Artykuły

Tymoteusz Karpowicz - dramaturg i poeta powraca na scenę po 37. latach od ostatniej wrocławskiej premiery. 14 lutego prapremiera "Niewidzialnego chłopca" w reż. Weroniki Szczawińskiej we Wrocławskim Teatrze Współczesnym.

Pomiędzy 1958 a 1978 rokiem zaprezentowano w teatrze przy ul. Rzeźniczej osiem jego dramatów. Jak ustalił historyk teatru Rafał Węgrzyniak, na żadnej innej scenie w Polsce jego utwory nie były grane tak często. Jako pierwszy wprowadził Karpowicza na tę scenę Jerzy Jarocki, potem zajmowali się nim przede wszystkim Andrzej Witkowski i Kazimierz Braun. Marek Fiedor obejmując w 2012 roku dyrekcję WTW postawił sobie za cel między innymi przywrócenie twórczości Karpowicza teatrowi.

I tak w 2013 roku odbyły się prapremierowe realizacje "Dźwiękowego zapisu doliny", słuchowiska transmitowanego przez Radio Wrocław, oraz "Odwróconego światła" - zdarzenia teatralnego według poematu Karpowicza; obydwie w reżyserii Weroniki Szczawińskiej. Ta sama reżyserka prezentuje teraz prapremierę niepublikowanego Niewidzialnego chłopca - dramatu napisanego w 1968 roku, zatrzymanego przez cenzurę, który stawia pytania o granice oraz źródła wolności, odpowiedzialności w skali indywidualnej i społecznej.

Karpowicz - wrocławianin od 1949 roku, kiedy to rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim - był przez lata postacią centralną tutejszego środowiska literackiego. Redagował miesięczniki "Odra" i "Poezja", pracował na Uniwersytecie, przez dwa lata był konsultantem literackim w Teatrze Współczesnym. Wspierał młodych poetów - między innymi Rafała Wojaczka, który uważał go za mistrza mowy polskiej. Wyemigrował z Polski w latach 70., zmarł 2005 roku w USA, jego prochy spoczęły na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

"Niewidzialny chłopiec" opowiada o spotkaniu trzech pokoleń rodziny, której studiujące dzieci przeżyły "unikalny rok - jedenastomiesięczny" [rok 1968]. Towarzyskie spotkanie z udziałem Doktora i Służącej zostaje zakłócone przeczuciem obecności "niewidzialnego chłopca", który staje się milczącym partnerem dyskusji lub raczej słuchaczem monologów wygłaszanych przez bohaterów.

Opisywany przez Karpowicza ustrój, oparty na obietnicy dostatku i sytego spokoju, skutecznie rozbrajający wszelkie próby oporu, w zaskakujący sposób koresponduje z sytuacją kreowaną współcześnie przez neoliberalną wersję kapitalizmu. Powidoki peerelowskiego systemu i wydarzeń Marca '68 stają się punktem wyjścia dla scenicznych rozważań o możliwości zaangażowania się jednostki w życie społeczeństwa, w którym "wielkie i małe improwizacje już nieraz zagnały nas w ślepy zaułek", a obietnica posiadania "radia tranzystorowego, trąbki Mertensa, cygar hawańskich i prezerwatyw francuskich" nieustannie ściera się z przekonaniem, w myśl którego "rewolucję trzeba robić każdego dnia, podczas jedzenia, podczas mówienia, podczas miłości".

realizatorzy:

Weronika Szczawińska - reżyserka, dramaturżka, kulturoznawczyni. Absolwentka Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim. Reżyserię studiowała w warszawskiej Akademii Teatralnej. W 2014 obroniła doktorat w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Od sezonu 2014/2015 kierowniczka artystyczna Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu. Od 2007 zrealizowała kilkanaście premier w teatrach w Warszawie, Olsztynie, Wałbrzychu, Kielcach, Krakowie, Koszalinie, Bydgoszczy, Łodzi, Poznaniu, Wrocławiu. Współautorka i dramaturżka wielu projektów [ostatnio ze stałymi współpracownikami Krzysztofem Kaliskim i Piotrem Wawrem jr. Człowiek z wysokiego zamku w poznańskim Centrum Kultury Zamek]. Kuratorka w programie Identity.Move! [platforma badawcza tańca współczesnego we wschodniej Europie, 2013-2015]. W sezonie 2005-2006 aktorka warszawskiego Studium Teatralnego. Autorka cyklu wykładów Scena powidoków. Pamięć w teatrze [Instytut Teatralny w Warszawie, 2009]. Współpracowała z wieloma pismami poświęconymi kulturze i sztuce. Za reżyserię spektaklu Zemsta otrzymała II nagrodę Koszalińskich Konfrontacji Młodych m-teatr [2010]; za reżyserię Jak być kochaną - nagrodę Jury Społecznego na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" w Katowicach [2012]; wyróżniona Nagrodą Marszałka Województwa Dolnośląskiego za dramaturgię do spektaklu W pustyni i w puszczy. Z Sienkiewicza i z innych [Wałbrzych, 2012]. Wraz z innymi twórcami spektaklu Komornicka. Biografia pozorna otrzymała wyróżnienie w Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej [Bydgoszcz, 2012]. W roku 2014 był nominowana do Paszportów "Polityki".

Krzysztof Kaliski - kompozytor i gitarzysta, twórca muzyki teatralnej i filmowej [Heavy mental, reż. Sebastian Buttny, 2012] oraz projektów dźwiękowych, kurator. W teatrze współpracował m.in. z Pawłem Wodzińskim, Moniką Pęcikiewicz, Iwoną Pasińską, Marcinem Liberem, ale najczęściej z Bartoszem Frąckowiakiem i Weroniką Szczawińską. W 2012 otrzymał wraz z nimi wyróżnienie w Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej za spektakl Komornicka. Biografia pozorna. Był autorem koncepcji muzycznej prapremierowych wystawień tekstów Tymoteusza Karpowicza, które Weronika Szczawińska przygotowała w 2013 we Wrocławskim Teatrze Współczesnym: słuchowiska Dźwiękowy zapis doliny, zdarzenia scenicznego Odwrócone światło.

Natalia Mleczak - scenografka, dyrektorka kreatywna, wykładowczyni. Absolwentka Intermediów na poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych. Autorka kreacji scenograficznych do teledysków Moniki Brodki, Kasi Nosowskiej, Myslovitz; odpowiedzialna za oprawę wizualną Free Form Festival oraz warszawskiego Festiwalu "Niewinni Czarodzieje". Współpracowała z Vogue Homme Japan oraz Wallpaper, a także większością polskich magazynów ilustrowanych; zbierała doświadczenie zawodowe na planach filmowych. Przedmiotem jej zainteresowań jest interdyscyplinarność sztuk oraz działania w przestrzeni publicznej. Jeśli chodzi o prace w teatrze, przygotowała scenografię do Geniusza w golfie Agnieszki Jakimiak w reż. Weroniki Szczawińskiej [Stary Teatr w Krakowie, 2014] i Murzynów Jeana Geneta w reż. Igi Gańczarczyk [Teatr Polski w Bydgoszczy, 2015].