Obok nas...
Rzadko. coraz rzadziej dramaturdzy posługują się wierszem. Tak się jednak składa, że prawie wszystko, co dziś uważamy za skarby teatru narodowego te utwory poetyckie, pisane regularnym wierszem, muzycznym, wypieszczonym lub szorstkim, drażniącym ucho. Wyobrażacie sobie "Wesele" prozą? Istota rzeczy, którą chce tu zasygnalizować tkwi zresztą nie w zabiegu formalnym (rymowanie). Są obszary problemów, ważnych, najważniejszych, skomplikowanych, zagadkowych, potężnych, wobec których nie wystarcza najdoskonalszy naukowy warsztat badawczy, zawodzi empiryzm, kapituluje logika i chociaż penetracja części tych obszarów może się wydać przedsięwzięciem nierozważnym, ryzykownym, bezpłodnym - ludzkość od wieków tego próbuje. A najwięcej na tym polu osiągnięć mają uzbrojeni w wyobraźnię i intuicję poeci. Bo poezja może się mierzyć ze wszystkim. Skutki oczywiście bywają różne.
Jerzy S. Sito podjął się bardzo ambitnej pracy. Powołał swą wyobraźnią do życia Fausta XX wieku, epoki upadku bogów, epoki niepokojów, buntów i zwątpień. Z ogromną zręcznością i swadą żongluje zgrabnym wierszem, buduje efektowne metafory, dowcipnie zestawia słowa. Ich zawartość nie jest pusta. Odbija się w nich nasz świat, są tam niebanalne obserwacje, są próby diagnoz. A jednak wszystko to trafiło w próżnię, minęło w teatrze publiczność, uleciało w kosmos, rozpłynęło się jak hałas "odrzutowca", na którym w finale przedstawienia pohałasował "bóg".
Brakło klarowności? Za trudne? Brylla "Rzecz listopadowa" też wymagała od widza wysiłku, a widz nie lenił się. Monotonia? Też nie to. Moja subiektywna diagnoza: ogólnikowość, neutralność utworu i fałszywe akordy w realizacji. Sito chciał tak. dużo zawrzeć w utworze, że docierają z tego strzępy. Neutralność ma źródło nie w treści lecz w temperaturze utworu i przedstawienia. Człowiek siedzi na nim prawie doskonale obojętny. Angażować się zaś dopiero zaczyna wskutek irytacji na zjawiska efekciarskie. Efektowna jest militarna scena z początku drugiej części - tylko po co? Efektowne są martwe dekoracje. Efektowny jest głośny finał. Efektowne jest całe przedstawienie. Tylko nie efektywne.
