Artykuły

Trudniej wdrapać się na dyrektorski fotel, a wygodnie posiedzieć na nim można tylko kilka lat. Stanowisko szefa instytucji kulturalnej przestało być "dożywotnią" posadą. Teraz dyrektorzy tych placówek mogą być zatrudniani wyłącznie na kontrakty. Czy to wywróci do góry nogami podkarpacką kulturę? - pyta Magdalena Mach w Gazecie Wyborczej - Rzeszów.

Jednym z najdłużej piastujących stanowisko na Podkarpaciu "kulturalnych" dyrektorów jest Wit Karol Wojtowicz, szef Muzeum-Zamku w Łańcucie - 22 lata. Niewiele krócej dyrektorem Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa jest Irena Gałuszka - w tym roku minie 20 lat.

Co myślą na temat dyrektorskich kontraktów? Wojtowicz był wczoraj na urlopie, a Gałuszka odmówiła komentarza, tłumacząc, że jest niezmiernie zajęta przygotowywaniem nowej wystawy.

Sprawcą zamieszania jest nowelizacja ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, która weszła w życie na początku stycznia. Wprowadza nowe zasady powoływania dyrektorów: rezygnuje z możliwości powołania dyrektora na czas nieokreślony. Pewne jest też, że wszystkie instytucje czeka zmiana statutów, bo nowela wprowadza rozróżnienie na instytucje kultury (muzea, biblioteki, domy kultury, galerie) oraz instytucje artystyczne (teatry, opery, filharmonie). Szefowie instytucji artystycznych mają kontrakty obowiązujące od trzech do pięciu lat, instytucji kultury - do siedmiu.

Spokojnie do zmian podchodzi Marek Jastrzębski, kolejny weteran na stanowisku: dyrektor WDK-u od ośmiu lat, a wcześniej wicedyrektor tej placówki przez lat 16. - Ustawa dopuszcza, że dyrektorzy instytucji kultury mogą pozostać na stanowiskach na starych zasadach, jako zatrudnieni na czas nieokreślony. Na nowych zasadach mieliby być przyjmowani dopiero nasi następcy - mówi. - Trudno byłoby sobie nawet wyobrazić organizowanie naraz tylu konkursów na stanowisko dyrektora. Mamy w województwie prawie 130 domów kultury i ponad 140 bibliotek - dodaje. Ale decyzję o tym musi podjąć organizator placówki, w przypadku WDK-u - marszałek.

Czy wszyscy dyrektorzy podkarpackich placówek kulturalnych będą musieli stanąć do konkursów? Ustawodawca przewidział okres przejściowy, który daje zarządowi czas na podjęcie decyzji.

Choć o wejściu w życie nowelizacji ustawy mówi się od miesięcy, urzędnicy marszałka nie zastanawiali się jeszcze nad wcieleniem nowych przepisów w życie. - Zaczniemy opracowywać zmiany w przyszłym tygodniu - informuje Wiesław Bek, rzecznik marszałka. - Nie jesteśmy wyjątkiem. Wiem, że inne województwa też nie są jeszcze przygotowane do wprowadzania tych zmian, m.in. dolnośląskie, lubelskie, kujawsko-pomorskie... - tłumaczy Bek.

Nie wiadomo nawet, czy do konkursu na stanowisko będzie musiał stanąć także Remigiusz Caban, dyrektor Teatru im. Siemaszkowej w Rzeszowie, który taki właśnie konkurs wygrał zaledwie kilka miesięcy temu. - Sam jestem ciekaw, jak zarząd województwa rozwiąże ten problem. Mam nadzieję, że na korzyść teatru, czyli że teatr nie zostanie znowu narażony na huśtawkę kadrową - mówi Caban.

Tymczasem miasto już przygotowuje się do zmiany statutów wszystkich podległych instytucji kultury. Ma łatwiejsze zadanie, bo Estrada Rzeszowska, teatr Maska i Muzeum Dobranocek akurat nie mają dyrektorów naczelnych. Konkursy na te stanowiska zostaną więc ogłoszone na nowych zasadach: dyrektorzy Estrady i teatru Maska zostaną powołani na okres trzech-pięciu lat. Dyrektor Muzeum Dobranocek zostanie zatrudniony na trzy-siedem lat. Kolejna istotna zmiana: nastąpi rozdzielenie muzeum od teatru Maska.

Ryszard Dudek z BWA i Irena Gałuszka z Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa na razie mogą być spokojni o dyrektorskie stanowiska. - W przypadku instytucji kultury mamy trzy lata na decyzję. Po tym czasie dyrektorzy albo pozostaną na stanowiskach na dotychczasowych zasadach, zatrudnieni na umowy o pracę na czas nieokreślony, albo miasto ogłosi konkursy na te stanowiska - mówi Maciej Chłodnicki, rzecznik prezydenta.

Jak oceniają zmiany w ustawie dyrektorzy rzeszowskich instytucji kulturalnych?

Marek Jastrzębski, WDK (w sumie 24 lata na stanowiskach dyrektorskich): - Uważam, że w przypadku instytucji artystycznych zmiany są bardzo korzystne. Kontrakty dają dyrektorowi stabilność, wie, na czym stoi, może zbudować autorski program bez obawy, że zostanie nagle zwolniony. Natomiast w przypadku instytucji kultury dyrektor ma być przede wszystkim menedżerem, a w takiej działalności ważna jest ciągłość. Kontrakty będą jednak mobilizujące, przystąpienie do konkursu byłoby wyzwaniem, dałoby możliwość sprawdzenia się z jednej strony, a z drugiej możliwość negocjowania warunków.

Bogdan Kaczmar, Muzeum Okręgowe (od czterech lat): - W przypadku muzeum krótkotrwały okres przejęcia instytucji nie jest korzystny. Zanim osoba z zewnątrz, nawet ze świetnym przygotowaniem menedżerskim, pozna specyfikę instytucji, zanim zacznie realizować własną politykę zarządzania placówką, szybko miną cztery lata. Kontrakt do siedmiu lat to czas bardziej realny. Podobnie w przypadku instytucji artystycznych - trzyletnia kadencja jest za krótka, żeby poznać instytucję i rozwinąć skrzydła.

Marta Wierzbieniec, Filharmonia Podkarpacka (od czterech lat): - Kadencyjność w zarządzaniu znam z innych dziedzin życia, nie jest to dla mnie nic nadzwyczajnego. Nie mam nic przeciwko kontraktom. Jednak w instytucjach artystycznych te kadencje nie powinny być zbyt krótkie, bo koncerty trzeba planować długoterminowo, z dość dużym wyprzedzeniem.

Remigiusz Caban, Teatr im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie (od czterech miesięcy): - Nie mam takich doświadczeń żeby ocenić, czy trzy-pięć lat to wystarczający okres dla dyrektora instytucji artystycznej. Posłużę się więc badaniami amerykańskimi, które mówią, że pięć lat to optimum na takim stanowisku, bo potem człowiek się wypala. Ale praktyka pokaże, na ile uzasadnione są nadzieje dyrektorów na to, że kontrakty zapewnią im spokój działania na kilka lat.

Na zdjęciu od lewej: Steve Livermore, Remigiusz Caban, Stanisław Brejdygant podczas konferencji prasowej przed premierą "Hamleta" w Teatrze im. Siemaszkowej