Esik w Ostendzie
Humoreska baletowa w 1 akcie, 6 obrazach. Libretto: Lech Terpiłowski (wg "Słówek" Tadeusza Boya-Żeleńskiego); muzyka: Grażyna Bacewicz; choreografia: Conrad Drzewiecki; scenografia: Stanisław Bąkowski.
Prapremiera: Poznań 18 X 1964, Opera im. S. Moniuszki.
Osoby: Esik, szelmut i bon vivant - Edmund Koprucki; Dandereczka, ozdoba kurortu - Roma Juszkat; Lulu, co ma kibić jak pantera - Eleonora Dondajewska; Tamara, kobieta fatalna - Juta Majewska; Kabziakiewiczowie, namolni rodzice panny na wydaniu - Eleonora Stachecka i Władysław Breliński; Funia, ich córka - Maria Offierska; Żużu, dandys - Jerzy Ananko; Valentino, fotograf - Lech Panowicz; Maman z Cafe Aąuarium; Frau Bomse, kapelmistrzyni; Pólpasiec, bufetowy; Paznokietek, cyniczny krupier; Brylantynka, kelner; Kiwi i Gogo, para zakochanych; De la Maison, arystokratyczna para; Api i Pupi, ich pociechy, piekielne bliźniaki; cerber Wykidajło; Pikolak; wykwintne towarzystwo na deptaku, piękne kobiety na plaży, damska orkiestra "Fascination", parkietanki w Cafe Aquarium. Rzecz dzieje się w Ostendzie w końcu XIX w.
Obraz 1. "Eksplikacja". We śnie zjawiają się Esikowi tańczące walca postacie związane ze wspomnieniami z Ostendy.
Obraz 2. "Poranek w Ostendzie". Z tarasu hotelu Esik przygląda się podążającemu na plażę towarzystwu. Jest tam uwodziciel Żużu i piękna Dandereczka, Kabziakiewiczowie z córką i fotograf Valentino. Esik zbiega do bufetu, a podczas śniadania uwagę jego przyciąga Dandereczka, lecz wnet zagarniają go Kabziakiewiczowie, którym zręcznie umyka.
Obraz 3. "Konkiety na wodzie pisane". Chcąc się przebrać, Esik puka kolejno do drzwi kabin na plaży, aż natrafia na kuszącą Lulu, która zaprasza go do wnętrza. Ale dandys woli na razie dać nura w tłum plażowiczów. Zauważywszy samotną Dandereczkę, uderza do niej w zaloty, które przerywa agresywny Żużu. Z opresji ratuje Esika Funia Kabziakiewiczówna, ciągnąc go do swych rodziców, ci zaś zapraszają do baru Półpaśca. Po przekąsce Esik ratuje się ucieczką do "cichej klozetki".
Obraz 4. "Miłe złego początki". Esik i Lulu przechadzają się po deptaku, gdzie w muszli koncertowej gra damska orkiestra "Fascination" pod batutą Frau Bomse. Zmęczony miłosnymi podbojami Esik zasypia w czasie koncertu; wówczas Lulu opuszcza go dla Żużu, a jej miejsce zajmuje Dandereczka, pragnąca się zemścić na niewiernym Żużu. I znów wyrastają jak spod ziemi Kabziakiewiczowie, więc Esik zmyka, pozostawiając zasmuconą Dandereczkę.
Obraz 5. "W szponach zgubnych namiętności". Uciekając przed Kabziakiewiczami, Esik zawędrował do cafe-chantant Aquarium, gdzie za pośrednictwem Maman zawiera znajomość z parkietankami. Krok w krok snuje się za nim demoniczna Tamara, wreszcie zwabia go do ruletki, lecz Esik nie daje się wciągnąć w emocje gry. Od dalszych poufałości z Tamarą w zacisznym gabineciku ratuje go ich cena: "dziesięć ludwików". Płaci za małe piwo i znika.
Obraz 6. "Epilog". Esik jest w swoim pokoju, leży w łóżku. Ktoś wchodzi na palcach do pokoju: to małżonka Esika - Funia, z domu Kabziakiewiczówna.
Temat baletu zaczerpnięty jest z humoreski Boya pt. "Dzień Esika w Ostendzie", której tekst włączony został do libretta. Ta satyryczna opowiastka pełna była aluzji do zachwytów Ferdynanda Hoesicka, publicysty i prozaika, nad urokami nocnego życia w Wiedniu. W treści baletu pozostały z niej liczne akcenty satyry na snobizm "pięknej epoki" oraz na odwieczne słabostki i śmiesznostki ludzkie. Muzyka nie nawiązuje do stylu i środków wyrazu tej epoki i nawet w stylizacji ówczesnych form tanecznych pozostaje na wskroś nowoczesna; jest wesoła i dowcipna. "Esika w Ostendzie" wystawił również Teatr Muzyczny w Gdyni 11 VI 1978, chor. P. Śliwa, sc. S. Bąkowski, w obs. J. Rubiecki (Esik), K. Dąbrowicz (Dandereczka), M. Duszyńska (Lulu), A. Miezin (Funia).
G. Bacewicz jest też autorką muzyki baletów "Z chłopa król" i "Pożądanie". Z innych jej utworów zrealizowanych w formie baletowej wymienić należy: "Muzykę na smyczki, trąbki i perkusję" jako balet "Quadrigue", chor. P. du Villard, Paryż 1965, pokaz układów choreograficznych w czasie IV Biennale Paryskiego; jako balet "Świadectwo niewinności" ("Witness of innocence"), libr. i chor. D. Earle, kost. D. de Marły, Londyn 1967, Adeline Genee Theatre, London Contemporary Dance Group; jest to historia Jane Grey (X. Hribar), córki księcia Suffolk, która nie chce wyrzec się swej wiary protestanckiej, poślubia obcego człowieka, narzuconego jej w celach politycznych, a po odkryciu spisku zostaje ścięta; jako balet "Trzy utwory" ("Trois pieces"), chor. H. van Manen, Haga 4 VII 1968, Nederlands Dans Theater: szereg epizodów o lekkim charakterze, rozgrywających się wokół pary zakochanych (M. Sarstadt i G. Lemaitre), którym przeszkadza wciąż intruz (F. Vervenne); aby ukryć własne zażenowanie, usiłuje nimi komenderować, wplątując się w coraz bardziej kłopotliwe sytuacje. Balet ten przejął 14 VII 1982 zespół Tanzforum przy Operze w Kolonii; jako balet "Harmonia czworga" ("Four according"), chor. J. Chesworth, sc. P. Cazalet, Londyn 21 V 1970, Ballet Rambert, w obs. Ch. Bruce i M. Williams; zespół ten włączył ów balet do programu swych występów w Polsce V 1972.
"Musica sinfonica in tre movimenti" G. Bacewiczówny wystawiana była przez Australian Ballet w 1968.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie