Artykuły

"Getto" opowiada o grupie aktorów zmagającej się z nazistowskim terrorem.

"Teatr i wszelkie inne formy aktywności kulturalnej tego getta są częścią naszej walki o to, by pozostać istotami ludzkimi. Faszyści mogą nas zabić. To takie łatwe! Ale my, tu, w getcie, pokazaliśmy, że nie mogą odebrać nam najważniejszego: tego, co czyni z nas istoty ludzkie, naszego umiłowania wartości duchowych, prawdy, dobra i piękna". Autor tej wypowiedzi nazywa się Kruk, Hermann Kruk. Był jedną z wybitniejszych postaci socjalizmu żydowskiego. Był bibliotekarzem w Wileńskim getcie. Swoje notatki i refleksja zawarł w dzienniku, który urywa się pod datą 14 lipca 1943, w dniu jego deportacji.

Kruk, jak wielu innych startych na proch w trybach Historii, był tylko cieniem pośród milionów. A jednak to on właśnie zainspirował Joshuę Sobola - izraelskiego dramaturga, to on ożył w jego sztuce "Getto". Utwór powstał w oparciu o solidne studia historyczne, a wiele z jej postaci istniało naprawdę. Jak Jakub Gens, przewodniczący Rady Żydów, jak Kittel, nazistowski oficer posługujący się równie dobrze saksofonem, jak karabinem maszynowym.

Getto utworzone we wrześniu 1941 roku w Wilnie, mieście zwanym Jeruzalem Litwy, zostało zlikwidowane w dwa lata później. Ocenia się, że zginęło w nim około stu tysięcy Żydów. To podziałało na wyobraźnię Sobola, jak również fakt, że w najbardziej ponurym okresie, w samym sercu getta, istniał i funkcjonował teatr. Jego poczynania nie wszystkim się podobały. Bojownik i pamiętnikarz Kruk ukuł więc ten slogan: "Zabrania się przedstawień na cmentarzu". Później poznał to, co było nieuniknione.

Sobol napisał wielką sztukę. Wznosi się jak hymn na cześć człowieczej godności, w precyzyjnych sławach opisuje nieskończoną złożoność rzeczy, w której jednostka musi stawić czoła Historii.

Sobol nie oskarża, chociaż nazizm ukazuje potworne oblicza. Jest wszędzie. Rozstrzeliwuje, deportuje, ale czasem ma też niepokojący urok, jak Kittel. Żydzi zaś wcale nie są heroiczni. Kolaboracja jest próba ratowania bliźnich, czy kolaboranci mają w tym swój własny interes?

Jest u Sobola nieprzeparta potrzeba pamiętania o tym, co się stało. "Według żydowskiej tradycji - pisze - każdy powinien uważać się za ocalonego ze zbrodni ludobójstwa, każdy ma obowiązek wierzyć, mówić, opowiadać, wskrzeszać tym samym najbardziej wstrząsającą historię naszyć czasów".

Utwór stał się sławny poprzez inscenizację Zadeka w Niemczech. W języku francuskim został wystawiony w 1906 roku w reżyserii Daniela Benoin. Przy tej okazji tekst "Getta" wraz z bogatą dokumentacją historyczną został opublikowany w Manufakturze.

Dyrektor Teatru Nowego z Poznania, Eugeniusz Korin, proponuje swoją wersję "Getta" - tym razem w języku polskim.

Prace tego zdolnego reżysera zostały wyróżnione licznymi nagrodami: w Bitef, Nancy, Edimbourgu. Eugeniusz Korin, profesor w Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu, ma na swym koncie liczne inscenizacje dzieł Gombrowicza, przedstawienia operowe, pracował również w Szwajcarii romańskiej. Na zaproszenie Ensemble Theatre wyreżyserował "Maszynę do liczenia" Elmera Rice.

Praca Korina w "Getcie" polega przede wszystkim na prowadzeniu aktorów, ale prawdziwe mistrzostwo wykazuje w reżyserii scen zbiorowych. "Dla mnie - powiedział w ubiegłym roku - uczciwość w teatrze polega na autentyczności. Widz jest niezmiernie wrażliwy na kłamstwo i kiedy je wyczuwa, zamyka się. Robi to oczywiście nieświadomie, jednak w takim przypadku natychmiast czuje się mur, który wyrasta między sceną, a publicznością.

W "Getcie" Korin atakuje rejestry, w których emocje i tragizm są elementami zasadniczymi. Nie znaczy to jednak, że szczypta humoru, muzyka i piosenki pozwalające na moment wytchnienia, przeszkadzają w odbiorze spektaklu.

Ważność podejmowanych tematów, poziom sztuki i reżysera oraz mnogość zaangażowanych środków (dwudziestu aktorów przybyłych z Polski) sprawiają, że "Getto" jawi się jako jedno z donioślejszych wydarzeń Festiwalu.

Data publikacji artykułu nieznana.