Artykuły

Wystawę prac nawiązujących do odbytej sto lat temu podróży Bronisława Malinowskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza na Cejlon i do zachodniej Australii oglądać będzie można od 30 maja w Muzeum Sztuki. Ich twórcą jest brytyjski artysta Jeremy Millar.

Jak podkreśla kurator wystawy "M/W" Paweł Polit, wyprawa antropologa i artysty, choć zakończyła się przedwczesnym wyjazdem Witkacego, może być uznana za jedną z podróży współtworzących tradycję modernizmu.- Jeremy Millar zadaje pytanie: co by było, gdyby ich wspólna podróż trwała dalej? - dodał.

Przypomina, że właściwym celem podróży Malinowskiego i Witkacego były Wyspy Trobrianda, położone obok Nowej Gwinei. Tam Malinowski zamierzał zrealizować projekt badawczy, w ramach którego Witkiewicz miał pełnić funkcję fotografa i rysownika. Zły stan emocjonalny Witkiewicza po śmierci narzeczonej, różnice poglądów między nim i Malinowskim, a przede wszystkim wybuch I wojny w Europie skłoniły artystę, po blisko siedmiotygodniowym pobycie w Australii, do wyjazdu do Rosji. Tam pozostał do końca wojny. W Rosji ukształtował się jego dojrzały styl malarski.

Malinowski kontynuował zaś podróż do Nowej Gwinei. W latach 1915-18 prowadził na Wyspach Trobrianda badania, które zaowocowały wieloma pracami teoretycznymi, takimi jak m.in. "Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji" i dały początek nowej dyscyplinie naukowej - antropologii społecznej.

W 2009 roku brytyjski artysta Jeremy Millar zrealizował cykl prac dotyczących możliwych konsekwencji pozostania Witkiewicza w tropikach i kontynuacji jego współpracy z Malinowskim.

"Artysta dokonuje swego rodzaju projekcji postaci Witkiewicza na współczesne okoliczności, zastane przez siebie w Papui-Nowej Gwinei. Poszukując śladów jego niezrealizowanej obecności Millar sytuuje samego siebie w roli badacza dostarczającego materialnych dowodów na to, jakie prace tworzyłby Witkacy, gdyby nie przerwał podróży" - wyjaśnił kurator wystawy.

Na wystawie zobaczyć będzie można cykl czarno-białych fotografii opatrzony tytułem Jak Witkiewicz, ukazujący mieszkańców i fragmenty wyspy Kiriwina - miejsca, w którym Malinowski prowadził swoje badania. Fotografie wykonane są tak, jak mógłby wykonać je Witkiewicz, gdyby kontynuował wyprawę. Sposób oświetlenia i kadrowania twarzy modeli wiąże je z portretami fotograficznymi wykonanymi przez artystę przed I wojną światową. Podobnie jak pierwowzory, wiążą one wymiar psychologiczny portretu z elementem maskarady.

Zdaniem kuratora wystawy, w tym cyklu Millar pyta o aspekt antropologiczny niezrealizowanych fotografii Witkiewicza. "Prowokuje do zastanowienia się nad tym, w jaki sposób różniłyby się one od tych, które wykonał Malinowski, i czy zmieniłyby one sposób rozumienia kultury Melanezji" - dodał Polit.

Na ekspozycji znajdą się też dwa zapisy wideo inscenizacji "Metafizyki dwugłowego cielęcia" - jednej ze "sztuk tropikalnych" Witkiewicza, napisanej w 1921 roku.Millar zaprosił do interpretacji dramatu reżyserów i aktorów z Australii i Papui-Nowej Gwinei. Ta "Metafizyka" jest rodzajem polemiki Witkiewicza z Malinowskim.

Trzecim składnikiem wystawy jest zmodyfikowany przez Millara naszyjnik ceremonialny soulava z regionu Papui-Nowej Gwinei.

Naszyjnik tego rodzaju jest przedmiotem wymiany w opisanym przez Malinowskiego rytuale Kula, charakterystycznym dla plemion zamieszkujących wyspy Zachodniego Pacyfiku. Millar postanowił wpiąć w niego wybite w Polsce monety z wizerunkiem Bronisława Malinowskiego - w ten sposób zarówno naszyjnik, jak i monety wyłączone zostają z dwóch przynależnych różnym tradycjom systemów wymiany ekonomicznej. Zintegrowane ze sobą, stają się za to częścią systemu wymiany artystycznej.

Wystawę "M/W" będzie można oglądać w Muzeum Sztuki do 24 sierpnia 2014 r.

Jeremy Millar - artysta i kurator brytyjski - jest wykładowcą krytyki sztuki w Royal College of Art w Londynie. Wystawiał wielokrotnie w Wielkiej Brytanii oraz za granicą m.in. w Glasgow, Wilnie czy w Oslo. Zrealizował projekty poświęcone ważnym postaciom kultury XX wieku tj.: J.G. Ballard, Marcel Duchamp, Chris Marker, W.G. Sebald, Robert Smithson, Andriej Tarkowski, Aby Warburg. Był kuratorem kilku głośnych wystaw i jest autorem kilku książek oraz wielu tekstów o sztuce współczesnej i nowoczesnej w periodykach i katalogach wystaw.