Artykuły

Debatowano w poniedziałkowy wieczór. Chodzi o projekt ministerstwa kultury, przeciw któremu głośno protestują aktorzy, tancerze, muzycy i śpiewacy.

Najbardziej niepokoją ich zapisy o nowych zasadach zatrudniania. W miejsce umów na czas nieokreślony miałyby się pojawić umowy sezonowe na okres od jednego roku do pięciu lat. Na stałe zatrudnienie można by liczyć dopiero po 15 latach. Artyści nie chcą też, by po godzinach kontrolował ich dyrektor, który musiałby indywidualnie zezwalać np. na grę w serialach, orkiestrach kameralnych, zespołach jazzowych czy pracę w szkole.

Po pierwszym czytaniu projekt trafił do sejmowej komisji kultury i środków przekazu. W ubiegłym tygodniu powołano nadzwyczajną podkomisję, która zajmie się dalszymi pracami nad ustawą. Przewodniczy jej Jerzy Fedorowicz (PO). Organizacje skupiające artystów dostarczyły do sejmu 20 tysięcy podpisów zebranych pod petycją przeciwko planowym zmianom.

- Będziemy mieli najdłuższy w Europie, 15-letni staż pracy przed możliwością ubiegania się o umowę na czas nieokreślony. To totalny absurd! - grzmi dr Maciej Pacuła, prawnik z Uniwersytetu Warszawskiego współpracujący z organizacjami artystów. - Zapis jest niczym więcej niż popłuczynami po pomyśle niemieckim. Chodziło w nim o to, by aktora po 15 latach wykonywania ryzykownej, stresującej pracy chronić poprzez wprowadzenie instytucji "aktora rezydenta". Nikt nam nie potrafi powiedzieć, kto nieudolnie przeniósł na polski grunt ten pomysł.

Artyści twierdzą, że w pracach nad ustawą brały udział tylko dwie organizacje dyrektorów teatrów. - Po co pisać ustawę, która służy co najwyżej dyrektorom kilku warszawskich teatrów? - pyta Olgierd Łukaszewicz, prezes Związku Artystów Scen Polskich. Muzycy skarżą się zaś, że nie uwzględniono specyfiki ich pracy. Umowy sezonowe uniemożliwią budowanie orkiestr, a nadmierna kontrola zastopuje artystyczny rozwój instrumentalistów. Zgadzają się z nimi dyrektorzy filharmonii.

- Intensywne prace nad tą ustawą trwały pięć lat. Sam projekt ministerstwo formułowało przez dwa lata. Prowadzono nieustanne spotkania i konsultacje - oponuje Iwona Śledzińska-Katarasińska, szefowa sejmowej komisji kultury. - Jestem przekonana o przewadze zalet tej ustawy nad jej wadami. Ale widzę, słyszę i czuję, że opór jest tak ogromny, że być może zostaniemy przy status quo.

Maciej Pacuła proponuje, by ustawę przyjąć, ale po uwzględnieniu postulatów artystów: - Najbardziej racjonalną, powszechnie przyjętą w Europie i skuteczną formą rozwiązywanie tych spraw jest rozpatrywanie ich na poziomie bardzo szczegółowym.

Pacuła proponuje, by regulować działalność instytucji kultury i pracy artystów nie w ustawie, ale poprzez statuty i regulaminy instytucji oraz zbiorowe układy pracy. Jednym słowem, artyści i szefowie instytucji ustalaliby warunki pracy między sobą.

- Ta nowelizacja nie zapewnia stabilności socjalnej pracownikom instytucji kultury - uważa poseł Sylwester Pawłowski (SLD), członek nowej podkomisji. - Nie mówi także nic o odpowiedzialności państwa i samorządów za poziom kultury w Polsce. Nie daje bezpieczeństwa ekonomicznego instytucjom samorządowym i państwowym. Biorąc pod uwagę głosy środowiska i poważne wątpliwości co do zgodności projektu z konstytucją i dyrektywami unijnymi, marnie widzę pomyślny finał prac nad ustawą.

Co zrobią artyści, jeśli posłowie jednak uchwalą nowelizację bez zmian? Jerzy Górzyński ze Związku Zawodowego Stowarzyszonych Twórców "Forum", polski przedstawiciel w Międzynarodowej Federacji Muzyków, nie wyklucza strajku w filharmoniach. Łukaszewicz: - Wspólnie z organizacjami muzyków rozważamy i takie wyjście. Jeśli sporne kwestie nie zostaną uregulowane, wywołają bunt. Ale w tej chwili chcemy po prostu wysłuchania i dialogu.

Opór artystów wobec nowelizacji ustawy o działalności kulturalnej jest tak duży, że może nie dojść do jej uchwalenia. Przyznają to nawet posłowie.