Artykuły

Nie chcę tu przypominać życiorysu Mikołaja Gogola ani treści jego "Rewizora". Tę sztukę, objętą kiedyś kanonem lektur szkolnych i pokazywaną często na scenach teatralnych i w tele­wizji, można dziś już z pogodzeniem zwać teatralną klasyką, a więc czymś utrwalonym w społecznej świadomości na tyle, że niczego nowego się w niej spodziewać nie należy. No cóż, tak było np. z "Balladyną" Słowackiego do czasu, aż Hanuszkiewicz wprowadził do niej "Hondy", tak dzieje się z "Hamletem" i wie­loma innymi "kultowymi" utworami, pozornie napisanymi ha "wtedy" i "tam". Nabierają one przez to uniwersalnej wartości ponadczasowej i zaczynają dotyczyć nas, żyjących o ileś tam lat później (Gogol na pewno wprowadziłby telewizor do mieszka­nia horodniczego, gdyby już wtedy znana była telewizja!).

Wałbrzyska realizacja "Rewizora" jest i będzie dla wielu "tra­dycjonalistów" sporym zaskoczeniem. Otóż po odpowiednich zabiegach scenograficzno-tekstowych sztuka została przeniesiona w polskie realia lat siedemdziesiątych, a nawet (biorąc pod uwagę ostatnią scenę) w czasy zupełnie nam współczesne. Treść pozo­stała generalnie ta sama, no może z drobnymi poprawkami i wtrąceniami, ale po tych "zabiegach" bardzo wiarygodnie odda­je realizm czasów "gierkowskiej" Polski. Ten realizm wita nas już na mocno szokującym plakacie do "Rewizora" z postaciami ca­łujących się wodzów - Gierka i Breżniewa, towarzyszy też całej sztuce dużym portretem Gierka nad sceną, czy hasłem "Ojczy­zna to wielki zbiorowy obowiązek" podpisanym ideologicznie przez urzędników jako "KC Norwid" (!), znajdujemy go w przebojach z tamtej epoki (Boney M., Filipinki, Karel Gott). Charak­terystyczne są zresztą motywy muzyczne: "One way ticket" (Bi­let w jedną stronę!), "Kolorowe jarmarki" (Kiedy patrzę hen za siebie w tamte lata co minęły...), czy wprowadzający "Rasputin" (Oh those Russians!).

Te pozornie niewielkie zabiegi reżyserskie wprowadzają do "Rewizora" mnóstwo komizmu, po prostu dlatego, że wiele z tych lat jeszcze pamiętamy (triumfalne powroty z zakupów z "wieńcem" zdobytego papieru toaletowego, skrzętnie potem gromadzonego w wersalce, alkohol dumnie wyciągany z kreden­su w obudowie z włóczkowego misia, kiczowate weselne pre­zenty - jelenie rogi, koniki na biegunach, tłumik do małego fiata). No i śmiejemy się z tego. A śmiejemy się przecież właśnie z sa­mych siebie. I wcale nie z tamtych nas. Dziś, w dobie wciąż ujawnianej korupcji na różnych szcze­blach władzy, wałbrzyski "Rewizor" jest sztuką niezwykle aktu­alną, a końcowej gorzkiej kwestii Horodniczego "Z kogo się śmiejecie? Sami z siebie się śmiejecie!" wcale nie towarzyszy śmiech. Bardzo komiczne i pomysłowe są natomiast pewne "pozaakcyjne" działania (faceci w kufajkach i gumiakach przebudo­wujący na poczekaniu scenę), Godnym odnotowania jest wykorzystanie statystów (mieszkańcy Wałbrzycha), jak również po­jawienie się na scenie trójki "gościnnych" aktorów (spoza wał­brzyskiego teatru). Gdybym miał wyróżniać kogoś z wykonaw­ców, pewnie postawiłbym na odtwórców głównych ról: Horo­dniczego (Wiesław Cichy) i "Rewizora" (Piotr Kondrat). Pozo­stałe role są z założenia dość epizodyczne, i dopełniają to "co autor (i reżyser) chciał powiedzieć". Warto zobaczyć (i przeżyć to jeszcze raz)!