Artykuły

W niedzielę 14 sierpnia mija pierwsza rocznica śmierci Czesława Miłosza (na zdjęciu), wybitnego poety, pisarza, eseisty, laureata literackiej Nagrody Nobla.

Poeta został pochowany z honorami w krypcie zasłużonych klasztoru paulinów na Skałce w Krakowie - obok wielu zasłużonych Polaków, m.in. Jana Długosza, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego i Karola Szymanowskiego.

Czesław Miłosz urodził się 30 czerwca 1911 roku w Szetejniach na Litwie. Młodość spędził w Wilnie. Podczas studiów prawniczych na Uniwersytecie Stefana Batorego był współzałożycielem grupy poetyckiej "Żagary". Pierwszy tom poezji "Poemat o czasie zastygłym" wydał w 1933 r. W tym samym roku ukazała się jego "Antologia poezji społecznej". Poeta pracował wówczas w rozgłośni Polskiego Radia w Wilnie.

Przed wojną Miłosz opublikował też tomik "Trzy zimy". Wojenne wiersze ukazały się w 1945 r. w tomie "Ocalenie". W czasie okupacji poeta uczestniczył w podziemnym życiu kulturalnym Warszawy; wydał tomik poezji "Pieśń niepodległa".

Od 1945 do 1949 r. Miłosz przebywał na placówkach dyplomatycznych w USA, potem w Paryżu. W 1951 r. zdecydował się poprosić o azyl na Zachodzie, co wywołało ataki zarówno pisarzy w kraju, jak i emigracyjnych. Ci drudzy nie mogli mu wybaczyć okresu współpracy z władzą komunistyczną.

Ten najtrudniejszy okres poeta przetrwał, współpracując z paryską "Kulturą". Tam wydał "Zniewolony umysł", "Zdobycie władzy", "Dolinę Issy" i "Rodzinną Europę", "Traktat poetycki". W 1960 r. przeniósł się do USA, gdzie został profesorem na wydziale literatur słowiańskich Uniwersytetu w Berkeley. Opublikował m.in: tomy poezji "Król Popiel i inne wiersze" (1962), "Gucio zaczarowany" (1965), "Miasto bez imienia" (1969), zbiory esejów i szkiców "Widzenia nad Zatoką San Francisco" (1969), "Ziemia Ulro" (1977), "Ogród nauk" (1978).

W tym okresie Miłosz publikował głównie w Paryżu i USA. Początkowo specjalizował się w esejach, ale stopniowo zdobywał sławę wybitnego poety, potwierdzoną nagrodą The Neustandt International Prize of Literature a uwieńczoną w 1980 r. literacką Nagrodą Nobla. Podczas ceremonii wręczania mu w Sztokholmie literackiego Nobla Miłosz powiedział: - Jestem częścią polskiej

literatury, która jest względnie mało znana w świecie, gdyż jest niemal nieprzetłumaczalna. Jest to rodzaj tajnego bractwa, mającego własne obrzędy obcowania z umarłymi, gdzie płacz i śmiech, patos i ironia współistnieją na równych prawach.

W kraju jego twórczość była wówczas niemal nieobecna, co najwyżej publikowana okazjonalnie w zbiorczych antologiach. Dopiero po zdobyciu przez poetę Nagrody Nobla jego wiersze pojawiły się w obiegu oficjalnym. Po raz pierwszy od lat poeta mógł też wtedy odwiedzić Polskę. Już w oficjalnym obiegu ukazywały się następne książki Miłosza, w ostatnich latach - "Piesek przydrożny" (1997), "To" (2000), "Druga przestrzeń" (2002), "Traktat teologiczny" (2002), a także "Orfeusz i Eurydyka" - poemat, który Miłosz napisał po śmierci swej żony Carol.

W tomiku "To" wiele jest wierszy o doświadczeniu starości, nieuchronnej śmierci. "Szczegóły mojej biografii przechodzą w stronę snu, natomiast nabierają realności biografie ludzi mieszkających w moim powiecie, cała ich przeszłość staje się gęsta i rzeczywista. Przeszłość staje się bardziej żywa niż moja biografia. Gdyby mi dano jeszcze 10 lat życia to pewnie bym pisał tylko biografie" - mówił poeta w 2000 roku.

W 1993 roku poeta otrzymał od władz Krakowa mieszkanie. Po śmierci żony, w 2002 roku, zamieszkał w nim na stałe.

W 2000 roku podczas promocji zbioru wierszy "To" z widowni padło pod adresem Miłosza tylko jedno pytanie: Czy gdyby, podobnie jak Faust, mógł zawrzeć pakt z diabłem i mieć znowu 18 lat, ale pod warunkiem że nie jest już wielkim poetą, że nie przeżył swojego całego, wypełnionego dramatycznymi wyborami, życia - czy zgodziłby się na to? Poeta odpowiedział zdecydowanie: "Nie".