Artykuły

W ramach dobrych praktyk i zgodnie z rekomendacjami sformułowanymi przez ruch Kultura Niepodległa, Komuna//Warszawa udostępniła aplikację Tomasza Platy (przygotowaną we współpracy z Aliną Gałązką) złożoną na zakończony 12 września konkurs na dyrektora teatru Scena Prezentacje. Zachęcamy do dyskusji na temat pomysłów na teatr w Warszawie i o polityce teatralnej stolicy.

Gratulujemy zwycięzcom - Pawłowi Wodzińskiemu i Bartkowi Frąckowiakowi. Zarazem program zawarty w aplikacji Tomasza Platy uznajemy za materiał wciąż wart dyskusji oraz zestaw ważnych propozycji dla m.st. Warszawy.

***

KONCEPCJA PROGRAMOWA I ORGANIZACYJNA DLA TEATRU SCENA PREZENTACJE

Tomasz Plata

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

Punkt wyjścia

Teatr Scena Prezentacje to założona w 1979 roku autorska scena zasłużonego reżysera Romualda Szejda. Postać twórcy-lidera i jego długoletnia działalność w największym stopniu określają obecny wizerunek oraz tożsamość instytucji. W 2016 roku teatr zagrał 103 spektakle dla 8332 widzów (śr. 81,6 osób na spektakl). Koszt wyprodukowania premiery wahał się w ostatnich trzech latach między 90 tys. a 150 tys. zł. Teatr zakończył działania w 2016 roku zyskiem 23672,71 zł. Teatr nie ma obecnie stałego zespołu aktorskiego, zatrudnia 13 osób.

Z analizy dostępnych dokumentów i "Badania publiczności warszawskich instytucji kultury" (2016) wynika, że chociaż teatr ma wierną, aczkolwiek nieliczną publiczność (widownia liczy ok. 100 miejsc), to jest obecnie słabo rozpoznawany przez warszawiaków (1% wskazań, tj. mniej niż niezależne sceny teatralne - Komuna//Warszawa i Teatr WARSawy, które dysponują o wiele mniejszymi środkami publicznymi na produkcję oraz eksploatację spektakli). Podobną ofertę repertuarową ma co najmniej 13 scen miejskich i prywatnych w Warszawie (Och Teatr, 6. piętro, Kamienica, Capitol, Kwadrat, Polonia, Współczesny, Komedia, Ateneum, Rampa, Syrena, Buffo, Palladium), w dodatku cieszą się one znacząco większym zainteresowaniem publiczności (od 3% do 11%). Dokonania teatru nie są odnotowywane na szerszą skalę przez krytyków teatralnych (nie udało się dotrzeć do żadnych znaczących aktualnych recenzji), a publiczność pozawarszawska właściwie Sceny Prezentacje nie zauważa (0% wskazań).

Dlatego jak najbardziej słuszny wydaje się kierunek rozwoju założony przez Organizatora w ogłoszeniu konkursowym na stanowisko dyrektora zakładający przeprofilowanie instytucji. Dodatkowo można poczynić założenie, że zostanie podjęta próba przekazania granych spektakli (praw, kostiumów, scenografii itp.) innym instytucjom o podobnym profilu.

Wizja na przyszłość

Scena Prezentacje w nowej odsłonie powinna stać się dynamiczną instytucją kultury o interdyscyplinarnym programie, wspierającą innowacyjne poszukiwania twórcze i kuratorskie (także o charakterze badawczym) oraz oddolne działania środowiska artystycznego i -szerzej - społeczeństwa obywatelskiego.

Priorytetami instytucji będą:

* odwołanie się do tożsamości Warszawy jako miasta o silnych tradycjach artystycznych poprzez podejmowanie działań przypominających najistotniejsze dokonania stołecznej awangardy - z intencją uczynienia z nich ważnego elementu współczesnego wizerunku miasta;

* budowanie międzynarodowej pozycji Warszawy jako miasta-inkubatora nowych idei społecznych i praktyk artystycznych oraz miasta-regionalnego lidera czy regionalnego centrum działań eksperymentalnych w skali Europy Środkowo-Wschodniej;

* współpraca z nowymi pokoleniami twórców, także debiutantami; wsparcie dla działającego już w Warszawie, bardzo aktywnego, wciąż jednak pozbawionego odpowiedniego zaplecza instytucjonalnego środowiska sztuki poszukującej, ze szczególnym uwzględnieniem teatru, tańca, sztuk wizualnych i muzyki współczesnej;

* współpraca z otoczeniem społecznym, zwłaszcza z organizacjami pozarządowymi, w obrębie projektów promujących i twórczo reinterpretujących idee demokracji liberalnej; inicjowanie podobnych projektów jako konieczna reakcja na sytuację zagrożenia, w jakiej liberalna demokracja znalazła się w ostatnich latach;

* dotarcie do nowej publiczności, zwłaszcza z pokolenia w okolicach 30. roku życia - przez konsekwentne wprowadzanie do głównego obiegu sztuki twórczości ich rówieśników;

* nastawienie na ciągłą, partnerską współpracę z innymi instytucjami publicznymi i prywatnymi, a także organizacjami społecznymi.

Strategicznym i długofalowym celem Sceny Prezentacje będzie stworzenie w pierwszej połowie 2019 roku, a następnie cykliczne organizowanie WAWA biennale - wydarzenia, które w perspektywie sześciu lat stanie się rozpoznawalną marką na skalę międzynarodową, przyczyniając się do budowania pozycji Warszawy jako silnego europejskiego ośrodka kultury. Biennale będzie zarówno prezentować i podsumowywać wyniki działań z różnych nurtów bieżącej aktywności instytucji, jak i umieszczać je w szerszym, międzynarodowym kontekście, na tle bardziej rozległych diagnoz współczesnej sytuacji kulturowej.

Jednym z centralnych zamierzeń nowej Sceny Prezentacje będzie praca z młodym pokoleniem twórców, konsekwentne udzielanie im wsparcia merytorycznego, produkcyjnego oraz promocyjnego. Scena Prezentacje powinna systematycznie wydobywać i zapraszać do współpracy najciekawszych młodych artystów z kolejnych generacji, zwracać uwagę przede wszystkim na to, co w polskiej i europejskiej sztuce młode i świeże, a w konsekwencji - tworzyć ofertę dla młodych pokoleń odbiorców sztuki, regularnie odmładzać widownię warszawskich instytucji kultury. W obecnej sytuacji niezwykle ważne jest, by swoje miejsce w głównym obiegu sztuki znaleźli twórcy (oraz widzowie) urodzeni w późnych latach 80. i latach 90., znacząco młodsi i odmienni w swej postawie od patronujących większości warszawskich teatrów artystycznych wybitnych reżyserów z roczników sześćdziesiątych. Wynajdowaniu nowych talentów ma służyć m.in. ponawiany w programie Sceny Prezentacje co roku konkurs w formule open call.

Realizacja tak sformułowanych zadań uczyniłaby ze Sceny Prezentacje instytucję żywo współkształtującą wizerunek stolicy jako miasta dynamicznego i otwartego na zmianę; instytucję skoncentrowaną na wyłapywaniu energii inicjatyw oddolnych i udzielaniu im wsparcia, a także na promocji najistotniejszych i najbardziej innowacyjnych osiągnięć lokalnego środowiska w obiegu międzynarodowym.

Scena Prezentacje w nowej formie funkcjonować będzie bez stałego budynku teatralnego, w ramach swoich projektów współpracować będzie z innymi warszawskimi teatrami, muzeami oraz galeriami instytucjonalnymi i nieinstytucjonalnymi, zarazem będzie szukać dla siebie siedziby możliwie dostępnej dla publiczności, siedziby, która da możliwość organizowania cyklicznie małych wystaw sztuki współczesnej, zdarzeń o charakterze edukacyjnym, dyskusji czy projekcji.

PROGRAM: CZTERY NURTY

Wskazane powyżej priorytety realizowane będą w czterech uzupełniających się nurtach programu odnowionej Sceny Prezentacje.

1. Poszukiwania z udziałem lokalnego środowiska eksperymentu artystycznego Scena Prezentacje jako instytucja-parasol, wspierająca najciekawsze kolektywy twórcze stolicy. Co roku Scena Prezentacje ogłaszać będzie otwarty konkurs (open call) na poszukujące nowych form wyrazu projekty artystyczne, głównie z pola teatru, tańca i muzyki współczesnej. Adresatami konkursu będą przede wszystkim działające w stolicy kolektywy twórcze (jako przykłady można wymienić Centrum w Ruchu, KEM, Teatr 21). Zwycięskie projekty (trzy lub cztery) otrzymają pełne bądź częściowe finansowanie, wsparcie produkcyjne, merytoryczne (opieka kuratorska) i promocyjne. Chciałbym, aby stałym partnerem konkursu stał się zespół Komuny//Warszawa - wraz ze swoim zapleczem merytorycznym, lokalowym, technicznym i organizacyjnym.

W tym nurcie programu wykorzystam doświadczenia z mojej niemal 10-letniej już działalności kuratorskiej i producenckiej, której podstawowym zamierzeniem było ożywienie lokalnego środowiska poszukującego teatru i sztuk wizualnych. Wspólnie z zespołem Komuny//Warszawa przygotowałem trzy cykle: RE//MIX, My, mieszczanie oraz Mikroteatr. Wszystkie były wielokrotnie opisywane w mediach branżowych i popularnych. W ramach tych projektów udało się wyprodukować kilkadziesiąt premierowych spektakli, przygotowanych w dominującej części przez twórców młodych, nierzadko debiutantów.

Mam głębokie przekonanie, że projekty realizowane w sali Komuny//Warszawa pomogły ukształtować się nowej, bardzo interesującej formacji warszawskich sztuk performatywnych. Artyści tacy, jak Wojtek Ziemilski, Marta Ziółek, Anna Smolar, Weronika Szczawińska, Agnieszka Jakimiak, Cezary Tomaszewski, należą obecnie do najciekawszych postaci rodzimej sceny. Obok nich bardzo dynamicznie rozwija się środowisko młodego tańca (Alex Baczyński, Maria Stokłosa, Iza Szostak, Paweł Sakowicz), z którym również współpracuję (efektem tej współpracy była m.in. duża międzynarodowa wystawa Let's Dance, współkuratorowana przeze mnie w 2015 roku w Art Stations Foundation by Grażyna Kulczyk w Poznaniu). Cała ta grupa artystów to potężny kapitał, formacja o wielkim potencjale, mimo to wciąż funkcjonująca bez wystarczającego wsparcia instytucjonalnego. Specyfika pracy tych twórców powoduje, że z trudem mieszczą się oni w strukturach teatru repertuarowego (gdzie podstawowym wymogiem jest zwykle współpraca ze stałym zespołem aktorskim). Uważam, że Scena Prezentacje w nowej postaci, w porozumieniu z partnerami, mogłaby i powinna stać się dla tego środowiska czymś na kształt instytucji "parasolowej" - blisko z nim współpracować, zapewniać finansowanie większych i bardziej skomplikowanych projektów, pomagać w działaniach promocyjnych, ułatwiać kontakty międzynarodowe.

2. Poszukiwania kuratorskie, artystyczne i badawcze skupiające się na pracy z tradycją warszawskiej awangardy Scena Prezentacje jako instytucja ożywiająca pamięć o najważniejszych dokonaniach warszawskiej awangardy.

PROJEKT: BIAŁOSZEWSKI

Chciałbym, by w pierwszym okresie działalności odnowionej Sceny Prezentacje ważną postacią programu stał się Miron Białoszewski. To postać o ikonicznym potencjale: artysta przez niemal całe życie blisko związany z Warszawą, rejestrujący kolejne etapy jej historii, wyczulony na społeczny konkret, do tego nieustannie eksperymentujący. Zarazem dziś słabo obecny w kulturowym obiegu, pamiętany jako autor Pamiętnika z Powstania Warszawskiego, ale praktycznie nieobecny na scenach teatralnych jako autor bardzo ważnych, wręcz przełomowych tekstów Teatru Osobnego. Kuratorska i artystyczna praca z dziedzictwem Białoszewskiego mogłaby przynieść rezultaty podobne do tych, które udało się osiągnąć w Krakowie (troska o spuściznę po Tadeuszu Kantorze; budowa nowej siedziby Cricoteki) lub w Łodzi (podtrzymanie legendy Władysława Strzemińskiego i Katarzyny Kobro - z wielkim udziałem Muzeum Sztuki). Partnerem Projektu: Białoszewski powinien być teatr miejski, np. Teatr Studio.

Białoszewski: teatr

W pierwszej kolejności należałoby doprowadzić do realizacji projektu teatralnego poświęconego Białoszewskiemu: ponownej inscenizacji wszystkich dramatów artysty (oraz jego współpracowników). Wyobrażam to sobie jako cztery przedstawienia wykorzystujące teksty z czterech kolejnych programów Teatru Osobnego. Większość tych tekstów nie była wystawiana od lat, w części przypadków - wręcz od premiery. Do udziału w projekcie chciałbym zaprosić ważnych twórców teatralnych i muzycznych młodej i średniej generacji: Weronikę Szczawińską, Agnieszkę Jakimiak, Michała Liberę, Barbarę Kingę Majewską, Cezarego Tomaszewskiego, być może również artystów jeszcze młodszych, odkrytych dzięki opisanemu powyżej konkursowi open call.

Białoszewski: biografia

W ramach projektu chciałbym zainicjować podjęcie prac nad biografią Białoszewskiego. Ukazało się dotychczas kilka książek wspomnieniowych o artyście, kilka ważnych analiz jego twórczości, Białoszewski wciąż jednak nie doczekał się pełnej i rzetelnej biografii, na miarę głośnych książek o Miłoszu, Kapuścińskim czy małżeństwie Hansenów. Scena Prezentacje powinna zainicjować pracę nad taką biografią, a następnie doprowadzić do jej wydania, optymalnie we współpracy z firmą wydawniczą.

Białoszewski: sztuka

Ważnym elementem projektu powinno stać się wydobycie wpływu Białoszewskiego na współczesne sztuki wizualne - przez organizację serii wystaw lub działań artystycznych w przestrzeni publicznej. W pierwszej kolejności zaproszenie do współudziału w takim projekcie powinien otrzymać Wojciech Bąkowski, jeden z najwybitniejszych

polskich artystów średniego pokolenia, od lat konsekwentnie powołujący się na inspirację tekstami Białoszewskiego. Ciekawym wątkiem byłoby też wskazanie związków między dziełami Białoszewskiego a tradycją polskiej poezji wizualnej (kontynuowaną ciekawie w ostatnich latach m.in. przez Bognę Burską).

Białoszewski: muzeum

Wizją długofalową, trudną w realizacji (wymagającą znacznych nakładów finansowych, wykraczających poza zaplanowany obecnie budżet Sceny Prezentacje), ale zarazem potencjalnie bardzo nośną wizerunkowo dla Warszawy byłoby powołanie Muzeum Białoszewskiego. W moim wyobrażeniu powinno to być muzeum o szczególnym kształcie i nieoczywistej strategii działania. Chciałbym zaproponować wykupienie paru mieszkań w różnych częściach Warszawy, w których Białoszewski mieszkał lub pracował (ważne byłyby zwłaszcza mieszkania przy Tarczyńskiej, Placu Dąbrowskiego oraz Lizbońskiej; szczególnie to ostatnie) i utworzenie w nich swoistego muzeum rozproszonych śladów po artyście, a następnie wyznaczenie miejskich ścieżek tematycznych między tymi mieszkaniami. Muzeum Białoszewskiego rozciągnęłoby się w takim przypadku na niemal całe miasto, nawiązywałoby z widzem zupełnie inną relację niż muzea tradycyjne. Interesującym punktem odniesienia są w tym przypadku działania podejmowane w domu Hansenów w Szuminie przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej czy śródmiejskim mieszkaniu Henryka Stażewskiego i Edwarda Krasińskiego przez Fundację Galerii Foksal.

Białoszewski: dla ludzi

Ważnym elementem pracy z dziedzictwem Białoszewskiego powinny stać się działania o charakterze upowszechniającym, podejmowane w przestrzeniach publicznych lub przy użyciu mediów popularnych (m.in. produkcja t-shirtów, przypinek, toreb z wizerunkiem poety, może również wprowadzenie utworów artysty na nośniki do komunikacji miejskiej lub billboardy, konkurs na logo z wizerunkiem artysty).

Byłoby wskazane, by działania tego typu były koordynowane z Biurem Marketingu Urzędu m.st. Warszawy.

PROJEKT: KRUKOWSKI

Białoszewski stanie się najważniejszym, ale nie jedynym bohaterem tego nurtu aktywności Sceny Prezentacje. Chciałbym, by w ramach działań Sceny Prezentacje kontynuowany był projekt zainicjowany trzy lata temu przez Instytut Sztuk Performatywnych we współpracy z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego i Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, poświęcony postaci Wojciecha Krukowskiego, wieloletniego dyrektora CSW, założyciela i lidera bardzo istotnej w nurcie polskiego teatru eksperymentalnego Akademii Ruchu, twórcy ważnych ośrodków warszawskiej awangardy (m.in. Dziekanka, Kino/Teatr/Tęcza).

Krukowski i jego CSW

Dotychczas w ramach Projektu: Krukowski udało się uporządkować Archiwum Akademii Ruchu i wydać dwie książki: autobiografię samego Krukowskiego oraz bogato ilustrowaną książkę poświęconą spektaklom teatralnym Akademii. Na opracowanie czeka historia Krukowskiego jako dyrektora CSW - w epoce transformacji ustrojowej najważniejszego miejsca polskiej sztuki. Chciałbym, by książkę na ten temat napisał Stach Szabłowski, przez lata ważny kurator Zamku Ujazdowskiego, jeden z najwybitniejszych obecnie rodzimych krytyków sztuki. Jestem przekonany, że opowieść o środowisku warszawskiej awangardy artystycznej w latach 90. oraz na początku XXI wieku - z CSW w roli głównej - przybierze postać fascynującego reportażu o ważnym momencie w historii kraju i miasta.

Krukowski/Akademia w Ruchu

Kolejna propozycja to seria przedstawień teatralnych (produkowanych w cyklu: jedno rocznie), w której do zmierzenia się z tradycją Akademii Ruchu zapraszani byliby ważni światowi artyści współczesnego teatru i tańca. Zainspirowane twórczością A.R. spektakle wchodziłyby dzięki temu niejako automatycznie na międzynarodowe sceny. Dorobek A.R. jest doskonałym materiałem do działań o takim charakterze z kilka względów. Po pierwsze, przez lata Akademia uznawana była za wybitne zjawisko europejskiego performansu i teatru eksperymentalnego, występowała na najważniejszych międzynarodowych imprezach artystycznych i teatralnych (m.in. na niezwykle prestiżowym przeglądzie documenta w niemieckim Kassel), jej spektakle i akcje są do dziś pamiętane i przywoływane przez ich świadków. Po drugie, Akademii udało się połączyć głębokie zakotwiczenie w lokalnym kontekście społecznym z uniwersalnością przekazu. W konsekwencji dzieła A.R. wciąż pozostają czytelne nie tylko dla odbiorców dobrze obeznanych z tradycją polskiej kultury. Do udziału w projekcie chciałbym zaprosić artystów o randze Tima Etchellsa (lidera słynnej brytyjskiej formacji Forced Entertainment), Mette Ingvartsen czy Eszter Salamon. Długofalowo działaniem o szczególnej wymowie - obecnie z przyczyn finansowych trudnym w realizacji - byłoby zaproszenie do współpracy Roberta Wilsona, jednego z największych wizjonerów teatru XX wieku, osobiście zaprzyjaźnionego z Krukowskim, w latach 80. planującego wspólny spektakl z Akademią Ruchu (do premiery nie doszło z powodu trudności organizacyjnych). Partnerem projektu powinien zostać CSW Zamek Ujazdowski (wówczas pokazy spektakli odbywałyby się w sali im. Krukowskiego w budynku Laboratorium).

MUZYKA NOWEJ WARSZAWY

Planuję również zająć się bardziej popularnymi i nie tak odległymi w czasie ujawnieniami warszawskiej awangardy. Sądzę, że rzeczą bardzo wartościową byłoby uporządkowanie dorobku warszawskiego środowiska muzyki alternatywnej i eksperymentalnej ostatnich kilkunastu lat. Na przełomie XX i XXI wieku pojawiła się w stolicy nowa formacja alternatywnych muzyków. Z początku działali oni głównie na scenach klubowych, z czasem zdobywali coraz większą popularność, organizowali też własne zaplecze instytucjonalne (niezależne wytwórnie płytowe, zwłaszcza Lado ABC). Dziś główni przedstawiciele tej formacji są gwiazdami o skali popularności porównywalnej z gwiazdami pop (Mitch and Mitch), ale zarazem zachowują wierność zasadom niezależnego etosu i estetycznej odwagi.

Muzyka w książce

Pierwszym podjętym w tym nurcie działaniem byłaby publikacja książki na temat środowiska nowej muzyki w Warszawie. Autorem byłby Bartek Chaciński, szef działu kultury tygodnika "Polityka", najciekawszy w tej chwili polski krytyk muzyczny. Jestem przekonany, że książka taka mogłaby stać się fenomenem porównywalnym z ważnymi książkami autorów anglosaskich, Jona Savage'a czy Simona Reynoldsa, którzy swoją specjalnością uczynili łączenie konwencji popularnego reportażu z poważniejszą analizą kulturową. Duże doświadczenie Chacińskiego w objaśnianiu zjawisk kultury niszowej masowemu odbiorcy dawałoby gwarancję, że książka dotrze do szerokiej grupy czytelników. Partnerem w pracy nad książką powinna być firma wydawnicza.

Warszawa: ścieżka dźwiękowa

Premierze książki towarzyszyłaby seria koncertów organizowanych wspólnie z warszawskimi klubami muzycznymi oraz przypomnienie projektu Warszawa: ścieżka dźwiękowa na stronie internetowej, dającej wolny dostęp do muzyki. Projekt miał swoją premierę 15 lat temu (pracowałem nad nim wówczas jako redaktor naczelny poświęconego kulturze miejskiej miesięcznika "City Magazine"), polegał na zamówieniu u najważniejszych przedstawicieli warszawskiej alternatywy muzycznej utworów inspirowanych wybranym miejscem stolicy. Powstały kompozycje poświęcone m.in. Filtrom, dworcowi

Warszawa Centralna, Bazarowi Różyckiego. Wśród wykonawców znaleźli się m.in. Macio Moretti i Jacek Sienkiewicz, a także ważne w następnych latach formacje Pustki czy Elektrolot. Utwory z opublikowanej w 2002 roku płyty (będącej w pewnym stopniu pierwszym portretem zbiorowym nowego środowiska) teraz zostałyby umieszczone w tzw. wolnym dostępie na specjalnie przygotowanej stronie internetowej (w postaci mapy Warszawy) oraz byłyby uzupełniane systematycznie o kolejne nagrania, zamawiane, ale również wgrywane samodzielnie przez użytkowników strony.

3. Warszawa w centrum Europy: WAWA biennale

Scena Prezentacje: organizator warszawskiego biennale

Najważniejszym elementem programu odnowionej Sceny Prezentacje ma być nowe warszawskie biennale sztuki współczesnej. Chciałbym, by biennale to miało charakter interdyscyplinarny, prezentowało przede wszystkim dzieła twórców teatralnych i wizualnych, ponadto zaś (w nieco mniejszym zakresie) projekty muzyczny i literackie. Proponuję, by nową imprezę zatytułować "WAWA biennale" - co sprawi, że biennale niejako z definicji promować będzie wizerunek i markę miasta. Nazwa "WAWA biennale" będzie czytelna dla publiczności międzynarodowej, zarazem stanie się sygnałem, że impreza jest ściśle związana z lokalnym kontekstem społecznym. Uważam, że marka "WAWA biennale" powinna towarzyszyć wszystkim wydarzeniom przygotowywanym przez Scenę Prezentację (w rezultacie nazwa Teatr Scena Prezentacje winna funkcjonować tylko w oficjalnej dokumentacji, a nie jako komunikowana publicznie nazwa instytucji).

Biennale: inspiracje

W planowaniu programu nowego biennale chciałbym odwołać się do doświadczeń jednej z niewielu rodzimych cyklicznych imprez artystycznych, które po 1989 roku zyskały prawdziwą renomę międzynarodową i realny wpływ na europejski obieg sztuki. Myślę o toruńskim festiwalu teatralnym Kontakt, zaprojektowanym w latach 90. przez Krystynę Meissner. Specyfiką Kontaktu było założenie, że festiwal bada, mapuje, a następnie przedstawia najważniejsze zjawiska artystyczne z tzw. Europy Środkowo-Wschodniej. Teren eksplorowany przez Meissner nie był bardzo precyzyjnie zdefiniowany, w jego skład wchodziły przede wszystkim zdobywające wówczas niepodległość kraje dawnego imperium radzieckiego (republiki bałtyckie i azjatyckie, Węgry, Rumunia, Ukraina, kraje dawnej Jugosławii), ponadto Rosja i Niemcy. Program sporadycznie uzupełniany był o propozycje z Europy Zachodniej. Przyjęcie takiego założenia sprawiło, że festiwal - zgodnie ze swoją nazwą - stał się platformą kontaktu, umożliwiającą porozumienie między odkrywającymi siebie nawzajem na nowo Zachodem i Wschodem kontynentu. To Kontakt w wielkim stopniu pomógł w międzynarodowych karierach Krystiana Lupy,

Eimuntasa Nekrosiusa, Anatolija Wasiljewa, przedstawił polskiej publiczności twórczość najwybitniejszych współczesnych reżyserów niemieckich: Franka Castorfa czy Christopha Marthalera. Chciałbym wrócić do podstawowej idei Meissner, dostosowując ją jednocześnie do współczesnego kontekstu. Uważam, że WAWA biennale może i powinno w perspektywie sześciu lat (trzech edycji) stać się jedną z najważniejszych imprez artystycznych w regionie, czymś na kształt punktu widokowego, z którego widać wyraźnie, co aktualnie dzieje się w kulturach szeroko rozumianej Europy Środkowo-Wschodniej. Wychodząc z tego założenia, chciałbym wrócić do idei Europy środka przedstawionej przed laty w głośnym eseju Milana Kundery Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej, ale jednocześnie wyciągnąć wnioski z podpowiedzi wielu autorów, którzy sygnalizują, iż tworzą się na naszych oczach nowe kierunki wymiany kulturowej - już nie tylko na linii Wschód-Zachód, ale nawet mocniej na linii Północ-Południe. Zakładam, że uważne przyjrzenie się poszukującej sztuce z Ukrainy, republik bałtyckich, Węgier, Rumunii, Niemiec, Czech, Słowacji, byłych republik jugosłowiańskich, Albanii, Kosowa może przynieść nam lepsze zrozumienie najważniejszych problemów współczesności, jak kryzys migracyjny, odrodzenie etnicznych nacjonalizmów, kontrrewolucja konserwatywna. Mam nadzieję, że kształtując program WAWA biennale w taki sposób, będę mógł wykorzystać swoje wcześniejsze doświadczenia ze współpracy z ważnymi partnerami z Europy Środkowo-Wschodniej (jako współtwórca galerii BWA Warszawa byłem m.in. współkuratorem pokazów polskiej sztuki w budapesztańskiej galerii Kisterem oraz wileńskiej galerii Vartai). Do współtworzenia programu biennale chciałbym zaprosić znawców tematu: Monikę Szewczyk z galerii Arsenał w Białymstoku, Waldemara Tatarczuka z galerii Labirynt w Lublinie, Joannę Sokołowską z Muzeum Sztuki w Łodzi.

Temat pierwszego biennale: Przebudzenie ludu

Pierwszej edycji WAWA biennale chciałbym nadać roboczy tytuł Przebudzenie ludu. W skali całego kontynentu doświadczamy aktualnie istotnego i bardzo ciekawego procesu: wymiany dotychczasowych elit politycznych oraz ponownego formowania się tzw. klasy ludowej. Co istotne, klasa ludowa w ujawnianej obecnie postaci ma stosunkowo niewiele wspólnego z dotychczasowym, wyidealizowanym w kulturze obrazem ludu. Dziś klasa ludowa odsłania swe oblicze reakcyjne, nie jest już podmiotem polityki emancypacyjnej, ale siłą o poglądach konserwatywnych. To lud wzywa dziś do kontrrewolucji konserwatywnej. Chciałbym zastanowić się nad źródłami i sensem tego zjawiska, zapraszając do współpracy artystów, którzy cały problem uczynili ważnym przedmiotem swojej pracy. Zamierzam sprawdzić, jak nową rewolucję ludową widzą artyści z Ukrainy (np. ważna formacja R.E.P.), Węgier (Little Warsaw), dawni klasycy sztuki konceptualnej z Jugosławii, malarze z Rumunii (Cluj) czy Niemiec (Lipsk), skonfrontowani z ważnymi artystami polskimi.

WAWA biennale: program

Centralnym elementem WAWA biennale powinna stać się duża tematyczna wystawa (o skali porównywalnej z obecną wystawą Późna polskość w CSW Zamek Ujazdowski: ok. 150 prac kilkudziesięciu artystów), przygotowana we współpracy z którąś spośród ważnych instytucji warszawskich (CSW, MSN) lub - gdyby taka współpraca okazała się niemożliwa - w rozproszeniu w różnych lokalizacjach w całym mieście (biorąc pod uwagę proponowany temat pierwszej edycji, gestem o szczególnej mocy mogłoby stać się umieszczenie wystawy równolegle w przestrzeniach Pałacu Kultury i Nauki oraz Stadionu Narodowego). Wystawie powinny towarzyszyć pokazy teatralne oraz prezentacje projektów muzycznych lub literackich (wyjątkowo wartościowy byłby udział pisarzy i badaczy ze szczególną uwagą zajmujących się w ostatnich latach przeobrażeniami Europy Środkowo-Wschodniej: Andrzeja Stasiuka, Ziemowita Szczerka czy Przemysława Czaplińskiego).

Program teatralny WAWA biennale powinien składać się z trzech wątków: 1. pokazy spektakli przygotowanych w ramach innych nurtów programu (open call, Projekt: Białoszewski, Projekt: Krukowski), 2. pokazy wybranych 4-5 spektakli zagranicznych, specjalnie zaproszonych; 3. osobny mikrocykl kuratorski - trzy premierowe przedstawienia związane z głównym tematem imprezy. Wcześniej Scena Prezentacje powinna przygotować cykl wydarzeń zapowiadających finał imprezy: 5-6 wystaw lub akcji artystycznych z udziałem twórców zaproszonych na biennale (we współpracy z warszawskimi galeriami publicznymi bądź prywatnymi, ewentualnie we własnej przestrzeni galeryjnej - o ile udałoby się ją zdobyć), jeden pokaz wybranego spektaklu zaproszonego z zagranicy, ponadto nurt działań edukacyjnych związanych z głównym tematem biennale. Przynajmniej część prac zapowiadających finał biennale powinna zostać zrealizowana w mniej oczywistych, niestandardowych formach, w postaci dostępnej dla szerszej publiczności (np. specjalnie zamawiane dzieła artystów jako wielkoformatowe plakaty umieszczane na billboardach). Pierwszym działaniem zapowiadającym biennale mogłoby stać się zamówienie i opublikowanie w tzw. wolnym dostępie sygnału dźwiękowego imprezy: specjalnie skomponowanego krótkiego utworu muzycznego wykorzystywanego następnie we wszystkich materiałach audiowizualnych (punktem odniesienia byłaby w tym przypadku współpraca między legendarną niemiecką formacją Kraftwerk a organizatorami wystawy Expo 2000 w Hanowerze).

Pierwszy finał WAWA biennale powinien odbyć się w pierwszej połowie 2019 roku. Na jesieni 2018 roku (najdogodniej: w ostatni weekend września, równocześnie z odbywającym się wówczas i gromadzącym dużą publiczność lokalną oraz międzynarodową Warsaw Gallery Weekendem) możliwe byłoby zorganizowanie czegoś na kształt teasera, rozbudowanej zapowiedzi imprezy (jeden duży pokaz teatralny lub choreograficzny, np. w wykonaniu zespołu gwiazdy ostatniego biennale w Wenecji - Anne Imhof, do tego zbiorowa wystawa kilku artystów zaproszonych na WAWA biennale, akcja artystyczna w przestrzeni publicznej). Potencjalnymi partnerami WAWA biennale są: MSN, CSW, Nowy Teatr oraz IAM.

WAWA biennale: budżet

Należy zaznaczyć, że biennale w tak rozbudowanej postaci wymaga finansowania przekraczającego założony budżet Sceny Prezentacje na najbliższe lata. Przedstawiony projekt wynika z przeświadczenia, że założony budżet instytucji właściwie uniemożliwia przygotowanie biennale na miarę ambicji, potrzeb i aktualnego potencjału Warszawy. Budżety międzynarodowych imprez o podobnych charakterze (z którymi warszawskie biennale niejako z definicji będzie porównywane) są z zasady wielokrotnie wyższe (np. każda edycja poznańskiego festiwalu Malta to koszt ok. 5 milionów złotych). Bardziej szczegółowe wyliczenia budżetowe przedstawiam w dalszej części projektu.

4. Współpraca z otoczeniem społecznym

Scena Prezentacje jako operator nowego miejskiego programu edukacyjnego

Myśląc o potrzebach mieszkańców i deficytach związanych z kompetencjami w odbiorze sztuki współczesnej, a także o długofalowym rozwoju Sceny Prezentacje i postawionych przed nią przez Organizatora zadaniach, chciałbym zaproponować, by instytucja ta stała się operatorem (lub partnerem, gdyby operatorem został np. któryś z domów kultury) nowego programu miejskiego skierowanego do nauczycieli i uczniów warszawskich szkół podstawowych i średnich. Zdaję sobie sprawę, że powołanie takiego programu znacząco wykraczałoby poza ograniczenia zakreślone w warunkach konkursu, mimo to uważam, że sprawa jest tak społecznie istotna, iż powinna zostać poważnie rozważona.

Reforma, czyli kryzys

Od początku najbliższego roku szkolnego wprowadzana będzie tzw. reforma szkolna (powrót do podziału na 8 lat podstawówki oraz 4 lata liceum; zmiana podstaw programowych; nowe podręczniki). Jak wynika z analizy dokumentów już ujawnionych przez Ministerstwo Edukacji, uczniowie zarówno szkół podstawowych, jak i średnich zostaną niemal całkowicie pozbawieni kontaktu ze zjawiskami kultury współczesnej. Programy języka polskiego, plastyki i muzyki skoncentrowane będą na przekazywaniu tego, co autorzy reformy określili jako kanon kultury, zwłaszcza kultury narodowej (np. w ramach zajęć z muzyki w szkole podstawowej uczniowie zostaną zobowiązani do opanowania tradycyjnych polskich tańców ludowych). Istnieje uzasadniona obawa, że rezultatem reformy będzie dalsze obniżenie zdolności młodych ludzi do kontaktu z kulturą współczesną. Jako wykładowca akademicki z wieloletnim doświadczeniem, obecnie dziekan Wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie, wiem, że już w chwili obecnej szkoły powszechne z wielkim trudem radzą sobie z przekazywaniem podobnych kompetencji. W moim przekonaniu brak jakiejkolwiek reakcji na plany ministerstwa może doprowadzić do sytuacji, w której za kilka lat kolejne pokolenie będzie kompletnie nieprzygotowane do korzystania z oferty kultury współczesnej, a w efekcie - jak można przypuszczać - jej wrogie. To z kolei może mieć dramatyczne konsekwencje dla kształtu sfery publicznej i jakości życia społecznego.

Miasto na pomoc

Uważam, że jedynym podmiotem zdolnym do wprowadzania korekty w zaistniałą sytuację są samorządy wielkich polskich miast. Samorząd warszawski podejmując inicjatywę w tej kwestii, mógłby ustanowić precedens oraz wypracować model działania możliwy do wykorzystania w innych miastach.

W porozumieniu z twórcami stowarzyszenia "Rodzice przeciwko reformie edukacji" (inicjatorami akcji zebrania niemal miliona podpisów pod projektem tzw. referendum szkolnego) wypracowaliśmy pomysł pilotażowego programu skierowanego do warszawskich szkół. Chodziłoby o opracowanie podstawy programowej jednego dodatkowego przedmiotu, nieuwzględnionego w planach ministerstwa (pod umowną nazwą: "Wstęp do kultury współczesnej"), przygotowanie odpowiednich podręczników, zorganizowanie szkoleń dla nauczycieli, wprowadzenie tego przedmiotu do programów kilkunastu lub kilkudziesięciu szkół w skali Warszawy, następnie zaś systematyczne rozszerzanie akcji. Z naszej oceny wynika, że szkoły powinny być zainteresowane współuczestnictwem w takim projekcie, zwłaszcza w obliczu wymuszonej przez reformę redukcji etatów nauczycielskich (wprowadzenie nowego przedmiotu mogłoby pomóc w uratowaniu części z nich).

Program nowego przedmiotu powinien w naszym przekonaniu zostać oparty na idei wyposażania uczniów w kompetencje twórczej interakcji z fenomenami kultury współczesnej, pracy zespołowej oraz pracy w systemie projektowym. Ważnym punktem odniesienia powinny stać się w tym przypadku doświadczenia różnych teatralnych i wokółteatralnych praktyk edukacyjnych (np. Teatr Forum Augusto Boala), budujących umiejętność dyskusji w grupie oraz wypracowywania wspólnych wniosków.

Nowy przedmiot powinien w rezultacie kształtować wśród uczniów postawy obywatelskie, pobudzać tolerancję oraz otwierać na różnorodność. Z uwagi na fakt wycofania przez MEN z programu szkolnego edukacji antydyskryminacyjnej kształtowanie tolerancji oraz rozumienie i akceptacja różnorodności staną się po reformie oświaty niezwykle ważnymi kwestiami. W obliczu zachodzących procesów radykalizowania się młodych ludzi oraz wzrostu zachowań rasistowskich i ksenofobicznych programy nauczania i działania projektowe w szkołach powinny wypełniać luki i pokazywać dzieciom i młodzieży alternatywne wzorce.

Do współpracy w tym projekcie chciałbym zaprosić Pełnomocnika Prezydenta m.st. Warszawy ds. edukacji kulturalnej.

PLAN ORGANIZACYJNO-FINANSOWY

Założenia organizacyjne i projekt struktury instytucji

Prowadząc instytucję, kierować się będę następującymi zasadami:

DOSTĘPNOŚĆ

* niskie ceny biletów lub wstęp bezpłatny (większa dostępność dla osób mniej zamożnych, młodych)

* dostępność dla cudzoziemców i turystów (prace, druki, informacje będą tłumaczone na język angielski i docelowo także rosyjski)

* w miarę możliwości finansowych dostępność dla osób głuchych (tłumacze migowi)

* w miarę możliwości prawnych dokumentowanie działań i udostępnianie w internecie

SPRAWNY, WYKWALIFIKOWANY, ZGRANY ZESPÓŁ

* rozwój zespołu (udział w szkoleniach, konferencjach podnoszących kwalifikacje)

* edukacja zespołu (udział w ważnych wydarzeniach kulturalnych w Polsce i na świecie, stałe podnoszenie wiedzy merytorycznej)

* utrzymanie niewielkiego stałego zespołu (model domu produkcyjnego i instytucji wsparcia)

* stawianie na kreatywność, zaufanie i odpowiedzialność w zespole

* partnerstwo - wszyscy pracownicy i współpracownicy są traktowani z szacunkiem i po partnersku, decyzje są wypracowywane kolegialnie przez kierowników instytucji, po konsultacjach z partnerami, pracownikami i współpracownikami, a w zespole przykłada się wagę do wzorowej komunikacji i negocjowania rozwiązań w sytuacjach trudnych

OTWARTOŚĆ I RÓŻNORODNOŚĆ

* długofalowo: współpraca z różnymi kuratorami (by nie "zawłaszczyć" programowo instytucji)

* współpraca zamiast konkurencji z innymi instytucjami i podmiotami

TRANSPARENTNOŚĆ

* raport roczny, statut, regulamin i inne dokumenty upubliczniane na stronie instytucji

Projekt struktury organizacyjnej instytucji

W zarządzaniu teatrem chciałbym wykorzystać moje doświadczenie w kierowaniu dużymi zespołami nabyte przede wszystkim w pracy na stanowiskach kierowniczych w największych polskich redakcjach prasowych (zwłaszcza w "Newsweek Polska", "Wprost" i "Dzienniku"), doświadczenie kierowania Wydziałem Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie (gdzie w ciągu ostatniego roku w istotny sposób zreformowałem program nauczania i model zarządzania) oraz prowadzenia własnej firmy (w latach 2011-2015 byłem właścicielem prywatnej galerii sztuki współczesnej BWA Warszawa, jednej z najbardziej renomowanych na rodzimym rynku, reprezentującej cenionych artystów wizualnych, laureatów najpoważniejszych rodzimych nagród, m.in. Karola Radziszewskiego, Jakuba Woynarowskiego, Izę Tarasewicz, Jadwigę Sawicką czy Ewę Axelrad, wystawiającej na prestiżowych targach sztuki, m.in. w Brukseli, Miami, Wiedniu i Turynie). Sądzę, że moim atutem będzie również fakt, iż jako niezależny kurator wielokrotnie budowałem projekty artystyczne finansowe z wielu różnych źródeł - publicznych (grantowych) oraz prywatnych (m.in. dwie duże międzynarodowe wystawy w poznańskiej galerii Grażyny Kulczyk). Jestem też członkiem zarządów dwóch fundacji, które były beneficjantami dotacji ze środków ministerialnych (Fundacja Biuro Sztuki i Fundacja Instytut Sztuk Performatywnych).

Na stanowisko wicedyrektora chciałbym zaproponować Alinę Gałązkę, ekspertkę w zakresie funkcjonowania organizacji pozarządowych i dialogu społecznego, ze specjalizacją kultura. Od 15 lat Alina Gałązka zarządza od strony formalnej, administracyjnej i finansowej teatrem Komuna//Warszawa - jednym z bardziej rozpoznawalnych teatrów niezależnych w Polsce. Komuna//Warszawa wyprodukowała kilkadziesiąt przedstawień, koncertów i wystaw, co pozwoliło Gałązce zdobyć wielkie doświadczenie w pracy producenckiej oraz zbudować rozległą sieć kontaktów w świecie poszukującego teatru oraz sztuki. Gałązka jest też współautorką strategicznego dokumentu miejskiego dotyczącego polityki kulturalnej "Miasto kultury i obywateli. Program Rozwoju Kultury do roku 2020". Jako redaktor naczelna portalu ngo.pl (ogólnopolskiego portalu prawno-informacyjnego dla NGO) od 2005 roku kieruje pracami redakcji (do 2016 roku jako członkini zarządu Stowarzyszenia Klon/Jawor), dzięki czemu ma bardzo duże doświadczenie w zarządzaniu zespołem, pozyskiwaniu funduszy, współpracy z księgowością, budowaniu kadr. Jako osoba nadzorująca dział poradniczy i pracę doradców w ngo.pl zyskała dużą wiedzę na temat dotacji, zasad finansowania ze środków publicznych, kodeksu pracy, zagadnień księgowych i rachunkowych. Jako członkini wielu ciał społecznych (w tym Komitetu Obywatele Kultury przy ministrze kultury do 2016 roku, dwie kadencje Warszawskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego, komisji dialogu społecznego ds. kultury) ma również doświadczenie pracy w grupie, sieciowania, negocjowania i wypracowywania rozwiązań, uczestnictwa w trudnych procesach.

Zgodnie z założeniami Organizatora zawartymi w ogłoszeniu konkursowym instytucja nie ma zespołu artystycznego. Jej podstawowy zespół stanowią osoby:

1. Dyrektor

2. Wicedyrektor

3. Główny księgowy

4. Pracownik biurowy

5. Producent

6. Specjalista od promocji i audience development

Przewidujemy - zwłaszcza w czasie przygotowań przed biennale - współpracę z innymi osobami i lub firmami. Długofalowo, przy następnych edycjach biennale, przewidujemy współpracę z różnymi kuratorami.

Zespół pracowników i współpracowników spotyka się co najmniej raz w tygodniu, w stałe dni, wymieniając informacje, monitorując realizację zadań i wyznaczając zadania na kolejny tydzień.

Podstawowym narzędziem komunikacyjnym zespołu jest usieciowiony kalendarz (np. google calendar lub inne narzędzie, dzięki czemu całemu zespołowi znana jest dostępność pracowników i terminy ich spotkań), a także inne narzędzia typu task planner (ułatwiające planowanie i monitoring zadań) oraz wewnętrzna grupa mailingowa (umożliwiająca stały kontakt).

Główne decyzje strategiczne są wypracowywane kolegialnie przez dyrektora i wicedyrektora we współpracy z głównym księgowym (po konsultacjach z pracownikami i współpracownikami, partnerami).

Główne zadania zespołu

Dyrektor naczelny i artystyczny - odpowiada za gospodarkę finansową na poziomie strategicznym oraz realizację koncepcji artystycznej. Sprawuje opiekę kuratorską, zajmuje się reprezentacją instytucji, współpracą z partnerami. Odpowiada za decyzje strategiczne, które są wypracowywane kolegialnie.

Planuje i nadzoruje strategiczną realizację działań, w tym także w zakresie promocji, komunikacji, budowania marki instytucji i budowania publiczności. Nadzoruje opracowanie planów operacyjnych, pozyskiwanie funduszy zewnętrznych, merytoryczne części sprawozdań. Zatrudniony na etat, nienormowany czas pracy, częściowo stałe godziny pracy w biurze.

Wicedyrektor - współpracuje merytorycznie z dyrektorem w zakresie spraw artystycznych oraz w zakresie finansów. Odpowiada za gospodarkę finansową na poziomie bieżącym. Prowadzi bieżący nadzór nad realizacją budżetu, planuje i akceptuje dyspozycje finansowe. Planuje i nadzoruje bieżącą pracę w zakresie komunikacji, promocji, budowania marki i budowania publiczności, realizacji planów. Odpowiada za sprawozdania i plany pozyskiwania funduszy. Reprezentuje instytucję. Zatrudniony na 0,8 etatu, nienormowany czas pracy, częściowo stałe godziny pracy w biurze.

Główny księgowy - prowadzi rachunkowość instytucji, wykonuje dyspozycje finansowe, dokonuje wstępnej kontroli dokumentów, operacji gospodarczych i finansowych pod kątem zgodności z przepisami i planem finansowym. Odpowiada za sporządzanie umów, wypłaty dla pracowników i współpracowników, naliczanie składek, podatków (rozliczenia VAT), przygotowuje dane do sprawozdań z działalności i sprawozdania finansowe. Zatrudniony na etat, 8 godzinny czas pracy.

Pracownik biurowy - pomaga w sprawach formalnych dyrekcji oraz głównemu księgowemu, odpowiada za bieżącą korespondencję, zajmuje się zaproszeniami. Współpracuje ze specjalistą ds. promocji i audience development w zakresie budowania publiczności. Pełni funkcję recepcjonisty. Zatrudniony na 0,8 etatu, stacjonarny sposób pracy.

Producent - odpowiada za bieżące, operacyjne kontakty z partnerami, wykonawcami, współpracownikami artystycznymi i technicznymi oraz za organizację produkcji dzieł, prac, spektakli, wystaw.

Specjalista ds. promocji i audience development - odpowiada za realizację planu promocji, w tym: kontakt z mediami, prowadzenie strony i profili w mediach społecznościowych, wysyłanie newslettera, tworzenie komunikatów prasowych, zamawianie reklam. Współpracuje z agencjami PR (w razie potrzeby). Ponadto współpracuje z dyrekcją przy realizacji działań mających budować publiczność i markę teatru. Zatrudniony na 0,5 etatu, stacjonarny w biurze, częściowo zdalny sposób pracy.

Współpraca z instytucjami i innymi podmiotami

Jako instytucja bez stałej sceny teatralnej Scena Prezentacje wypracowywać będzie alternatywne modele produkcji, w bliskim porozumieniu i współpracy z innymi podmiotami - instytucjami kultury oraz organizacjami społecznymi.

W zakresie produkcji i pokazów spektakli czy performansów zainteresowanie współpracą zadeklarowały teatry miejskie: Teatr Powszechny, Nowy Teatr, Teatr Studio - czyli podmioty mające zbliżony do planowanego profil publiczności. Współpraca ta może polegać na wykorzystaniu zasobów lokalowych, technicznych, ludzkich, częściowo także finansowych partnera - czyli tworzeniu koprodukcji i przekazywaniu partnerowi spektaklu/pracy do eksploatacji.

W zakresie Projektu: Krukowski zainteresowanie wykazały Instytut Teatralny i CSW Zamek Ujazdowski, którego Krukowski był wieloletnim dyrektorem.

W zakresie głównej wystawy biennale liczymy na współpracę z instytucjami, które mają odpowiednie warunki przestrzenne i zespoły doświadczone w realizacji podobnych projektów: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, CSW Zamkiem Ujazdowskim, Nowym Teatrem.

W zakresie nurtu poszukiwań kuratorskich przez open call planujemy współpracę z organizacją pozarządową posiadającą odpowiednie doświadczenie, warunki i zaplecze do produkcji i prezentowania mniejszych spektakli lub prac, czyli Komuną//Warszawa, która ma siedzibę z dwoma salami w rewitalizowanej kamienicy na Pradze Południe, wyposażoną w podstawowy sprzęt.

W zakresie działań międzynarodowych planuję współpracę z Instytutem Adama Mickiewicza, ambasadami i zagranicznymi ośrodkami kultury (np. Goethe Institut lub Instytut Francuski).

Organizacje pozarządowe będą też kluczowym partnerem w działaniach społecznych i obywatelskich, które zamierzamy podejmować.

Wstępny plan działań na sezon 2017/2018 oraz 2018/2019

Główne zadania na 2017:

* Znalezienie i wyposażenie siedziby-biura (ewentualnie prace remontowe)

* Zmiana/aktualizacja zadań obecnych pracowników Sceny Prezentacje

* Rekrutacja nowych pracowników

* Ewidencja środków trwałych, ewentualnie zbycie niepotrzebnych przedmiotów

* Ewentualnie zmiany w statucie

* Umowy koprodukcyjne na II część sezonu oraz sezon 2018/2019

* Umowy dotyczące biennale (przestrzeni wystawy) - pierwszy etap

* Szczegółowy plan operacyjny i finansowy na 2018

* Plan budowy i rozwoju publiczności

* Plan komunikacji i promocji

* Opracowanie koncepcji wizualnej, budowa strony internetowej i profilu na Facebooku

* Opracowanie regulaminu konkursu open call

* Działania mające na celu pozyskanie środków zewnętrznych (np. programy: Rezydencje artystyczne Funduszu Wyszehradzkiego, Staże w instytucjach kultury, grantodawcy: MKiDN, Europejska Fundacja

Kultury)

* Próba przekazania starszych spektakli Sceny Prezentacje innym teatrom

Główne zadania na 2018:

* Przeprowadzenie konkursu open call i wyprodukowanie trzech przedstawień/prac

* Projekt: Białoszewski: dwa przedstawienia oraz wystawa i/lub praca w przestrzeni miejskiej; akcja Białoszewski dla ludzi

* Projekt: Krukowski: jedno przedstawienie

* Dwie małe wystawy w przestrzeni siedziby-biura teatru lub przestrzeni miejskiej

* Teaser ("zapowiedź") WAWA biennale: większa wystawa, ogłoszenie sygnału dźwiękowego (np. podczas imprezy otwarcia/koncertu), akcja billboardowa, pokaz zaproszonego spektaklu z zagranicy

* Praca kuratorska - przygotowania do finału biennale

* Przygotowanie jednego spektaklu z mikrocyklu kuratorskiego towarzyszącego biennale

* Zamówienie tekstów książek

Główne zadania na 2019:

* Przygotowania do biennale, w tym produkcja dwóch premier z mikrocyklu kuratorskiego

* Finał biennale (wystawa główna, pokazy produkcji Sceny Prezentacje, pokazy spektakli z mikrocyklu kuratorskiego towarzyszącego biennale, pokazy trzech spektakli zaproszonych z zagranicy)

* Przeprowadzenie konkursu open call i wyprodukowanie trzech przedstawień/prac

* Projekt: Białoszewski: dwa przedstawienia oraz wystawa i/lub praca w przestrzeni miejskiej; akcja

Białoszewski dla ludzi

* Projekt: Krukowski: jedno przedstawienie

* Dwie małe wystawy w przestrzeni siedziby-biura teatru lub przestrzeni miejskiej

* Wydanie dwóch książek

Finanse

Planowane przychody

Ze względu na brak siedziby (zaprzestanie samodzielnej eksploatacji spektakli) w pierwszych latach funkcjonowania Sceny Prezentacje w odnowionej postaci zakładam przychody niższe od dotychczasowych.

Dopiero od 2019 roku można spodziewać się wpływów z tytułu pokazów wyprodukowanych spektakli na krajowych i międzynarodowych festiwalach teatralnych. W 2018 roku planuję przychody na poziomie 45 tys. zł. - ze sprzedaży gadżetów z linii Białoszewski: dla ludzi oraz wpływów z biletów (będę się starał tak negocjować zapisy umów koprodukcyjnych, by było możliwe ich uzyskanie).

Sposobem na pozyskanie dodatkowych przychodów mogą być także koprodukcje z instytucjami czy festiwalami pozawarszawskimi. W tym względzie mam pozytywne doświadczenia ze współprodukcji cyklu My, mieszczanie w partnerstwie między poznańską instytucją miejską Centrum Kultury Zamek a stołecznym teatrem niezależnym Komuna//Warszawa. Ponadto Komuna//Warszawa wielokrotnie współprodukowała swoje spektakle z instytucjami i festiwalami pozawarszawskimi (np. spektakl Diuna 1961 - z Teatrem Polskim w Bydgoszczy; spektakl Bohaterowie przyszłości - z krakowskim festiwalem Reminiscencje). Proces współprodukcji każdorazowo nadzorowała Alina Gałązka.

Jeszcze w 2017 roku zespół Sceny Prezentacje opracuje plan aplikacji o środki dostępne dla instytucji, w tym do programów: Rezydencje artystyczne Funduszu Wyszehradzkiego, Staże w instytucjach kultury, Kreatywna Europa, Europa dla obywateli, a także do instytucji takich, jak Europejska Fundacja Kultury oraz do MKiDN.

Liczę na współpracę ze sponsorami prywatnymi oraz korporacyjnymi. W przeszłości udało mi się zbudować kilka dużych projektów artystycznych finansowanych ze źródeł prywatnych (dwie wystawy w poznańskiej galerii Grażyny Kulczyk, współpraca z Piotrem i Ewą Voelkelami przy projektowaniu programu poznańskiej Auli Artis, wystawa Alphaville w warszawskiej Hali Koszyki).

Planowane koszty

Jak już wspomniałem, szacunkowy koszt realizacji całego zaprezentowanego powyżej programu przekracza ramy finansowe określone w ogłoszeniu konkursowym. Gdyby niniejsza oferta zyskała poparcie komisji konkursowej, chciałbym podjąć z Organizatorem rozmowy określające, jaka część przedstawionego programu będzie faktycznie realizowana (wyobrażam sobie różne rozwiązania nienaruszające integralności zasadniczej idei programowej).

Dotacja podmiotowa w wysokości określonej w ogłoszeniu konkursowym wydaje się wystarczająca, by pokryć koszty tzw. programu ciągłego oraz koszty stałe instytucji, w tym:

* koszty wynajmu biura-siedziby, usług telekomunikacyjnych i informatycznych, koszty obsługi bankowej, wynagrodzenia pracowników, amortyzacji, rozwoju zespołu, konsultacji prawne, kosztów tłumaczeń;

* koszty promocji i audience development;

* koszty programowe (w dwóch pierwszych latach, co roku: trzy spektakle w ramach konkursu open call, dwa spektakle z cyklu Projekt: Białoszewski, jeden spektakl z cyklu Projekt: Krukowski, trzy niewielkie wystawy lub działania w przestrzeni publicznej, działania wydawnicze).

Finansowanie dodatkowych działań związanych bezpośrednio z organizacją WAWA biennale wymagałoby zwiększenia dotacji podmiotowej lub udzielenia dodatkowej dotacji przedmiotowej. Szacowane koszty WAWA biennale wynoszą między 1,8 mln a 2 mln zł - w zależności od kosztów wynajmu przestrzeni na wystawę i pokazy innych prac.

Na koszty WAWA biennale składają się:

* produkcja biennale (obsługa producencka, techniczna, wypożyczanie sprzętu)

* koszt wystawy głównej: honoraria dla artystów, produkcja nowych prac, transport, ochrona, aranżacja

przestrzeni, ubezpieczenie (główny koszt - ok. 700 tys. zł)

* pokaz zaproszonych spektakli

* koszty podróży zakwaterowanie innych kuratorów, artystów, VIP-ów

* prezentacje literackie i muzyczne

* prezentacje innych produkcji teatralnych Sceny Prezentacje

* promocja biennale (w tym zamówienie sygnału dźwiękowego, sztuka na ulicy - billboardy/słupy reklamowe/miejsca publiczne/środki komunikacji miejskiej)

* koszt wynajmu przestrzeni na pokazy i wystawy (trudny do oszacowania ze względu na brak decyzji o miejscu)

* delegacje pracowników przygotowujących biennale

* konsultacje kuratorskie

Działania wprowadzające markę biennale do obiegu powinny rozpocząć się w 2018 roku. Planuję, by jesienią miały one swój punkt kulminacyjny ("teaser-zapowiedź") w postaci głośnego wydarzenia (pokaz zaproszonego spektaklu z zagranicy, wystawa, impreza muzyczna - ujawnienie sygnału dźwiękowego, akcja billboardowa/na słupach/w komunikacji miejskiej). Z tego względu część kosztów - ok. 400 tys. zł - związanych z biennale powinna zostać poniesiona już w roku 2018.

Koszty WAWA biennale, które powinny być poniesione w 2018 roku:

* delegacje pracowników przygotowujących biennale (w przeważającej części)

* konsultacje kuratorskie

* produkcja biennale (częściowo)

* produkcja jednego z premierowych spektakli z mikrocyklu kuratorskiego

* zapowiedź biennale (teaser): spektakl, wystawa, impreza muzyczna

* promocja

Elementami programu, które w chwili obecnej niezwykle trudno wycenić, są projekty powołania Muzeum Mirona Białoszewskiego i działań edukacyjnych (lekcje ze "Wstępu do kultury współczesnej") skierowanych do warszawskich szkół podstawowych i średnich.

Budowanie widowni i koncepcja komunikacyjna

W efekcie wygaszenia (lub przeniesienia) repertuaru obecna widownia Teatru Scena Prezentacje w naturalny sposób "przepłynie" do miejskich i prywatnych teatrów o zbliżonym profilu, tj. do instytucji takich, jak Och Teatr, 6. piętro, Kamienica, Capitol, Kwadrat, Polonia, Współczesny, Komedia, Ateneum, Rampa, Syrena, Buffo, Palladium, a częściowo także Syrena i Roma.

Zadaniem nowej dyrekcji Sceny Prezentacje będzie zbudowanie całkowicie nowej publiczności i dotarcie do nowych grup odbiorców. Szczegółowe zaplanowanie działań w tym zakresie będzie możliwe, gdy zostaną podjęte ostateczne decyzje o kształcie programowym instytucji, randze biennale i umiejscowieniu siedziby-biura. Chciałabym wówczas skonsultować swoje plany ze specjalistą od audience development. Na obecnym etapie planuję, że odbiorcami Sceny Prezentacje w nowej odsłonie w znacznym stopniu będą odbiorcy partnerskich instytucji i innych podmiotów, w których będą koprodukowane i prezentowane prace oraz spektakle.

Opierając się na fakcie, że 40 proc. uczestników kultury w Warszawie dowiaduje się o wydarzeniach od znajomych lub rodziny, planuję, że specyficzny charakter zaproponowanych działań przyciągnie też inne grupy odbiorców.

Zamierzam adresować poszczególne projekty nie tylko do tradycyjnej widowni teatrów o zbliżonym profilu (Powszechny, Nowy, Studio, TR Warszawa, Komuna//Warszawa), ale także do innych, wskazanych niżej grup odbiorców.

Wyróżniające się grupy odbiorców i planowane sposoby dotarcia do nich:

* osoby zainteresowane eksplorowaniem "warszawskości" w jej nietradycyjnych formach - za pomocą Projektu: Białoszewski, Projektu: Krukowski - licząc tu na to, że projekty te przyciągną najmłodszych (ze względu na rozwijającą się modę na lokalną tożsamość oraz awangardę, wzmacnianą wydarzeniami Roku Awangardy) i stosunkowo najstarszych uczestników (przez odniesienie do ważnych postaci i idei z ich młodości)

* fani muzyki alternatywnej, nie zawsze zainteresowani innymi dziedzinami współczesnej sztuki - za pomocą projektu Warszawa: ścieżka dźwiękowa

* otoczenie młodych twórców, m.in. studenci i absolwenci szkół artystycznych oraz humanistycznych - przez regularną współpracę z ich rówieśnikami

* przechodnie, mieszkańcy podróżujący komunikacją miejską - chcemy do nich dotrzeć za pomocą atrakcyjnej witryny siedziby-biura (o ile pozwolą na to warunki lokalowe) i akcji prezentującej sztukę na billboardach/słupach - w przestrzeni publicznej oraz za pomocą "spotów ze sztuką/wierszem" w środkach komunikacji miejskiej

* mniejszości zamieszkujące Warszawę (np. Ukraińcy, mieszkańcy b. Jugosławii) - chcemy do nich dotrzeć, prezentując sztukę z krajów ich pochodzenia i nawiązując kontakty z grupami czy towarzystwami, które ich skupiają

* cudzoziemcy - ze względu na udostępnianie oferty w języku angielskim i docelowo także rosyjskim

* publiczność biennale: warszawska publiczność "galeryjna" i teatralna; ogólnopolska publiczność "galeryjna" i teatralna; docelowo - publiczność zagraniczna

Do każdej z tych grup powinny być adresowane inne działania komunikacyjne.

Wśród grupy zagranicznych i polskich uczestników biennale wyróżnić należy grupę krytyków, kuratorów i dyrektorów festiwali, instytucji polskich i zagranicznych, gdyż są oni bezcennymi sprzymierzeńcami w budowaniu marki biennale ("opinion makers"). Planuję zaproszenie przedstawicieli tej grupy na otwarcie WAWA biennale, zachęcając ich do przyjazdu przez sfinansowanie kosztów podróży i pobytu (mam nadzieję, że przy współpracy Instytutu Adama Mickiewicza).

Przyjazną atmosferę wokół biennale mogą pomóc tworzyć osoby prowadzące niezależne galerie prywatne w Warszawie (nierzadko z bardzo istotnymi kontaktami międzynarodowymi). Zamierzam podtrzymać kontakty, które nawiązałem jako współtwórca galerii BWA Warszawa i współinicjator organizowanego przez najważniejsze stołeczne galerie Warsaw Gallery Weekendu.

Działania promocyjne

Głównym celem aktywności promocyjnych w pierwszym okresie działania Sceny Prezentacje w odnowionej postaci będzie zaistnienie marki WAWA biennale oraz upowszechnienie informacji o zmianie profilu instytucji.

Jeszcze w 2017 roku planuję podjąć następujące działania:

* opracowanie nowej linii graficznej WAWA biennale

* stworzenie strony internetowej (responsywnej i mobilnej) informującej o założeniach Sceny Prezentacje w nowej odsłonie oraz docelowo o wszystkich działaniach (aktualnościach)

* stworzenie profilu na FB i wypromowanie go

* stworzenie bazy odbiorców newslettera i zarejestrowanie jej w GIODO

* stworzenie bazy mediów i kontaktów do dziennikarzy

* opracowanie planu promocji na 2018 rok

* podjęcie starań w celu zdobycia patronatów medialnych dla poszczególnych projektów

Ze względu na to, że największy odsetek uczestników dowiaduje się o wydarzeniach kulturalnych od znajomych lub rodziny, a ci przekazują te informacje w dużym stopniu przez internet, uważam, że największy nacisk należy położyć na bardzo dobrą komunikację internetową. Obsługa strony i profilu, zamawianie animacji, gifów, virali, teaserów, publikowanie zdjęć i dokumentacji na kanale vimeo lub youtube oraz wysyłanie newslettera będą głównymi zadaniami specjalisty od promocji i komunikacji.

Będzie on również odpowiedzialny za kontakty z działami promocji instytucji partnerskich, które wyprodukowane spektakle/prace będą promowały swoimi kanałami.

Projektom podejmowanym w 2018 roku towarzyszyć będą intensywne, "uderzeniowe" działania promocyjne, podejmowane także we współpracy z partnerami-koproducentami. Szczegóły zależą od wielu czynników (miejsca, sposobu komunikacji partnera, środków, konkretnych terminów), jednak na poziomie ogólnym chciałbym uzyskać efekt intensywnej obecności w przestrzeni publicznej, wykorzystując nośniki takie, jak komunikacja miejska, billboardy, słupy, ewentualnie witryna siedziby-biura.

Inne działania promujące nową markę WAWA biennale i wzmacniające zainteresowanie potencjalnych widzów:

* otwarta dla publiczności część biura Sceny Prezentacje - niewielka przestrzeń/pokój/witryna (w miarę możliwości lokalowych), w której prezentowana będzie co najmniej raz w miesiącu nowa praca wizualna/wiersz/utwór itp. Inspiracją jest nieistniejąca już Witryna na pl. Konstytucji lub instalacje eksponowane w gablotach miejskich (np. Mirella von Chrupek, Aleksandra Wasilkowska). Jeśli kierunek

ten zdobyłby zainteresowanie publiczności, można by rozwijać podobne działania, np. przez przyznawanie mikrodotacji artystom na aranżację przestrzeni lub wykonanie prac na zamówienie;

* towarzyszące miniwernisażom niezobowiązujące spotkania towarzyskie; najczęstszą motywacją - 11 proc. wskazań - do udziału w wydarzeniu kulturalnym wśród zbadanej populacji Warszawy (Kantar.

Millwardbrown, 2016) jest chęć spędzenia czasu z bliskimi (z rodziną, z przyjaciółmi, na randce);

* przestrzeń powinna być wyposażona w wi-fi, wodę, herbatę, fotele, czasopisma branżowe z dziedziny sztuki oraz być bezpłatnym, społecznym "wymiennikiem" książek i katalogów. Mógłby się tam znajdować sklepik ze starannie zaprojektowanymi gadżetami WAWA biennale, ewentualnie także innymi współczesnymi gadżetami warszawskimi;

* otwarty konkurs na neon WAWA biennale wykonany na podstawie logo i nowej linii wizualnej (o ile byłaby możliwość jego wyeksponowania).

Badanie publiczności

Kim jest widownia Sceny Prezentacje w nowej odsłonie, można będzie się dowiedzieć z badania publiczności, które moim zdaniem powinno zostać wykonane po pierwszej edycji WAWA biennale (ewentualnie w jej trakcie).

Scena Prezentacje a dokumenty miejskie

Przedstawiona powyżej koncepcja programowa Sceny Prezentacje doskonale wpisuje się we wszystkie priorytety strategicznego dokumentu definiującego główne kierunki polityki kulturalnej Miasto kultury i obywateli. Program Rozwoju Kultury w Warszawie do roku 2020. Założenia (PRK), tj. wspiera rozwój nieskrępowanej twórczości artystycznej i rozszerza ofertę kulturalną; przyczynia się do zwiększania uczestnictwa w kulturze i aktywności mieszkańców oraz wspiera budowanie wizerunku Warszawy jako europejskiego miasta kultury, które kształtuje swą współczesną tożsamość i docenia swoje korzenie. Na poziomie szczegółowym koncepcja programowa realizuje wszystkie cele PRK, zwłaszcza:

* wspieranie aktywnego uczestnictwa w kulturze i ułatwianie dostępu do kultury

* wspieranie rozwoju twórczości, w tym wspieranie powstawania nowych dzieł i organizowania kulturotwórczych wydarzeń oraz wspieranie sieci współpracy

* lepsze i bardziej efektywne wykorzystanie infrastruktury kulturalnej istniejących instytucji miejskich

* budowanie wizerunku Warszawy jako liczącego się miasta kultury, w tym wykorzystanie ikonicznych, symbolicznych dla miasta postaci, zdarzeń i zjawisk związanych z kulturą do budowania wizerunku

Warszawy oraz udziału Warszawy w międzynarodowych imprezach kulturalnych, także w roli gospodarza

* budowanie tożsamości warszawskiej, w tym włączenie współczesnych i pozawojennych aspektów dziedzictwa kulturowego do budowania tożsamości i wzmocnienie procesu określania współczesnej tożsamości Warszawy oraz budowania poczucia odpowiedzialności, zainteresowania i więzów warszawiaków z ich miejscem zamieszkania poprzez projekty artystyczne i społeczno-kulturalne

* efektywne zarządzanie instytucjami, w tym uwzględnienie w działaniu instytucji pracy metodą projektową i partnerską realizację koprodukcji.

W zakresie działania 4. Współpraca z otoczeniem społecznym koncepcja programowa wpisuje się w misję i cele Warszawskiego Programu Edukacji Kulturalnej, tj. rozwijania potrzeb świadomego i aktywnego uczestnictwa w kulturze oraz zwiększania kompetencji kulturowych mieszkańców Warszawy.

Koncepcja programowa wpisuje się też:

* w założenia Strategii Rozwoju m.st. Warszawy do 2020 roku, cel strategiczny 2: "Wzmocnienie poczucia tożsamości mieszkańców poprzez pielęgnowanie tradycji, rozwój kultury i pobudzanie aktywności społecznej" (w zakresie Projekt: Krukowski, Projekt: Białoszewski), cel operacyjny 2.2: "Wykreowanie nowych atrakcji i przedsięwzięć kulturalnych na światowym poziomie, które byłyby znakiem firmowym miasta" (w zakresie WAWA biennale).

* oraz w cele Społecznej Strategii Warszawy. Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2009-2020: "Wzmocnienie poczucia tożsamości mieszkańców poprzez pielęgnowanie tradycji, rozwój kultury i pobudzanie aktywności społecznej" oraz "Rozwijanie funkcji metropolitalnych wzmacniających pozycję Warszawy w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim".