Artykuły

Co warto obejrzeć w telewizji w środę 26 lipca? Polecamy głównie dokumenty: polską, nagradzaną "Komunię" o autystycznym Nikodemie, portret wielkiego poety "Różewicz we fragmentach" oraz "Penderecki. Droga przez labirynt" o słynnym kompozytorze

Komunia

dokument, Polska 2016, reż. Anna Zamecka

21:00, hbo 2

Lista nagród, które zdobył ten film, byłaby imponująca nawet w przypadku uznanego twórcy. Od Locarno, przez Lipsk, Mińsk czy Zagrzeb, aż po Stambuł, Triest i Sao Paulo - jurorzy tych, a także wielu innych festiwali byli zachwyceni. Nie wspominając już o polskich laurach: Orłach czy nagrodach festiwali w Warszawie czy Gdańsku. A przecież chodzi o kameralny debiut o nastoletnim autystyku z prowincji, jego siostrze i ojcu, który zmagał się z chorobą alkoholową. Co takiego jest w tym filmie, że zachwyca podkażdą szerokością geograficzną?

Przede wszystkim empatia dla Nikodema, którego filmowy wizerunek jest zupełnie inny od tego, do czego przyzwyczaiły nas media. Nie widzimy bowiem upośledzonego chłopca, którego nikt nie rozumie, lecz chłopaka przebojowego, z poczuciem humoru. Do funkcjonowania w tzw. normalnym świecie potrzeba mu tylko niewielkiej pomocy. Tę oferuje mu przedwcześnie dorosła siostra, która rezygnuje z dziecięcych zabaw, by opiekować się bratem i prowadzić dom.

Jest też tytułowa komunia - czyli sakrament (a może rytuał przejścia), do którego przygotowuje się Nikodem. Z jednej strony - żeby pokazać, że go na to stać i żeby zadowolić siostrę. Z drugiej strony - żeby ściągnąć do domu mamę i żeby wszyscy jeszcze raz mogli się poczuć jak tzw. normalna rodzina. (wro)

Różewicz we fragmentach

dokument, Polska 2006, reż. Andrzej Sapija

22:45, tvp historia, powt. czwartek 10:20

Odpowiednie dać rzeczy słowo" - pisał Norwid o roli poezji. - To zdanie przeczytane w młodości stało się dla mnie zadaniem na całe moje poetyckie życie - twierdzi Tadeusz Różewicz. Poeta i prozaik, a dopiero na końcu człowiek teatru - jak sam o sobie mówi. A jako człowiek słowa mówi w tym filmie wiele, bo jego realizacja polegała na tym, że Różewicz zapraszał Andrzeja Sapiję, by przyjechał do niego porozmawiać. Warunek był taki, że dokumentalista ma być sam, tylko z kamerą.

Podczas tych spotkań Różewicz mówi o swoich wierszach - co i dlaczego z nich wykreśla po latach, jak - idąc za wskazówkami Czechowa - próbował przezwyciężyć banał księżyca, a także o tym, że dobra poezja jest jak dobra proza. To dlatego w pewnym momencie zaczął sięgać po wycinki z prasy i telewizji, które przekuwał w wiersze.

Ale opowiada też o swoich mistrzach (Dostojewski, Conrad, Mann) i pokazuje Sapii swoją bibliotekę, która - jak twierdzi - jest "autobiografią życia pisarza". Wspomina Staffa, który przed wojną był dla niego odległy niczym olimpijski bóg, a po wojnie poznali się i przegadali ze sobą długie godziny.

A sceny rozmów reżysera i pisarza ilustrują fragmenty filmów brata poety Stanisława Różewicza, do których Tadeusz pisywał scenariusze. A także fragmenty spotkań twórcy z przyjaciółmi oraz jego podróży - zwłaszcza nad morze, które uwielbiał. (wro)

Penderecki. Droga przez labirynt

dokument, Niem./Pol. 2016, reż. Anna Schmidt

22:50, tvp 1

Przychodzi Wajda do Pendereckiego i od wejścia martwi się, że przeszkadza mu pisać. - No, ty mi nie przeszkadzasz - odpowiada kompozytor, jeden z tuzów współczesnej muzyki klasycznej. I to tuzów docenianych za życia, o czym z podziwem opowiada Jonny Greenwood, brytyjski muzyk, gitarzysta zespołu Radiohead (wystąpili razem na festiwalu Open'er w 2012 r.). I nie są to jedyne autorytety ze świata sztuki, które opowiadają filmowcom o spotkaniach z Krzysztofem Pendereckim.

Od ich historii ciekawsze są jednak opowieści samego mistrza. Jak choćby ta o konkursie dla młodych kompozytorów zorganizowanym w PRL, w którym główną nagrodą był paszport. Penderecki pomyślał, że może to być dla niego jedyna szansa, by rozpocząć międzynarodową karierę. Skomponował więc trzy utwory. Żeby nie było widać, że to ten sam autor, napisał jeden prawą ręką, drugi lewą, a trzeci dał komuś do przepisania. I zdobył trzy pierwsze nagrody.

A najbardziej fascynująca jest możliwość obserwowania kompozytora podczas pracy. Zarówno podczas pisania, które porównuje z projektowaniem parku w swojej wiejskiej posiadłości w Lusławicach, jak i podczas prób przed wykonaniami jego utworów. Wtedy najwyraźniej widać, jakim perfekcjonistą jest ten artysta i jak doskonale wie, co chce osiągnąć. Sam się z tym zresztą nie kryje. Obawia się tylko, że nie na wszystko wystarczy mu czasu. (wro)

Wyprawa Kon-Tiki

film przygodowy, Wlk. Brytania/Norwegia/ Dania/Niemcy/Szwecja 2012

20:00, tvn 7

Opowieść o ekspedycji Thora Heyerdahla, który w 1947 r. wskazał kierunek migracji człowieka na Polinezję, przypływając na archipelag tratwą z Ameryki Południowej. (kjz)

Niebiańskie żony łąkowych maryjczyków

dramat obyczajowy, Rosja 2012

21:50, tvp kultura

Dwóch mieszczuchów wybiera się pochować żonę jednego z nich w jej rodzinnych stronach - w nadwołżańskiej republice Mari, o obyczajowości nietkniętej współczesną cywilizacją.