Artykuły

"Sen nocy letniej" w reż. Pawła Łysaka w Teatrze im. Horzycy w Toruniu. Pisze Andrzej Churski w Nowościach Gazecie Pomorza i Kujaw.

Dobry pomysł, by Oberona i jego elfa Puka wyposażyć w umiejętność latania nie został wyzyskany. Zamiast możliwych do wyobrażenia szaleństw na linach, mamy stateczne wznoszenia, wiszenia i łagodne bujania.

Premierowa publiczność, spragniona dobrej zabawy, śmiała się nawet wtedy, gdy wyraźnie nie było z czego. Chwilami jednak, na szczęście, przedstawienie jest naprawdę zabawne.

"Sen nocy letniej" Szekspira na toruńskiej scenie zaczyna się tak: zblazowany młodzieniec lat około czterdziestu opowiada coś o zdobywaniu przewagi mieczem, i tak zmotywowany bierze się do ostrego całowania pani w podobnym wieku, mając na sobie oczywiście nie żadną zbroję, ale garnitur. Od razu widać, że mamy do czynienia z umownością teatralną oznaczającą, że co innego słychać, a co innego widać.

Wolne żarty frywolne

Dalej. Panienki w niby-gimnazjalnych mundurkach są straszone śmiercią, jeśli nie podporządkują się woli ojca w kwestii zamążpójścia. Dorośli chłopcy zaś, w równie szkolnych sweterkach ikra-wacikach, w obecności eleganckich i dostojnych osób rzucają się na siebie, jakby to była sala do ćwiczeń.

Oczywiście, doświadczony widz teatralny kupi każdą konwencję byle była czytelna.

I tu można poczynić dwa założenia. Pierwsze: reżyser, Paweł Łysak, wybierając przekład Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, przyjął zarazem kabaretową (z odcieniem lekko absurdalnym) konwencję przedstawienia, w której każda scena jest samodzielnym skeczem, mniej lub bardziej śmiesznym. Z natury rzeczy w różnych skeczach te same osoby grają różne postaci, nie trzeba więc zwracać uwagi na to, kto jest kim, dlaczego i co się właściwie dzieje. Jeśli, przy okazji beczki śmiechu, coś z tego wyniknie - jest sukces.

A może ludzka natura?

Założenie drugie. Reżyser, sytuując akcję w umownej współczesności i umieszczając aktorów w praktycznie pustej przestrzeni sceny, daje im następujące zadanie: zagrajcie dwoistość ludzkiej natury w represyjnym społeczeństwie, w którym z jednej strony panują surowe prawa, z drugiej jednak dobrze wydeptane są ścieżki do lasu uciech, gdzie realizują się sny, marzenia, obsesje i wszystko-zdaje się być możliwe za sprawą jakiejś oślej trawy czy innego specyfiku.

Sztywne damy dworu są tam więc lekkomyślnymi elfami, książę ćwiczy sobie w szkole przetrwania, i podstępem nakłania przyszłą małżonkę do ujawnienia i realizacji jej erotycznych fantazji. A uzyskawszy przewagę, odbiera jej ulubionego pazia, którego też sobie upodobał. Ateńscy rzemieślnicy (bo rzecz dzieje się jednak w Atenach) z miłości do sztuki i do władcy przygotowują mu w prezencie przedstawienie teatralne, ale tak naprawdę cały czas

myślą o sowitej zapłacie. I jeśli coś tu jest śmieszne, to złudzenia co do siły i stałości uczuć.

Bardzo chciałem zobaczyć konsekwentną inscenizację tego drugiego wariantu, ale widziałem raczej kabaret. Cieniem dowodu, że Paweł Łysak chciał zrealizować jakieś istotniejsze niż rozbawianie publiczności założenie, jest "symetryczne" obsadzenie dworu w Atenach i leśnego dworu elfów tymi samymi aktorami. Albo więc jest to przedstawienie niedomyślane, albo niedopracowane, albo od oślej trawy traci się wzrok.

Warto jednak pójść na toruński "Sen", by zobaczyć teatr w teatrze, czyli Sławomira Maciejewskiego w roli Spodka, zamienionego potem w Osła. Aktor pokazuje tu rzadko oglądaną sztukę przemiany: jest osłem. Rzadką, bo trzeba mieć okazję i trzeba być świetnym aktorem. Dobrze ogląda się też Jarosława Felczykowskiego w roli Ściany, a nie ustępują im grający mniej eksponowane role Marek Milczarczyk, Paweł Tchórzelski, Paweł Kowalski i Dariusz Bereski. W ich przypadku wiem, co i po co grają. Co do pozostałych ról pewności tej nie mam, co niekoniecznie obciąża rzuconych na pustą scenę aktorów.