Laco Adamik ożywił "Halkę"
"Halka" w reż. Laco Adamika z Opery Dolnośląskiej we Wrocławiu na XIII Bydgoskim Festiwalu Operowym. Pisze Monika Wirżajtys w Gazecie Wyborczej - Bydgoszcz.
Reżyser opery Moniuszki, pokazanej na 13. Bydgoskim Festiwalu Operowym przez Operę Wrocławską, oddalił się od tematyki narodowej i odważył zuniwersalizować historię miłości Halki do Janusza.
Co można dziś zrobić z dziewiętnastowieczną, wyraźnie zaangażowaną społecznie operą narodową? "Halka" Stanisława Moniuszki, zainspirowana wydarzeniami rzezi galicyjskiej, współcześnie pozbawiona kontekstu zaborów aż prosi się o nową interpretację. I choć wątek podziału społeczeństwa na złą szlachtę i dobrych chłopów wydaje się już anachronizmem, to temat romansu ludzi z dwóch różnych światów zawsze jest jak najbardziej aktualny. To właśnie tą drugą drogą poszedł Laco Adamik. Mając na swoim koncie inscenizacje takich oper jak: "Wesele Figara" Mozarta, "Tosca" Pucciniego, "Makbet" Verdiego czy "Tannhäuser" Wagnera, reżyser sięgnął po kompozycje Moniuszki. Po odrzucającej papierowy patriotyzm i odświeżonej inscenizacji "Strasznego Dworu" przyszła kolej na "Halkę". Również tym razem Laco Adamik postawił sobie za cel pokazanie zwykłych ludzi z ich przeżyciami, emocjami i namiętnościami. "Halkę" najczęściej wystawiano realistycznie, zgodnie z tradycjami. Chociaż zdarzało się, że w zagranicznych inscenizacjach próbowano oddać miejscową mentalność. W Niemczech np. Halka była przywódczynią związkową w fabryce.
W Polsce uwspółcześniać Moniuszkę próbowali między innymi Adam Hanuszkiewicz i Andrzej Żuławski. Spektakl tego ostatniego wiązał się nawet ze skandalem. Laco Adamik także podjął tę ryzykowną próbę. Oddalił się od tematyki narodowej i odważył się zuniwersalizować historię miłości Halki do Janusza. Nie stworzył cepeliady, jak określano niegdyś inscenizację Mikołaja Grabowskiego, ale i nie dokonał rewolucji. Radykalnych zmian w operze domagałby się raczej Peter Brook - autor słynnego spektaklu na podstawie opery Bizeta - "La tragedie de Carmen". Zamiarem Laco Adamika było ożywienie nieco archaicznej w swym tragizmie historii Halki. Trzeba jednak przyznać, że nieobcy jest mu stosunek Brooka do reliktów tradycji. Pokazana przez Operę Wrocławską "Halka" dowodzi, że słowacki reżyser od lat pracujący w Polsce, też ucieka od statyczności, krępującego historycznego kostiumu, redukuje popis i widowiskowość, a przede wszystkim podobnie jak Brook każe śpiewakom grać, a nie tylko śpiewać. W misternie skonstruowanej inscenizacji artysty, który zaczynał pracę w teatrze telewizji, czuje się rękę filmowca. Symultanicznie aranżowane w kilku planach sytuacje, partie solowe na przemian ze scenami zbiorowymi, klamrowa kompozycja czy zatrzymania akcji przywołują skojarzenia z filmowymi ujęciami. Z kolei teatralna umowność dekoracji i kostiumów oraz pozbawiona nachalności symbolika sprawiają, że losy Halki, Janusza i Jontka ogląda się jak historię rozgrywającą się w nieokreślonej bliżej przestrzeni i czasie. Kostium historyczny zostaje zastąpiony współczesnym, ale nawiązującym do przeszłości. Nie ma miejsca na radykalizm i nawiązania do dzisiejszych realiów.
Adamik tworzy po prostu nowy język opery, bardziej komunikatywny dla współczesnego widza. Odrzucając koturnowość i sztampę, zmierza w stronę teatru nowoczesnego. Nie ma tu ani szlacheckich kontuszy, ani kierpców, góralskie ciupagi są zastąpione kijami, a układy tańca modern zajmują miejsce tańca ludowego czy figur baletu klasycznego. Halka popełniając samobójczą śmierć jedynie symbolicznie topi się w rzece, a służy temu specjalnie podświetlona zapadnia. Nie realizm, a pełen emocji śpiew i symboliczne elementy scenografii (jak wizualizacja obnażonego, kobiecego brzucha na zawieszonym w głębi sceny ekranie) wnoszą nowe znaczenia. Tym samym uwagę przykuwa sam temat niespełnionej miłości, namiętności doprowadzającej aż do śmierci.
