Wołyń po ukraińsku
"CBAPKA (swarka)" w reż. Katarzyny Szyngiery z Teatru Polskiego w Bydgoszczy na 36. Warszawskich Spotkaniach Teatralnych. Pisze Mirosław Winiarczyk w tygodniku Idziemy.
W programie tegorocznych Warszawskich Spotkań Teatralnych znalazł się przywieziony z Bydgoszczy spektakl "Cbapka (swarka)", w stylu publicystycznym nawiązujący do rzezi wołyńskiej dokonanej na Polakach przez nacjonalistów ukraińskich z UPA i OUN w latach 40. XX w. Scenariusz został oparty na rozmowach z mieszkającymi na Ukrainie starymi ludźmi (głównie weteranami UPA), a także na analizie źródeł historycznych. Reportaże ukazały się w "Gazecie Wyborczej".
Spektakl okazuje się zdumiewająco jednostronny. Sześciu wykonawców stoi przy pulpitach, pełniących tu rolę mównic, i wygłasza kolejne teksty komentujące historyczny kontekst rzezi Polaków. Na ekranie oglądamy wspomniane wywiady ze świadkami wydarzeń. W wygłaszanym słowotoku dominuje narracja ukraińska, relatywizująca zbrodnie ukraińskich nacjonalistów, a nawet je usprawiedliwiająca.
Dowiadujemy się więc, że przed wojną mieszkający na Kresach Ukraińcy byli prześladowani przez polską administrację, głównie przez osadników wojskowych. Mordom dziesiątków tysięcy Polaków na Wołyniu - chłopów, duchownych, inteligencji, kobiet i dzieci - winni są więc sami Polacy: marszałek Piłsudski, urzędnik, który nie pozwolił Ukraińcom zwozić chrustu, odziały AK broniące polskiej ludności przed rzeziami i dokonujące akcji odwetowych... Wymowa przedstawienia sprowadza się więc do tezy, że podczas wojny wszyscy jednakowo nawzajem się zabijali, czyli mamy do czynienia z symetrią zbrodni i win. Wypowiadający się weterani UPA zrzucają winę na Polaków, ale własnych zbrodni nie pamiętają. Ze sceny nie padają żadne informacje o zbrodniczej ideologii Doncowa z początku lat 30. XX w., stojącej u podstaw ukraińskich rzezi.
Czekamy teraz na film "Wołyń" Wojciecha Smarzowskiego, będący w ostatniej fazie realizacji, którego pierwszy zwiastun pojawił się w sieci. Premiera filmu przewidziana jest w październiku.
