Artykuły

Niepozorna liczba "21" to oznaczenie zespołu Downa. To jeden dodatkowy chromosom w 21. parze. To także składnik nazwy warszawskiego Teatru 21, który przygotował w Krakowie spektakl "Szewcy".

Nazywają ją Matką Teresą od Downów. A ją to wkurza. - Jestem pełna otwartości na ludzi. Wszystkich. Ale mnie tu nie chodzi o pomaganie osobom z niepełnosprawnością. O to miłe uczucie, że jestem dobra dla innych. Że w duchu chrześcijańskiego miłosierdzia wyciągam rękę i dzięki temu mogę rozpływać się w swojej szlachetności. To w ogóle nie tak. Tu dzieje się teatr. To pot, łzy, stawianie wymagań aktorom - opowiada Justyna Sobczyk, założycielka Teatru 21, która wraz z zespołem Narodowego Starego Teatru w Krakowie przygotowała spektakl "Szewcy" [na zdjęciu] według Witkacego.

21 to liczba oznaczająca zespołu Downa. To jeden dodatkowy chromosom w 21. parze. - Ale spektakle naszego teatru należy oglądać nie ze współczucia dla osób z niepełnosprawnością, które u nas grają, ale dlatego, że to ciekawe propozycje artystyczne, które mogą otworzyć nas na zupełnie nowe doświadczenie - dodaje.

- "Szewców" z dramaturżką Justyną Lipko-Konieczną szybko zaczęliśmy rozumieć jako traktat o rzemieślnikach-aktorach. Ostatnich, którzy w tym świecie wykonują rzemiosło. Uznaliśmy, że pytanie o to, czym jest warsztat szewski i kogo można tu spotkać, może dać nam odpowiedź też na to, jak pracuje się z różnymi ludźmi na scenie. Naiwnie można powiedzieć: w butach chodzą przecież różni ludzie. I w tym upatruję rewolucyjność, o której mówi ten tekst. W łączeniu ludzi o różnych możliwościach, w ciągłym pytaniu o status "inności". W zastanawianiu się, jak deficyt rozumiany medycznie zaburzy konwencje teatralne. Nie usadzamy naszych aktorów, nie wpisujemy ich w z góry przygotowane role. To ma być wynik spotkania. Obecności sceniczne rodzą się w improwizacjach - tłumaczy Sobczyk.

I w tym sensie powtarza hasło, które często powtarza się w pracy Teatru 21: "procesu nie oszukasz". Tłumaczy, że można próbować coś sztucznie wstawić. Wymyślić sobie scenę i próbować ją wmontować. Ale to zawsze staje się sztuczne i nieszczere. To nie ich styl pracy. Bo trzeba wciąż pytać o miejsce na scenie, o jego znaczenie. Nie jako takiego aktora, ale tego konkretnego, z takimi, a nie innymi przymiotami.

Przewrót odbywa się przez pracę z aktorami z iepełnosprawnością. Bez taryfy ulgowej. - Rewolucyjne nie jest to, że my "pozwalamy" osobom z zespołem Downa tworzyć teatr, ale ten moment, gdy zaczynają pracować z pełnosprawnymi, profesjonalnymi aktorami. W tym warsztacie potrzebujemy siebie wszyscy - twierdzi reżyserka. - Ta nasza rewolucja mówi o różnorodności społeczeństwa. "Inni" są nie tylko "aktorzy". "Innymi" są też widzowie. Bo każdy jest inny - dodaje Sobczyk.

Obok warsztatu rozumianego jako umiejętności w tym spektaklu opowieść toczy się także o aktorach jako ludziach. Wprowadzenie aktorów z niepełnosprawnościami otwiera na szczerość mowy i gestu. To pytanie o kondycję aktora -człowieka.

- Chcieliśmy sprawdzić, jak aktor buduje role, czym ją podlewa, jakich zabiegów dokonuje. Skąd bierze się podszewka, która stoi za sceniczną postacią - tłumaczy Justyna Sobczyk.

Na scenie pojawi się Krzysztof Globisz. Artysta po udarze, który wciąż walczy z afazją. Musi uczyć się na nowo słów, szukać języka, składać litery. - Wprowadza postać Hiper-Robociarza. To przykład najbardziej klarowny. Aktor w takiej, a nie innej kondycji, który jest gdzieś pomiędzy światami. On najlepiej jest w stanie oddać znaczenie tego, co tu robimy. Poszukiwania właściwej formy. Kiedy zabraknie tego najbardziej oczywistego narzędzia, jakim jest język, trzeba szukać innego sposobu na obecność na scenie. Nic nie jest oczywiste - zaznacza Justyna Sobczyk.