Klementyna
Balet w 6 obrazach. Libretto: Ola Obarska; muzyka: Piotr Perkowski; choreografia: Jerzy Gogol; scenografia: Tadeusz Gryglewski.
Prapremiera: Bytom 11 X 1969, Opera Śląska.
Osoby: Klementyna Sobieska - Joanna Szabelska; Jakub Stuart, pretendent do tronu angielskiego - Jerzy Domagała; Karol Vaugan, jego powiernik - Bolesław Bolewicz; Jakub Sobieski, ojciec Klementyny - Andrzej Snieżyriski; Signor Caprara - Andrzej Śnieżyński; Jadwiga Sobieska, matka Klementyny - Janina Stankiewicz; Joanna, służąca Klementyny; przyjaciółki Klementyny; córki Caprary; dyplomaci, Hiszpanie, Rosjanie, maski, oberżysta, Szkoci, goście na dworze włoskim, lud śląski, Tyrolczycy, żołnierze, goście w oberży. Rzecz dzieje się w początkach XVIII w.
Obraz 1. Signor Caprara wydaje w swej bolońskiej rezydencji bal maskowy na cześć pretendenta do tronu angielskiego, Jakuba Stuarta. Z tej okazji prezentuje mu swe córki na wydaniu. Chcąc uczcić znakomitego gościa, Caprara przygotował niespodziankę w postaci występu szkockiego zespołu ludowego. Wśród zebranych nie brak też zakonspirowanych wysłanników antystuartowskiej koalicji, którzy obserwują Jakuba i przedstawiają mu wtajemniczone w ich plany piękne damy. Lecz młody Stuart pozostaje obojętny na ich zaloty. W towarzystwie przyjaciela Karola Vaugana opuszcza pałac.
Interludium: Vaugan stara się przekonać Jakuba o konieczności zawarcia związku małżeńskiego. Królewicz wręcza mu swój pierścień z poleceniem znalezienia odpowiedniej kandydatki na żonę. Vaugan wraz z kilkoma towarzyszami wyruszają w świat.
Obraz 2. Park przed pałacem Sobieskich w Oławie na Śląsku. Odbywają się uroczystości dożynkowe, które rozpoczyna taniec wiejskiej młodzieży (tańce śląskie). Wchodzi Jakub Sobieski z żoną, córką Klementyną i jej przyjaciółkami. Wśród tanecznych korowodów przodownicy wręczają gospodarzom symboliczny bochenek chleba, a Klementyna i jej towarzyszki przyłączają się do tańczącej młodzieży. Tymczasem przybywa wysłannik Stuarta, Vaugan, którego od razu oczarowuje wdzięk i uroda Klementyny. Towarzyszący mu malarz maluje natychmiast jej portret.
Obraz 3. Sala portretowa w rezydencji Stuarta w Urbino, we Włoszech. Jakub Stuart ogląda konterfekty młodych dam, przywiezione przez Vaugana i innych posłów. Są to portrety: Hiszpanki (taniec hiszpański), Francuzki (menuet), Rosjanki (taniec w grupie bojarów). Wtem wzrok jego pada na portret Klementyny Sobieskiej. Olśniony, nie może oderwać od niej oczu. Pisze swój pierwszy list miłosny do Klementyny.
Obraz 4. Komnata Klementyny w pałacu oławskim. Na wezwanie królewicza Jakuba Klementyna ma się udać do Włoch. Trwają właśnie gorączkowe przygotowania do podróży. Zachwycona piękną wyprawą Klementyna tańczy przed lustrem, przymierzając coraz to inne stroje. Nagle głos trąbki zwiastuje przybycie królewskiego posłańca. Za chwilę matka Klementyny, Jadwiga Sobieska, wprowadza pazia, który wręcza dziewczynie list od Jakuba.
Obraz 5. Karczma przydrożna w Innsbrucku. W karczmie bawi się lud tyrolski (lendler). Tymczasem przez granicę usiłuje przedostać się pod osłoną nocy grupka podróżnych - Jadwiga Sobieska z córką i jej służącą Joanną. Uprzedzona przez szpiegów straż graniczna zatrzymuje kobiety. Klementyna zostaje uwięziona. Ale dzielny Vaugan czuwa. Przybywa do karczmy ze swą świtą w przebraniu wędrownych kupców. Porozumiawszy się z Joanną przystępuje do akcji. Joanna kuszącym tańcem oczarowuje strażników i na dany sygnał prowokuje awanturę, która kończy się bijatyką. Korzystając z zamieszania, Joanna zajmuje miejsce Klementyny w więzieniu, a Klementyna w sukniach Joanny ucieka.
Obraz 6. Sala balowa w rezydencji Stuarta w Urbino. Z okazji wesela Klementyny z Jakubem odbywa się uroczysty bal, który młoda para otwiera polonezem. Bal urozmaicają różne atrakcje, występy polskich i szkockich tancerzy, zakończone znów wspaniałym polonezem.
Treść baletu "Klementyna" oparta jest na zdarzeniach historycznych, związanych z ukartowanym dla celów politycznych małżeństwem praprawnuka Marii Stuart, Jakuba Edwarda, katolickiego pretendenta do tronu Anglii, z wnuczką króla Jana III Sobieskiego, Marią Klementyną. Po nieudanej wyprawie zbrojnej przeciwko Anglii Jakub Stuart przeniósł się z Francji do księstewka Urbino we Włoszech, skąd rozpoczął starania o rękę Klementyny. Próby utrącenia tego mariażu przez wrogów Jakuba doprowadziły do szeregu komplikacji, które przedstawia libretto baletu, zawierające kilka najważniejszych momentów: aresztowanie pań Sobieskich w Innsbrucku, spisek, porwanie ich, uwolnienie przy użyciu podstępu i wreszcie szczęśliwe połączenie się młodej pary. Te romantyczne dzieje szkockiego królewicza i polskiej księżniczki oraz ich niezwykłe przygody ujęte zostały w dużym skrócie, a sytuacje historyczne stały się efektownymi muzyczno-tanecznymi obrazami. Prosta, jasna i przejrzysta w koncepcji muzyka, ilustrująca akcję i posiadająca motoryczne cechy "taneczności", uwydatnia ludowe i szlacheckie wątki polskie oraz wątki szkockie, w które kompozytor wplata, obok dźwięku tradycyjnych dud, polskie intonacje góralskie. W zaręczynowym polonezie w III akcie brzmi "mariaż" polskiej formy tanecznej z narodowymi melodiami Szkocji.
P. Perkowski jest również autorem baletów: "Swantewit" i "Rapsod" (zob. "Swantewit"), obrazka tanecznego na motywach ludowych "Szkice jarmarczne" i "Tryptyku lubelskiego" dla Polskiego Zespołu Tańca, chor. E. Papliński, sc. J.M. Szancer, Warszawa 22 VII 1955, Opera; oba obrazki pokazywane były na występach zespołu w NRD (1956), ZSRR (1957) i Jugosławii (1957).
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie
