Artykuły

W ogrodzie zimowym Europejskiego Centrum Solidarności ogłoszono kulturalny program obchodów 40. rocznicy Sierpnia '80. Konferencja odbyła się w cieniu wydarzeń na Białorusi.

Dwa dni dzielą nas od 14 sierpnia. Dokładnie wtedy, 40 lat temu, Jerzy Borowczak, Bogdan Felski, Ludwik Prądzyński i Bogdan Borusewicz wywołują strajk w Stoczni im. Lenina, który zmienił bieg historii Polski i był pierwszym zwiastunem zmian. Z tej okazji miasto Gdańsk przygotowuje huczne, rozciągnięte na dwa tygodnie sierpnia, obchody. Święto Wolności i Demokracji rozpocznie się w piątek, 14 sierpnia, i potrwa do 31 sierpnia. 

O programie wydarzeń mówili w środę na konferencji prasowej marszałek województwa Mieczysław Struk, prezydentka Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, dyrektor ECS Basil Kerski, dyrektorka Instytutu Kultury Miejskiej Aleksandra Szymańska oraz reprezentujący Gdański Teatr Szekspirowski Magdalena Hajdysz i Robert Florczak.  

Gdańsk solidarny z Białorusią

- Jednym tchem wymieniamy Gdańsk. Ale to Gdynia, to Tczew, to Starogard Gdański, to Chojnice, to Puck, to Słupsk. To całe Pomorze. Od czego zaczął się strajk? Od solidarności kolegów z niesłusznie zwolnioną koleżanką Anną Walentynowicz - mówił na konferencji marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk. 

Konferencja w ogrodzie zimowym odbyła się w cieniu trwających od kilku dni walk na Białorusi. 

- Dziś nie jesteśmy wolni od reżimów i rządów, które z chęcią pozbawiają ludzi godności. Czasami całe społeczności, a czasami pojedyncze grupy. Daleko nie musimy sięgać. Wystarczy spojrzeć, co przyniosła skandalicznie niedemokratyczna kampania wyborcza na Białorusi i wybory, które ciężko nazwać wolnymi. Dziś nasi bracia Białorusini walczą o godność, o którą Polacy stoczyli bój, chociaż, jak widzimy nie dla wszystkich w Polsce ta walka się skończyła - mówił marszałek Struk.  

Aleksandra Dukiewicz, prezydentka Gdańska, podkreśliła, że my jako “Polacy, gdańszczanki i gdańszczanie, Pomorzanki i Pomorzanie” nie mogą bezradnie patrzeć na to, co dzieje się na Białorusi. - Czynimy starania, żeby podczas obchodów 40-lecia porozumienia gdańskiego akcent białoruski był silnie zaznaczony. Jak to wyjdzie? Nie znamy szczegółów, ale jesteśmy w kontakcie z przedstawicielami opozycji białoruskiej - mówiła Dulkiewicz.  

Do walk na Białorusi odniósł się również dyrektor ECS, Basil Kerski: - My w Polsce w 1990 roku myśleliśmy, że powstał na stałe nowy ład i że demokracja, wolności i pluralizm zwyciężyły. To wiemy od wielu lat i w tych dniach ponownie odczuwamy to, że ta rewolucja się nie skończyła. Nie mamy tej demokracji w Rosji. Mamy walkę brutalną walkę na wschodzie Ukrainy, mamy sytuację na Węgrzech, która osłabia wiarygodność Europy. Gdańsk, Pomorze przez to, że wiele osób z Białorusi tu pracuje i tu posyła dzieci do szkoły, tu czuje i myśli o demokracji, jesteśmy częścią przemian na Białorusi. Chcemy, żeby program wydarzeń sierpniowych nie był obok tego, co naprawdę jest ważne dla naszego życia. 

Każdy przyniósł, co miał najlepszego 

Święto Wolności i Demokracji organizowane jest w podobnej formule co zeszłoroczne obchody wyborów Czerwca ‘89: gdańskie instytucje kulturalno-społeczne wnoszą coś od siebie. W organizowanie obchodów włączyły się Gdańska Organizacja Turystyczna, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Gdańska Galeria Miejska, Gdański Archipelag Kultury, Gdański Teatr Szekspirowski, Instytut Kultury Miejskiej, Muzeum Gdańska, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot oraz Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna. Głównymi organizatorami jest Miasto Gdańsk, Samorząd Województwa Pomorskiego i Europejskie Centrum Solidarności. 

Świętowanie zacznie się już w piątek od porannego spaceru po stoczni z jednym z inicjatorów strajku, Bogdanem Felskim. W ramach obchodów w promocyjnej cenie można zwiedzać wystawę stałą Europejskiego Centrum Solidarności, która jak żadna inna opowiada o historii strajków i o drodze Polski do wolności. Jak mówił na konferencji Kerski, wydarzenia organizowane w ECS będą pierwszymi od marca wydarzeniami z udziałem publiczności. Szczególnie mocno dyrektor instytucji zaprosił na spotkanie z autorami wybitnego reportażu o Annie Walentynowicz, Dorotą Karaś i Markiem Sterlingowem (piątek, 14 sierpnia) oraz na spotkanie promujące wydawnictwo "Stocznia Gdańska" Andrzeja Trzeciaka.  

Na 27 sierpnia w ECS planowane jest otwarcie wystawy plakatu “Głosy wolności” (110 plakatów, 110 artystów z 35 krajów), wystawy plenerowej “Gdańskie dekady” na Długim Targu. Dzień później w Muzeum Narodowym w Gdańsku otwarcie wystawy sztuki współczesnej “...która była” z pracami takich artystek i artystów jak Bogna Burska i Magda Mosiewicz, Jacek Niegoda, Jerzy Janiszewski, Ewa Partum czy Wilhelm Sasnal. Tego samego dnia od strony historycznej bramy nr 2 będzie można oglądać wystawę fotografii “Bez strachu, ale z rozwagą”. 

Do obchodów zostały włączone również trwające już wystawy w Gdańskiej Galerii Miejskiej (“Cała Polska”) oraz Centrum Sztuki Współczesnej “Łaźnia” w Nowym Porcie (“Kyungwoo Chun – Vice Versa”).  

Nie mogło też zabraknąć uroczystego koncertu carilionowego w kościele św. Katarzyny (30 sierpnia), bo jak wiadomo, cariliony są dumą Gdańska i trwają starania o wpisanie je na listę światowego dziedzictwa UNESCO. 

Najwięcej aktywności kulturalno-społecznych zaplanowano na sobotę i niedzielę, 29 i 30 sierpnia. Wtedy też wystawę w ECS będzie można zwiedzać z przewodnikami, na Długim Targu stanie plenerowe studio radiowe, w których będą rozmowy ze świadkami i świadkiniami Sierpnia ’80. W SCG Park wystąpi Maria Peszek (bilety od 40 zł).  

Teatralno-performatywne działania 

Aktorzy Teatru Wybrzeże pod wodzą dyrektora Adama Orzechowskiego odwołają się do wydarzeń sierpnia w projekcie “Wracaliśmy wreszcie do własnego domu”. Jak mówił Struk, tytuł ten nawiązuje do głośnej kampanii “Artyści dla Rzeczpospolitej” i koncertu, który artyści Wybrzeża przygotowali dla strajkujących w Stoczni w geście poparcia ich postulatów. Grupa aktorów, m.in. Halina Winiarska, Halina Słojewska, Jerzy Kiszkis, Krzysztof Gordon, Jerzy Gorzko, Stanisław Michalski, z inspiracji Władysława Zawistowskiego (ówczesnego kierownika literackiego Teatru Wybrzeże) i pod wodzą Macieja Prusa 25 sierpnia wystąpiła w sali BHP. 40 lat później ich następcy z Wybrzeża podejmą się próby rekonstrukcji tego wydarzenia na scenie Stara Apteka (30 sierpnia, godz. 17).  

Fundacja Sfinks i Gdański Teatr Szekspirowski przygotowują performance “Wymurzanie wolności”. - “Wymurzanie wolności” ma w sposób metaforyczny pokazać wyburzanie murów ograniczających wolność - mówił o projekcie Robert Florczak. - Muzyka i plastyka będą odgrywały największa rolę. Za pomocą muzyki Piotra Pawlaka, Irka Wojczaka i Dominika Strycharskiego będziemy pokazywali, jak się wychodzi z orwellowskiego zniewolenia, w którym człowiek jest zdehumanizowanym trybikiem machiny.  

Spektakl performatywny pokazywany będzie kilkukrotnie. Ponadto w Teatrze Szekspirowskim pokaz zapisu spektaklu “H.” Jana Klaty na podstawie “Hamleta” Szekspira oraz spotkanie z reżyserem, aktorem Marcinem Czernikiem oraz z krytykiem teatralnym, ówczesnym dyrektorem Teatru Wybrzeże, Maciejem Nowakiem. 

Poezja dla wolności 

Zwieńczeniem obchodów Sierpnia ‘80 będzie uroczysta gala w Filharmonii Bałtyckiej, podczas której zostanie wręczona nagroda Europejski Poeta Wolności. W tym roku dostała ją irlandzka poetka Sinead Morrissey za tom “O równowadze”, oraz jej tłumaczka Magdalena Heydel. 

Gali towarzyszyć będzie koncertowe wykonanie opery “Ahat ili – siostra bogów” z muzyką Aleksandra Nowaka i librettem napisanym przez Olgę Tokarczuk na podstawie jej książki “Anna In w grobowcach świata”, w której noblistka odwołuje się do mitologii i przywołuje postać sumeryjskiej bogini miłości i wojny Inanny. Opera, pomimo operowania mitologią, jest bardzo współczesna i aktualna. Sama noblistka odwiedzi Gdańsk, jest członkinią kapituły nagrody Europejski Poeta Wolności.  

Jak mówiła Aleksandra Szymańska dzień później, 1 września, odbędzie się spotkanie z laureatkami oraz czytanie poezji poetek i poetów nominowanych na przestrzeni lat do nagrody. - Pierwszym laureatem Europejskiego Poety Wolności był białoruski poeta Uładzimir Arłou i to od jego wierszy planujemy zacząć czytanie - mówiła Szymańska. 

Rozbudowana strefa społeczna 

Podobnie jak przy okazji obchodów Czerwca ‘89 tak i przy obchodach podpisania porozumień sierpniowych stanie strefa społeczna. 

Jacek Bendykowski, Fundacja gdańska: - Nabór organizacji się zakończył. Spłynęło 60 ofert. Planowaliśmy 50 miejsc, uznaliśmy, że dodatkowe 10 wygospodarujemy, bo nie znaleźliśmy klucza, według którego mielibyśmy dokonać redukcji.  

Jak mówił Bendykowski, strefa społeczna stanie w formie targowej, widzowie będą przechodzić między stanowiskami. Wielka hala debat będzie większa niż rok temu, żeby zachować dystans społeczny. Planowanych jest siedem debat.  

Wszystkie wydarzenia organizowane w ramach obchodów porozumień sierpniowych będą odbywać się z zachowaniem reżimu sanitarnego i bezpieczeństwa. Niektóre z nich będą transmitowane. Te wydarzenia, na które nie obowiązują płatne wstępy w formie biletów, wymagają rejestracji na stronie internetowej. Pełen program dostępny jest na stronie 1980gdansk.pl.