Smoka można pokonać
Cienka jest granica między sztuką niosącą otuchę, dającą wskazówki, jak tępić zło i krzewić dobro, a natrętną moralistyką, będącą tej sztuki zaprzeczeniem. I niezwykle łatwo ją przekroczyć, zwłaszcza w teatrze, zyskując jedynie niemą wrogość lub pusty śmiech sali.
Nie stało się tak, na szczęście, z nowym spektaklem w Teatrze Współczesnym w Warszawie, gdzie grany jest "Smok" według Eugeniusza Szwarca.
Fabułę tej scenicznej baśni stanowią tragiczne dzieje miasteczka sterroryzowanego od wieków przez straszliwego smoka o trzech głowach, dzieje mieszkańców porażonych strachem, zatracających własną godność, szpiegujących się do nieprzytomności, zaprawionych w donosicielstwie i nie pragnących nawet uwolnienia. Co więcej, oburzających się nie na żarty na rycerza-Lancelota, który postanawia usunąć przyczynę zła, a nawet usiłujących mu przeszkodzić.
Łatwo się, oczywiście, domyślić, że - jak na baśniową konwencję przystało - wszystko zmierzać będzie ku fabularnemu happy-endowi. Czy jednak bezwzględnie szczęśliwemu?
Złowrogo - i jak się okazuje w drugim akcie, zasmucające prawdziwie - brzmią słowa zdychającej bestii, pocieszającej się myślą, że dusze poddanych i tak są kulawe, przedziurawione, kalekie. Że zniszczenia moralne procentować będą i na niewiele przyda się śmierć potwora z pieczary.
Dałoby się w tekście wytropię trochę myślowych miałkości, nieco publicystyki pośledniejszego gatunku, w sumie jednak te sceniczne zmagania dobra ze ziem, aktywności biernością i "tumiwisizmem" wiele maja wstrząsającej psychologicznej prawdy.
Prawdę tę osiągają autorzy spektaklu głównie za sprawą rzetelnego aktorstwa, przekonująco głoszącego autentyczną, odrobinę naiwną szlachetność Lancelota (Henryk Borowski], przenikliwą przewrotność Kota (Stanisława Celińska), przedwczesną, zepsutą dojrzałość Henryka (Grzegorz Wons), groteskową chytrość Burmistrza (momentami jednak szarżuje odtwarzający tę postać Wiesław Michnikowski).
Z ręką na sercu polecam to przedstawienie. Oczyszcza... i jednak zagrzewa do walki ze smokiem. Naszym własnym.
