Artykuły

To nie jest instytucja, którą wszyscy lubią. Ale dziś nie wyobrażamy sobie Warszawy bez Instytutu Teatralnego. Zorganizował dziesiątki wystaw, pokazów, festiwali. No i przywrócił Warszawskie Spotkania Teatralne - pisze Izabela Szymańska w Gazecie Wyborczej - Stołecznej.

Nikt nie wierzył, że to się uda. Pomysł na powołanie Instytutu Teatralnego miał być ostatnią deską ratunku dla archiwów Pracowni Dokumentacji Teatru im. Barbary Krasnodębskiej. Zbiór był zagrożony. Dziesiątki tysięcy zdjęć, programów, wycinków i pamiątek teatralnych mogły zniknąć. Wtedy kierowniczka pracowni Dorota Buchwald razem z Maciejem Nowakiem - ówczesnym dyrektorem Teatru Wybrzeże w Gdańsku - udali się do ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego. Napisali statut i program instytutu, powołali się na podobne placówki w sąsiednich krajach. Minister się zgodził.

Instytut istnieje już od dziesięciu lat. Kieruje nim Maciej Nowak. Początkowo mieścił się w siedzibie ZASP-u w Al. Ujazdowskich 45, a od 2006 r. działa na Jazdowie. Pięknie odrestaurowany ceglany budynek starej biblioteki lekarskiej ma dobudowany szklany hol. Na tarasie i w wejściu mieści się kawiarnia, po prawej stronie - biblioteka, w głębi - wejście na salę widowiskową, po lewej - księgarnia z pozycjami teatralnymi, a na końcu - skarbnica wiedzy, czyli dział dokumentacji. Teatr to najbardziej ulotna ze sztuk. Pieczołowicie przechowywane kostiumy, artykuły prasowe czy rejestracje przedstawień to jedyna szansa, żeby móc po latach wyobrazić sobie, co kiedyś wystawiano na scenach, kto występował, jakie obyczaje towarzyszyły wyjściu do teatru.

Dział dokumentacji szuka nowoczesnych sposób na udostępnianie i eksponowanie zbiorów. Każdy teatroman zaczyna dzień od przejrzenia wortalu e-teatr.pl. Dziś już nikt nie mówi: "przeczytałem w gazecie", tylko: "przeczytałem na e-teatrze". Pod jednym adresem w sieci zbierane są newsy z Polski, opinie, wywiady, recenzje. Na wystawach w Instytucie można zobaczyć czarno-białe fotografie z legendarnych przedstawień, ale też odkryć prywatne oblicze gwiazd - na ekspozycji poświęconej Kalinie Jędrusik znalazły się zdjęcia zza kulis festiwalu piosenki w Opolu, a jednym z eksponatów był sweter, który aktorka kupiła na aukcji pamiątek po Marilyn Monroe.

Nie tylko dla teatromanów

Na piętrze budynku na Jazdowie są pomieszczenia biurowe. To tam powstają dziesiątki pomysłów na projekty Instytutu. I to one budzą najwięcej gorących sporów. Jedni zarzucają mu promowanie nic niewartego teatru, inni chwalą za odwagę nieszablonowego myślenia.

Kiedy Maciej Nowak kompletował zespół, postawił na bardzo młode osoby, w większości studentów. Rzucił ich na głęboką wodę: produkowali festiwale poświęcone debiutującym reżyserom, jak "Klata Fest", "Zadara Fest", czytania sztuk, wykłady czy w końcu Warszawskie Spotkania Teatralne. Udowadniali, że teatr to nie fotele pokryte kurzem, a miejsce debat i eksperymentów. Tak wykształcili się jedni z najbardziej potrzebnych dziś pracowników teatralnych: prężni i wrażliwi producenci, menedżerowie, a właściwie trafniej powiedzieć: producentki i menedżerki, bo w Instytucie pracują głównie kobiety. Część z nich nadal związana jest z Jazdowem, inni przeszli do organizacji pozarządowych czy kierują teatrami.

Ale praca Instytutu to nie tylko działania dla środowiska czy teatromanów - to także nowatorskie metody zapoznawania dzieci, młodzieży i dorosłych ze sztuką teatru. Pokazuje on spektakle dla najmłodszych widzów, pracuje z uczniami. W sobotę odbędzie się warszawska premiera "Pippi Pończoszanki" na podstawie książki Astrid Lingren w reżyserii Konrada Dworakowskiego. Ten muzyczny spektakl zostanie zagrany w cyrkowym namiocie rozstawionym na boisku za Ermitażem na terenie Łazienek Królewskich przy ul. Myśliwieckiej.

Z okazji swojego jubileuszu Instytut wydał książkę, która podsumowuje jego działalność. Publikacja ma ponad 200 stron, ale każda osoba, która zagląda na Jazdów, mogłaby dopisać kolejne.