Artykuły

Wśród licznych premier na scenach teatrów stołecznych zwraca niewątpliwie uwagę polska pra­premiera komedii współczesnego dramatopisarza szwajcarskiego Fryderyka Durrenmatta - "Anioł zstąpił do Babilonu". Sztukę tę wystawił Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy. Jest to trzecia z ko­lei,grana na polskiej scenie rzecz wybitnego już choć zaledwie 40-letniego autora. Dwie poprzednie - "Wizyta Starszej Pani"(1957) i "Romulus Wielki"(1959) wystawiał również ten sam teatr z niesłab­nącym powodzeniem: obydwie osiągnęły ponad 129 przedstawień i do dziś jeszcze sporadycznie znaj­dują się w repertuarze Teatru Dra­matycznego.

Po sukcesie tak trudnej do jed­noznacznego odczytania sztuki Sartre'a "Diabeł i Pan Bóg",po po­tknięciu z "Makbetem" - tego no­wego spektaklu oczekiwano w sto­licy z wielkim zainteresowaniem. Premiera prasowa zgromadziła znamienite grono pisarzy i różnych eminentów naszego życia kultural­nego - z Antonim Słonimskim i prezesem Radia i Telewizji Wło­dzimierzem Sokorskim na czele. "Anioł"(prapremiera szwajcar­ska w roku 1953) jest w sensie ga­tunku scenicznego bardziej klasy­czną komedią od obydwu pozosta­łych sztuk Durrenmatta. Fabuła dramaturgiczna tej sztuki,polega­jąca na sprowadzeniu przez anioła istoty pozaziemskiej wcielonej w postać pięknego i skromnego dziewczęcia Kurrubi do starożyt­nego Babilonu w czasach włada­nia Nabuchodonozora - jest nader wyraźnie potraktowana zarówno przez autora,jak i reżysera Kon­rada Swinarskiego jako konwen­cja,jako środek zmierzający do uzasadnienia wielkiej metafory fi­lozoficznej. Filozofia autora "Romulusa" jest - jak już to pisałem na marginesie tamtej sztuki - fi­lozofia życzliwości wobec ludzi,traktująca nieco z przymrużeniem oka odwiecznie ludzkie konflikty, wielkie i małe aspiracje człowieka. Umiarkowany,pełen ironicznego humoru optymizm i wyrozumiałość wobec takich ciągle otwartych problemów jak: jednostka - pań­stwo,jak rozdżwięk pomiędzy tę­sknotą metafizyczną,a prozą ży­cia codziennego - oto niektóre,wybijające się na plan pierwszy znamiona postawy Durrenmatta. Taka głęboko humanistyczna, choćby nawet często niestrawna dla nas z powodu braku jakiejś wewnętrznej spoistości ideowej,filozofia życia, stanowi ciekawe zjawisko psychologiczne. Zważmy,iż ojciec Durrenmatta był prote­stanckim pastorem i atmosferę ro­dzinną cechował zapewne solidny,mieszczańsko-helwecki nie sprzy­jający rozkwitowi aspiracji arty­stycznych styl myślenia.

Warszawski spektakl "Anioła" jest - szczególnie pod względem widowiskowym - bardzo udany. Wysoka kultura inscenizacyjna -cechująca na ogól wszystkie przed­stawienia Teatru Dramatycznego -jest usługą nie tylko reżysera,lecz także autorów przekładu (Ire­na Krzywicka i Jan Garewicz) jak i kierownika literackiego w osobie Konstantego Puzyny. W przedsta­wieniu tvm występuje niemal w całości(poza Mikołajską i Świder­skim)"pierwszy garnitur" zespołu aktorskiego. Szczególnie trudne role przypadły w udziale Janinie Traczykównej(niezapomnianej An­nie Frank),która znakomicie kreu­je postać Kurrubi. Godnym jej partnerem jest żebrak Akki(Alek­sander Dzwonkowski). Nie można niestety powiedzieć tego samego o tak zdolnym aktorze jak Ignacy Gogolewski,który w roli Nabuchodonozora "nastroił się" niepotrzeb­nie na jeden i ten sam ton. Jedy­nie pod koniec sztuki,w znakomi­cie wyreżyserowanej scenie,gdy uświadamia sobie załamanie dotychczasowego przekonania o wszechpotędze niepodzielnej wła­dzy nad ludźmi - wydobywa Go­golewski znakomity akcent dra­matyczny. Byłoby rzeczą krzyw­dzącą nie wspomnieć na zakończe­nie o scenografii i kostiumach za­projektowanych przez młodą pla­styczkę Ewę Starowiejską. W sumie jest to jedno z ciekawszych wydarzeń obecnego se­zonu teatralnego w stolicy,w któ­rym przecież na zbytni nadmiar dobrych przedstawień nie można narzekać...