Pastorałka
"Pastorałka" jest chyba najbardziej Schillerowska z całej spuścizny po tym wielkim człowieku teatru. "Schiller skomponował misterium - napisał kiedyś Kott - którego nigdy nie było i nie mogło być. Łączył ze sobą góralszczyznę i Łowickie, folklor podkrakowski plebejski, kolędy szlacheckie i intermedia miejskie, czerpał z zapisów siedemnastowiecznych i żywej jeszcze tradycji widowisk jasełkowych w połowie dziewiętnastego wieku. Brodził w tym ogromnym bogactwie, które znał jak nikt inny w owym czasie, i wybierał z nieomylnym instynktem teatralnym. Wybierał i rekonstruował, otrzepywał z pyłu, przekomponowywał i dopisywał..."
Premiera "Pastorałki" w grudniu 1922 roku w Reducie przeszła do legendy i warto przypomnieć, że Ewę grała wówczas młodziutka Stanisława Perzanowska a Adama - Jaracz.
"Pastorałka" składa się z trzech części. Pierwsza: Upadek Pierwszych Rodziców, Zwiastowanie, Maria i Joseph w Betleem Noclegu Szukają i Adoracja Anielska - to wyzwolone już z ram liturgii kościelnej misterium bożonarodzeniowe, bardziej ludowe niż liturgiczne. Część druga - pasterska - ma charakter przedstawień żakowskich, pełna jest rubasznych żartów. Trzecia - herodowa - czerpie z materiału szopek ludowych, których tradycje do dziś jeszcze się gdzieniegdzie zachowały. Całość nasycona jest muzyką, polonezami, krakowiakami, mazurkami, starymi kolędami. Schiller unikał znanych i jeśli tak można powiedzieć: oficjalnych kolęd, śpiewanych w kościele, zastąpił je dziesiątkami prześlicznych ludowych melodii, do których twórczość ludowa dorobiła słowa właściwe na jasełkową okazję. Szperackiej pasji Schillera zawdzięczamy uratowanie dla sceny bezcennych fragmentów ludowego teatru misteryjnego.
Ostatnio pokazano "Pastorałkę" w warszawskim Teatrze Powszechnym. Inscenizacja, reżyseria i scenografia są dziełem Jana Wilkowskiego i Adama Kiliana. Śliczne to przedstawienie przenosi nas do podkrakowskiej wsi, gdzie dzisiaj grupa chłopców i dziewcząt pod kierunkiem nauczyciela, czy może kierownika świetlicy, odgrywa jasełka. Rozświergotane i zalotne dziewczyny, anielski fraucymer Matki Boskiej, strzygą oczami do pasterzy, a ci nie pozostają dłużni. Dameta kłania się komuś na widowni, bo widownia to oczywiście sami znajomi z okolicy, a Ryczywół zdradza wyraźnie skłonność do jednego z aniołów, pewnie się będą żenić. Wielki to wdzięk spektaklu pokazanie tych jakby prywatnych, pozascenicznych związków między uczestnikami przedstawienia. Ale nie jedyny.
Misterium bożonarodzeniowe wyzwalając się ze sztywności liturgii nasiąkło realiami chłopskiego życia, praktycznością i zdrowym rozsądkiem. Wilkowski i Kilian z ogromną pomysłowością pokazują ten świecki praktycyzm. A już aniołowie, którzy piorą, szyją i szydełkują - to arcyzabawna historia. Takich pomysłów jest zresztą w przedstawieniu cała masa - i one składają się na całość i rzewną i zabawną jednocześnie. Bo właśnie przedstawienie jest naszpikowane pomysłami i to na ogół dobrymi pomysłami. Taka powinna być "Pastorałka". Osobne słowa uznania należą się scenografii, kostiumom i całej oprawie plastycznej. Kilian ze swoimi plecionkami ze słomy okalał się niezawodny. Przezabawny diabeł, świetny, wielbłąd, na którym przyjeżdżają trzej królowie. Śliczne wycinankowe motywy zdobiące scenę. Może tylko niepotrzebnie dziewczęta ucharakteryzowano na "Mazowsze", jest w tym oczywiście jakiś żart, ale to akurat można było sobie darować. Zbyteczny wydaje się ten cepeliowski smaczek.
Widowisko w Powszechnym jest barwne, skrzące się dowcipem, rozśpiewane. Aktorzy grający "piętrowe" role, wiejskich kolędników przedstawiających jasełka, z humorem i werwą pokonują wszelkie trudności. Tańczą i śpiewają, sami się przy tym nieźle bawią a publiczność razem z nimi. Leszek Ostrowski - Prologus, czyli po prostu kierownik świetlicy, Gustaw Lutkiewicz - Ryczywół. Tadeusz Janczar - Dameta, Chleburad - Kazimierz Janus; śliczne anielice: Małgorzata Lorentowicz. Maryla Pawłowska. Ewa Wawrzon i tak dalej i tak dalej - cały chyba zespół bierze udział w tym spektaklu i o wszystkich można powiedzieć coś miłego.
