Artykuły

To patetyczne pytanie ma praktyczny sens. Bez wielkiego aktorstwa, bez indywidualno­ści, bez ról, o których się mówi, teatr, film i telewizja byłyby zu­bożone i nudne. O których aktorach, o jakich rolach najwięcej się teraz mówi? Wybieram trzech aktorów i trzy role: teatralną, filmową i telewi­zyjną. Przy ich omawianiu nie będę zajmował się techniką, bo dotyczy to aktorów, którzy daw­no już przekroczyli próg dosko­nałości i po prostu posługują się tym co umieją.

Spomiędzy ostatnich ról Ta­deusza Łomnickiego najważniej­sza wydaje się tytułowa w sztu­ce Tankreda Dorsta: Ja, Feuer­bach, w warszawskim Teatrze Dramatycznym. Sztuka Dorsta to właściwie monodram, poza starym aktorem - Feuerbachem, występuje tam tylko Asystent Reżysera, który ma kilkanaście kwestii i pojawiająca się na chwilę Kobieta z psem. Aktorski popis? Nie. Piekielnie trudna rola. Fabuła właściwie prosta. Bezrobotny aktor zostaje zapro­szony do teatru, żeby pokazać co jeszcze potrafi. Wkracza na sce­nę jak zdobywca, "dmie się i pu­szy przez swoją godzinę", a po­tem orientuje się, że na pokaz zaproszono go obok psa, który również miałby wystąpić w tej samej sztuce, i że reżyser w ogó­le nie przyszedł ich obejrzeć. Dlaczego to takie trudne? Bo trzeba zagrać złego aktora i po­winno się pokazać całą wspania­łość i nędzę własnego zawodu, sztuki, którą się uprawia. Jak to robi Łomnicki? Najpierw zjawia się w ciemności i jak Demiurg rozjaśnia teatr, gromi, grzmi i huczy. A później stopniowo, roz­bija i kawałkuje całe aktorstwo i postać Feuerbacha. To gwałtownie pobiegnie, jak podpiekany od spodu niedźwiedź, to zamrze do znudzenia w bezruchu, to wykrzyknie znowu pełnym gło­sem i za chwilę żałośnie mamro­cze. Rozpada się na scenie, jako aktor i jako człowiek, a kiedy na końcu, zgodnie z tekstem, zosta­ją tam tylko jego buty, wydaje się, że wcale nie wyszedł, tylko się rozpłynął na naszych oczach, nie wiadomo kiedy i jak. Ze wsty­du, z poniżenia, rozpaczy? Ta rola, to coś więcej niż chciał Dorst - opowieść o wielkim ak­torstwie teatralnym, które za­wsze zostawia po sobie jedynie wspomnienie.