Artykuły

Kapituła Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej w składzie: Ewa Guderian-Czaplińska, Justyna Jaworska, Jacek Kopciński, Grzegorz Niziołek (przewodniczący Kapituły), Jerzy Stuhr, na posiedzeniu w dniu 19 maja, nagrodę główną 11 edycji Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej, w wysokości 50 tysięcy złotych, postanowiła przyznać Przemysławowi Pilarskiemu za sztukę "Wracaj".

Tegoroczny festiwal R@Port obramowany został niespodziewaną klamrą: rozpoczął się pokazem "Ślubu" w reżyserii Anny Augustynowicz, zamyka go zaś przyznanie nagrody dramatowi, który aktualizuje topos powrotu do domu, obecny w sztuce Gombrowicza. Jest to powrót podobnie widmowy i nieoczywisty, powrót do miejsca, które lokuje się zarazem w Polsce, jak i w głowach jej obywateli, wciąż niegotowych na otwarcie przestrzeni (zarówno fizycznej, jak i mentalnej) dla mieszkańców innych niż podpowiada to mit narodowej jedności.

Do domu zasiedlonego przez polską rodzinę powraca ktoś, kto kiedyś w nim mieszkał. Dom znajduje się w Radomiu, a dramat odwołuje się do lokalnych historii, ale ani to miejsce nie jest konkretne, ani domownicy nie są żywymi postaciami - to fantomy społecznych emocji (i w tym sensie tekst Przemysława Pilarskiego jest zdecydowanie ponadlokalny). Zjawy mieszkańców uobecniają się w językowych kliszach, nieznośnie powtarzanych rytuałach codzienności, pilnowaniu zaskorupiałych tradycji. To wszystko "nimi mówi" i "nimi działa", jakby nie mieli własnego języka - w ten sposób uparcie skrywają swoje dawne winy za murem niedopowiedzeń i kompulsywnie powtarzanych banałów. Dramat konsekwentnie jednak rozwija obrazy urealniające widmową przestrzeń i operuje pojęciami, które w polszczyźnie już dawno straciły niewinność: las, rzeka, pociąg, buty, marzec brzmią swoim pełnym napięć rewersem i budują sieć skojarzeń. Upiorną "drugą stronę" mają tu zresztą wszystkie miejsca i wszyscy bohaterowie.

Dramat Przemysława Pilarskiego diagnozuje więc, po pierwsze, stan społecznego kryzysu komunikacyjnego, brak języka, który pomógłby przezwyciężyć lęki, wyobrażenia i wmówienia. Po drugie, uczula na związek kalekiego języka i skłamanego życia, nieuchronnie wybuchającego przemocą. I wreszcie - za sprawą groteski, niejasnego statusu osób i miejsc, popkulturowych aluzji, włączenia do tekstu piosenek - stanowi poważne wyzwanie dla inscenizatora. Teatrowi przy próbie wystawienia raczej pogmatwa szyki niż poprowadzi za rękę, raczej utrudni niż ułatwi, prostota tego tekstu jest bowiem tylko pozorna, choć formalnie zachowuje szlachetny minimalizm. Zadaniem dramatu Pilarskiego jest właśnie - namieszać. Nagradzamy go także za ten potencjał.

***

PRZEMYSŁAW PILARSKI. Dramatopisarz, scenarzysta, dramaturg, autor programów i seriali telewizyjnych. Z autorskimi monologami stand-up comedy występował m.in. w HBO i Comedy Central. Publikował m.in. w "Ha!arcie", "Machinie", "Playboyu", "Czasie Kultury" i "Dialogu". Ostatnio wspólnie z seksuologiem Andrzejem Gryżewskim opublikował książki "Jak facet z facetem. Rozmowy o seksualności i związkach gejowskich" (2016) oraz "Sztuka obsługi penisa" (2018). Mieszka w Łodzi.

***

ALTERNATYWNA NAGRODA DRAMATURGICZNA

WIERNA WATAHA PiK Z ALTERNATYWNĄ NAGRODĄ DRAMATURGICZNĄ

Jury Alternatywnej Nagrody Dramaturgicznej w składzie: Anna Bielecka-Mateja, Sara Gosk, Weronika Grygorcewicz, Wioletta Małecka i Justyna Sawicka postanowiło przyznać nagrodę duetowi (PIK) Paweł Wolak i Katarzyna Dworak za dramat "Wierna wataha".

Uzasadnienie: Postanowiłyśmy nagrodzić tekst, który wielopłaszczyznowo ukazuje wachlarz ludzkich uczuć, wierzeń, zachowań; tekst nasycony symboliką, odwołujący się zarówno do pomników kultury, ludowości, a jednocześnie poruszający wciąż aktualne dramaty wielu małych ojczyzn. Przedstawione w nim postaci są niejednoznaczne, co pozostawia szerokie pole interpretacyjne zarówno dla widza jak i reżysera. Spoiwem tajemniczego nastroju jest tu zrytmizowany tekst bazujący na powtórzeniach, które w efekcie prowadzą do jego umuzycznienia. Porwał nas ten świat i nie wypuszcza ze swych wilczych pazurów...