; wystawiany był wielokrotnie, często w nowych wersjach choreograficznych; jego premiery w wersji G. Balanchine'a odbyły się m.in.: Nowy Jork 27 IV 1937, American Ballet, sc. A. Halicka, w obs. K. Mullowney i W. Dollar, Nowy Jork 10 IV 1940, Ballet Russe de Monte Carlo, w obs. M. Slavenska i A. Eglevsky, Paryż 2 VII 1947, Opera, w obs. T. Tumanowa i A. Kałużny, Mediolan 4 IV 1953, La Scala, w obs. L. Novaro i G. Perugini.
Spośród innych wersji choreograficznych baletu "Pocałunek Wieszczki" na wzmiankę zasługują: chor. F. Ashton, sc. S. Fedorowicz, Londyn 26 XI 1935, Vic-Wells Ballet, w obs. P. Argyle i H. Turner, chor. K. MacMillan, sc. K. Rowell, Londyn 12 IV 1960, The Royal Ballet, w obs. S. Beriosova i D. MacLeary, chor. R. Hynd, sc. J. Hubbard, Amsterdam 16 XI 1968, Het Nationale Ballet, wersja powtórzona w 1974 z London Festival Ballet, chor J. Neumeier, sc. J. Rosę, Frankfurt n.M. 2 I 1972, Ballett der Stadtischen Buhnen, w obs. M. Kruuse i M. Barra; wersję tę przejął w 1974 American Ballet Theatre w Nowym Jorku, w obs. C. Gregory i I. Nagy.
Treść zaczerpniętą z bajek Andersena mają również balety "Nagi Książę" i "Syrena".
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie