Artykuły

Wczoraj o godz. 11 uroczyście otwarto w Zespole Szkół nr 1 w Nienadówce klasę Jerzego Grotowskiego, miejsce poświęcone wybitnemu twórcy teatru. Zgromadzono tu unikatowe fotografie z pobytu Grotowskiego w Nienadówce, dokumenty i pamiątki.

Jerzy Grotowski, reżyser i pedagog, uznawany za jednego z najważniejszych współczesnych reformatorów teatru, urodził się w 1933 r. w Rzeszowie, ale wojenne lata spędził w pobliskiej Nienadówce, gdzie jesienią 1940 roku jego matka dostała posadę nauczycielki. Zamieszkali w małej izbie z piecem kuchennym u gospodarza Franciszka Ożoga.

"Okres czasu spędzony w Nienadówce był niewątpliwie bardzo ważny w naszym, Jurka i moim życiu. Był to okres dzieciństwa. Dzięki Matce, wbrew okropnościom i niedostatkom wojny, nie było to dzieciństwo nieszczęśliwe. Miewaliśmy, na przykład, święta Bożego Narodzenia. Do dzisiaj wieszam na naszym drzewku bożonarodzeniowym skromne ozdoby, wykonane w Nienadówce przez Matkę, przy naszym współudziale. Gdy Matki nie było w domu, nie wolno nam było wychodzić z naszej izby. Byliśmy posłuszni. Matka umiała utrzymywać dyscyplinę. Siadaliśmy wtedy blisko siebie, często po ciemku, i wymyślaliśmy przeróżne historie. Były to pobyty na bezludnej wyspie, ale również opowieści wojenne, w których dokonujemy zwycięskich czynów, kończących wojnę. Byliśmy pełni dziecinnego optymizmu" - wspominał te lata Kazimierz Grotowski, starszy brat Jerzego, w tekście pt. "Portret rodzinny".

Do Nienadówki Jerzy Grotowski wrócił razem z amerykańską ekipą filmową, by nakręcić obraz "With Jerzy Grotowski. Nienadówka 1980" w reżyserii Mercedes Gregory i Jill Godmilow. Zdjęcia z planu tego filmu można oglądać w klasie Jerzego Grotowskiego w Zespole Szkół nr 1 w Nienadówce.

Jerzy Grotowski ukończył studia aktorskie i reżyserskie w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Studiował także reżyserię w Moskwie. Był jednym z trzech Polaków - obok Adama Mickiewicza i Bronisława Geremka - którzy zostali profesorami College de France. Specjalnie dla niego utworzono tam katedrę Antropologii Teatru.

W 1959 roku objął kierownictwo artystyczne Teatru 13 Rzędów w Opolu: wspólnie z Ludwikiem Flaszenem stworzył w tej placówce teatr awangardowy, który od 1962 roku przyjął nazwę Teatru Laboratorium. W 1965 roku zespół przeniósł się do Wrocławia, gdzie działał do 1984 roku.

W latach 1959-69 Grotowski wyreżyserował w Laboratorium dwanaście spektakli, z których trzy - "Akropolis", "Książę Niezłomny" i "Apocalypsis cum figuris" - przyniosły mu światową sławę.

Potem zrezygnował z tworzenia przedstawień i sformułował program określany mianem "teatru uczestnictwa". W 1982 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, a potem przeniósł się do Pontedery we Włoszech. Tam zmarł w styczniu 1999 roku. Stworzył tam działający do dzisiaj Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards.

W czwartek wieczorem rzeszowianie mieli wyjątkową okazję obejrzeć najnowszy spektakl Thomasa Richardsa i artystów z Pontedery, który był zaprezentowany po raz pierwszy w Polsce na festiwalu "Źródła pamięci. Szajna-Grotowski-Kantor". Artystyczny spadkobierca Jerzego Grotowskiego pokazał "The Underground: A Response to Dostoevsky", który latem był pokazywany po raz pierwszy na festiwalu w Edynburgu, jednym z największych festiwali kulturalnych na świecie. Wczoraj obejrzeliśmy go w Rzeszowie, w klubie muzycznym Life House. W surowej przestrzeni klubu analiza ludzkiej mentalności wg Dostojewskiego dokonana została przy użyciu sztuk performatywnych, badanych w Workcenter. Fascynujące i metafizyczne w spektaklu są liczne fragmenty, wykorzystujące formy wielogłosowego śpiewu, bazującego na pieśniach sakralnych kultur basenu Morza Śródziemnego i Karaibów.