Artykuły

"Idiota" w reż. Igora Gorzkowskiego w Teatr Soho w Warszawie. Pisze Witold Mrozek w Gazecie Wyborczej - Stołecznej.

Jak trafić do Teatru Ochoty? Trzeba oczywiście jechać na wschodni brzeg Wisły. Na Kamionku przy Mińskiej 25 znajdziemy tereny poprzemysłowe Soho Factory. Niegdyś tu było ponoć zatrudnionych 14 proc. pracujących warszawiaków. Dziś można znaleźć designerskie sklepy i knajpy, a także współprowadzony przez Teatr Ochoty i Studio Teatralne KOŁO Teatr Soho. To tutaj na "Idiotę" według powieści Fiodora Dostojewskiego w swojej adaptacji i reżyserii zaprasza Igor Gorzkowski.

Jakiś czas temu przez portale społecznościowe przeszedł kolejny łańcuszek. Przed wciągniętym w swoje tryby uczestnikiem stawiał zadanie pozornie proste i wdzięczne: wymień publicznie dziesięć książek, które ukształtowały cię w młodości. Można było zaprezentować swoją wrażliwość i ogólną fajność, uwzględniając w spisie cykl opowieści z Doliny Muminków. Albo błysnąć wyjątkowością i intelektem, wpisując np. "Krytykę czystego rozumu" Kanta. Normalsom, którzy prowincjonalne liceum przeżyli z Weltschmerzem i w czarnym golfie, jak piszący te słowa, zostawał m.in. właśnie Dostojewski. I może dlatego nie wziąłem udziału w tej zabawie.

Okładkowa obsada

A Fiodor Michajłowicz zawitał w ostatnią niedzielę na Kamionek. I to w obsadzie, by tak rzec, okładkowej. Księcia Lwa Nikołajewicza Myszkina - wcielone dobro, które rozbija się o zły świat - gra tu Agata Buzek. Generałówną Agłają Iwanowną Jepanczyn jest znana widzom TVN-owskich seriali Joanna Osyda. I broń (prawosławny) Boże, bym sobie drwił z tych celebryckich decyzji obsadowych. Pozostała trójka wykonawców (Gorzkowski zacieśnia krąg postaci do pięciu osób) pozostaje w tyle, przede wszystkim za Buzek, ale i za Osydą.

Nastazja Filipowna, "upadły anioł", jest w wykonaniu Magdaleny Czerwińskiej taka upadła, zamaszysta i przeklęta, a jej zdesperowany admirator Parfion Rogożyn grany przez Eryka Lubosa - taki zdesperowany, brutalny i surowy, jak tylko prostolinijna interpretacja Dostojewskiego może tego wymagać. Jeśli nie doliczyliście się piątej osoby, macie rację - jest jeszcze Chrystus towarzyszący księciu Myszkinowi - swemu nieudanemu ziemskiemu alter ego. Mesjasza gra milczący Marek Kakareko, wykonujący choreografię Iwony Pasińskiej.

Tymczasem Agata Buzek w roli Myszkina jest nieoczywista. Trochę statyczna, trochę prostoduszna, a trochę obłąkana. Może jest to też prosty pomysł na księcia? Był w końcu trochę poza płcią. Rola Buzek działa.

Gorzkowski nie dał rady

Białorosyjski emigrant Władimir Nabokow drwił, że genezy Myszkina trzeba upatrywać w obecnej w ruskich bajkach ludowych postaci "Iwanuszki-duraczoka". Naiwnego brata, najmłodszego i pogardzanego przez starszych, który w końcu wygrywa. Ironiczny esteta Nabokow nie lubił natchnionych tyrad Dostojewskiego. Słuchających wykładów autora "Lolity" o rosyjskiej literaturze amerykańskich studentów bawił anegdotami o przodku, carskim generale Nabokowie, który w twierdzy pietropawłowskiej pilnował osadzonego tam autora "Idioty". "W świecie Dostojewskiego nie istnieje pogoda, tak więc nie odgrywa większej roli to, jak ludzie się ubierają" - kpił arystokrata. Uważał, że powieści ogłoszonego za życia prorokiem pisarza są raczej przerośniętymi dramatami.

Mimo to wystawienie w teatrze Dostojewskiego to twardy orzech do zgryzienia. Niejeden artysta nie dał mu rady. Niestety, dotyczy to też Gorzkowskiego i jego "Idioty", z postaciami ubranymi w biel, białymi meblami i bosą Nastazją, z kokieteryjnymi próbami wciągania publiczności w akcję. Nieustanne przechodzenie przez sceniczny pokój, od drzwi do drzwi, rozgrywa się przy podniosłych akordach.

Najżywsze emocje w tej inscenizacji budzą przyzwoite, komediowe sceny Osydy-Agłai - trzpiotkowatej, rozpieszczonej dziewczyny, urządzającej sobie zabawę kosztem naiwnego Myszkina. Resztę wyraźnie obliczoną na zmierzenie się z wielkim dramatem idei trudno wziąć na poważnie. Cóż, biorąc się za przeklęte problemy, ryzykujemy powrót do liceum.