Wspominamy Tadeusza Różewicza i jego Teatr Narodowy
Wśród stu najlepszych i najważniejszych przedstawień w historii Teatru Telewizji wytypowanych w sierpniu 1999 roku przez członków specjalnie w tym celu powołanej Akademii, znalazło się aż pięć inscenizacji dramatów Tadeusza Różewicza.
Warszawskim miejscem zmarłego wczoraj Tadeusza Różewicza był Teatr Narodowy. To tu w ostatnich latach oglądaliśmy inscenizacje jego dramatów. W repertuarze wciąż jest "Duszyczka"
"Kartoteka", premiera 1999 r. Teatr Narodowy, Sala Bogusławskiego
Spektakl Kazimierza Kutza oparty na pierwszej wersji "Kartoteki" z 1960 roku, uświadamia jak bardzo pozorne są zmiany, z których jesteśmy tak dumni. Nic lub prawie nic z tego, co Różewicz pisał o społeczeństwie przełomu lat 50. i 60., nie straciło na aktualności i to jest odkrycie straszne. Znów, jak kiedyś, z każdej szpary wychodzą ofiary i pokrzywdzeni, którzy domagają się od Bohatera współczucia lub co najmniej stuzłotowej pożyczki. Kolejna ideologia skapitulowała i cała generacja musi teraz przemeblować poglądy. Znów pół Polski zajmuje się rozliczaniem drugiej połowy, a media podlizują się tak zwanemu prostemu człowiekowi. Znów reakcją człowieka na ten zgiełk jest ucieczka w prywatność, pod własną kołdrę. W ro-li Bohatera wystąpił Zbigniew Zamachowski.
"Na czworakach", premiera 2001 r., Teatr Narodowy, Sala Bogusławskiego
Kolejny spektakl Różewiczowski przygotowany przez Kazimierza Kutza W rolach głównych wystąpili Ignacy Gogolewski i Bożena Stachura. - Twórczość Różewicza jest nieprawdopodobnie trudna. Wymaga perfekcji, techniki. W jego sztukach odbija się historia poezji polskiej. Różewicz sięga do niej, a jednocześnie chodzi po ziemi - mówił Kazimierz Kutz w wywiadzie dla "Wyborczej " w 2001 roku. - Różewicz ma w sobie coś z psotnika... Ma cechę, która jest charakterystyczna dla najwybitniejszych pisarzy: nie umie uciec od prawdy. On nie dzieli świata na lewicę, na prawicę. Jego obchodzi los człowieka.
"Duszyczka", premiera 2004 r., Teatr Narodowy, Scena na Wierzbowej
Poemat z 1977 roku, monolog mężczyzny w średnim wieku. Przedostatni spektakl jednego z najważniejszych polskich reżyserów wizjonerów Jerzego Grzegorzewskiego (zmarł w 2005 roku).
Spektakl, który wciąż jest w repertuarze Narodowego, grany jest w nietypowym miejscu - "Pod Wierzbową". To korytarz, który łączy nowy budynek teatralny przy Wierzbowej (w którym oprócz małej sceny są też pracownie teatralne) z gmachem głównym. Tunel, który na co dzień służy przede wszystkim do przewożenia dekoracji. Występują: Jan Englert, Waldemar Kownacki, Anna Chodakowska, Beata Fudalej, Anna Gryszkówna, Anna Ułas, Magdalena Warzecha.
"Stara kobieta wysiaduje", premiera 2007 r., Teatr Narodowy, Teatr Mały
W 2007 roku w Teatrze Małym - na jednej z ówczesnych scen Teatru Narodowego - odbyła się premiera dramatu "Stara kobieta wysiaduje". Spektakl wyreżyserował Stanisław Różewicz - brat Tadeusza. Podobno było tak. Pewnego dnia w Sopocie Tadeusz Różewicz zapytał swojego młodszego brata Stanisława, reżysera filmowego, czy nie miałby ochoty wystawić w teatrze jego sztuki z końca lat 60., ostatnio rzadko granej na naszych scenach - "Stara kobieta wysiaduje". Stanisław się zawahał, ale kiedy Teatr Narodowy wyszedł z propozycją spektaklu na 85. urodziny Poety, uznał, że to jego obowiązek. W przedstawieniu wystąpili m.in.: Anna Chodakowska, Dorota Landowska, Mariusz Bonaszewski, Jerzy Łapiński, Andrzej Blumenfeld, Ignacy Gogolewski, Bożena Stachura, Maciej Kozłowski. gw
Różewicz w Teatrze TV
Wśród stu najlepszych i najważniejszych przedstawień w historii Teatru Telewizji wytypowanych w sierpniu 1999 roku przez członków specjalnie w tym celu powołanej Akademii, znalazło się aż pięć inscenizacji dramatów Tadeusza Różewicza.
"Kartoteka" w reżyserii Konrada Swinarskiego z 1967 roku, uważana przez krytykę za przełomową narracyjnie. Niezapomnianą kreację stworzył w nim Tadeusz Łomnicki. Zagrał bohatera, którego tak charakteryzował angielski krytyk Tony Howard: "leży bez ruchu, nie może niczego osiągnąć. Ale to nie znaczy, że jest ofiarą. On sam ponosi odpowiedzialność. Jest człowiekiem, jak każdy z nas. Niezdecydowany jak Hamlet. Tkwi w łóżku, miejscu najbardziej prywatnym, a zarazem na rozstajach świata".
Sztuka, w której Różewicz w osobisty sposób rozlicza się z okupacją i daje wyraz rozczarowaniu powojenną rzeczywistością, ma konstrukcję otwartą, dopuszcza wielość interpretacji. Ta konwencja pozwala dostosowywać tekst do zmieniających się czasów. Skorzystał z tego Krzysztof Kieślowski. Do najlepszych spektakli Teatru Telewizji zaliczono również wersję Kieślowskiego "Kartoteki" z 1979 roku, zrealizowaną metodą filmową, z Gustawem Holoubkiem w roli głównej.
Po latach Tadeusz Różewicz dokonał aktualizacji swojego tekstu. Zabieg ten polegał na dekompozycji starej wersji dramatu i złożeniu go na nowo, usuwając lub dodając dialogi czy postaci. Rezultatem cyklu prób otwartych prowadzonych przez autora z udziałem publiczności na Scenie Kameralnej Teatru Polskiego we Wrocławiu była "Kartoteka rozrzucona" - określana mianem poetyckiego pamfletu na polską rzeczywistość. Na mały ekran przeniósł ją Kazimierz Kutz. Jego adaptacja z 1998 roku to zresztą trzecia wersja sztuki Różewicza w elitarnej "Złotej Setce".
Podchodząc do "Kartoteki rozrzuconej" Kutz miał już na koncie bardzo udane spotkanie z twórczością Różewicza. Zrealizowany w 1990 roku głośny telewizyjny spektakl "Do piachu" to jedno z najbardziej kontrowersyjnych przedstawień w dziejach Teatru TV (w tragiczną postać Walusia wcielił się niezbyt wówczas znany Piotr Cyrwus). Także w 1990 roku powstała "Pułapka", odwołująca się do biografii Franza Kafki, czyli piąty spektakl według Różewicza ze "Złotej Setki". Reżyserii podjął się jego brat, Stanisław.
