Artykuły

Warszawska Jesień: muzyka jest językiem, ale i język niesie własną muzykę. Oba te żywioły będą przeplatać się na różne sposoby na 63. Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej, który rozpocznie się 18 września.

Warszawska Jesień ma w tym roku imponujący program, pomimo związanych z pandemią ograniczeń zgromadzeń publicznych. Są to koncerty, performanse, teatr dźwięku, różne formuły opery, intermedia, improwizacje, formy radiowe (w 95-lecie Polskiego Radia) i internetowe, spotkania, warsztaty kompozytorskie.

W sumie ponad 50 festiwalowych wydarzeń, w których weźmie udział polska kompozytorska młoda generacja i postaci specjalne: Mark Andre, François Sarhan, Grażyna Pstrokońska-Nawratil, François-Bernard Mâche, Peter Ablinger, Joanna Woźny.

Do tego 22 światowe premiery nowych utworów powstałych m.in. na zamówienie Warszawskiej Jesieni i - mimo pandemii - pięć orkiestr, dwa chóry, dziewięć zespołów, solistki i soliści. Na żywo (z wyjątkiem Studia Koncertowego Polskiego Radia, gdzie nie będzie publiczności) i w internetowym streamingu.
Warszawska Jesień. Słowo na początek, czyli inauguracja

Na tym koncercie będzie się śpiewać w wielu językach. Krzysztof Penderecki w swojej „Eclodze VIII" z 1972 roku poddał łaciński tekst pieśni miłosnej Wergiliusza efektownym eksperymentom brzmieniowym, które po mistrzowsku eksponuje sekstet wokalny proMODERN, mający to dzieło na stałe w swoim repertuarze.

To, co tworzy się pomiędzy znaczeniem słowa a jego zgłoskami i nabiera muzycznego charakteru, od dawna budzi zainteresowanie wokalistki i kompozytorki Agaty Zubel i specjalizującego się w muzyce komputerowej Cezarego Duchnowskiego, tworzących duet ElettroVoce - ich nowy projekt z premierą na Warszawskiej Jesieni nosi tytuł „Widzimisię na fonotyzator semantochłonowy".

Agata Zubel wykona także pierwszą część cyklu „Pubs-Reklamen" Georges'a Aperghisa – „Płatki kukurydziane" czerpały inspirację wokalno-muzyczną z reklam w mediach.

W programie koncertu znajdziemy też „Vox humana?" Mauricio Kagela, utwór ze słowami w ladino, dialekcie Żydów sefardyjskich, „...can modify completely" Juliany Hodkinson, „Synergies" Francois-Bernarda Mâche'a i prawykonanie utworu „rilievo" Aleksandry Kacy.

Piątek, 18 września, godz. 19:30, Filharmonia Narodowa

Szczeliny w muzycznej materii

„Riss" po niemiecku znaczy „pęknięcie" lub „szczelina". „Riss" to także tytuł wspólny dla trzech przeznaczonych na zespół instrumentalny utworów francusko-niemieckiego kompozytora Marka Andre powstałych w latach 2014-16. Andre jest uważanym badaczem zjawisk dźwiękowych i często dochodzi w swoich utworach do granic słyszalności. W tej kruchej muzyce, jak sam pisze, poszukuje chrześcijańskiego objawienia. Co nam przekażą „Riss" 1,2 i 3? Zabrzmią w wykonaniu Orkiestry Muzyki Nowej z Katowic pod dyrekcją Szymona Bywalca.

Sobota, 19 września, godz. 19:30, Studio Koncertowe Polskiego Radia (koncert bez udziału publiczności, tylko online)
Lech Wałęsa i Kwadrofonik

Motywem przewodnim koncertu zespołu Kwadrofonik (Bartłomiej Wąsik i Emilia Sitarz - fortepiany, Magdalena Kordylasińska i Miłosz Pękala - perkusja) jest cykl czterech utworów Petera Ablingera „Voices and Piano" na przemian w wykonaniu Wąsika i Sitarz. Każdy z utworów został przeznaczony na fortepian i jeden nagrany głos wybranej znanej osoby - będą to Lech Wałęsa, aktorka Hanna Schygulla, poeta Ezra Pound i reżyser Pier Paolo Pasolini. To cykl jeszcze nieukończony, Ablinger, który wyszedł od free jazzu i komponuje opery bez sceny, akcji i śpiewu, planuje skompletowanie w sumie 80 takich utworów.

„Seven Systems" Sama Pluty to siedem rozdziałów z życia kompozytora. „Contre nr 2" Kuby Krzewińskiego ukazuje zainteresowanie twórcy „fizycznością dźwięku i obecnością ciała wykonawcy w muzyce", „intymnością relacji instrument - performer".

„Słowik i kamień" Grażyny Pstrokońskiej-Nawratil to muzyczny reportaż z Japonii na dwa fortepiany i dwie perkusje.

Niedziela, 20 września, godz. 19:30, ATM Studio
Ensemble Vortex z Genewy

Ensemble Vortex to grupa kompozytorów i muzyków działających w Genewie. Opierając się na wspólnym pragnieniu tworzenia i prezentowania współczesnej muzyki poważnej, 11 artystów i artystek pochodzenia afrykańskiego, latynoamerykańskiego i europejskiego w 2005 roku założyło stowarzyszenie i zorganizowało serię koncertów.

Zespół wspiera obecnie młode talenty i wykonuje dzieła kompozytorów na dorobku, łącząc przy tym najnowsze techniki kompozytorskie z przestrzenną prezentacją dźwięku. Przedstawią m.in. utwór „Swallow!", którego twórcą jest genewski artysta dźwiękowy, projektant i kompozytor Daniel Zea. „Swallow!" to komentarz do naszej wypełnionej internetową aktywnością rzeczywistości, utwór na czworo wykonawców, cztery komputery z kamerkami obsługującymi algorytmy do śledzenia ruchu twarzy, generator tekstu, wideo i elektronikę.

Poniedziałek, 21 września, godz. 19:30, Studio Koncertowe Polskiego Radia (koncert bez udziału publiczności, tylko online)
Adam Bałdych oraz muzyka i nauka

Wrocławski festiwal Musica Polonica Nova gościnnie na Warszawskiej Jesieni, a w jego programie gwiazda - znakomity skrzypek i improwizator Adam Bałdych.

W jego interpretacji zabrzmi prawykonanie koncertu „Metanoia" Ewy Trębacz skomponowanego na skrzypce, orkiestrę smyczkową i przestrzenną warstwę elektroniczną, powstałego na zamówienie Narodowego Forum Muzyki we Wrocławiu.

W wykonaniu Tria Smyczkowego Leopoldinum (Christian Danowicz - skrzypce, Michał Micker - altówka, Marcin Misiak - wiolonczela) usłyszymy „Prismiris" Pawła Hendricha, a NFM Orkiestra Leopoldinum zagra utwory Tomasza Skweresa („Concertino") i Przemysława Schellera („Dziewczynka z zapałkami").

Motywem przewodnim koncertu jest muzyka i nauka (matematyka, optyka, akustyka, nagrania generowane algorytmicznie).

Wtorek, 22 września, godz. 19:30, Studio Koncertowe Polskiego Radia (koncert bez udziału publiczności, tylko online)
Kaca, Rożynek i Rydzewska, czyli trzy muszkieterki

Koncert dla każdego, kto ceni nieprzewidywalność.

Trzy kompozytorki z rocznika 1991: Aleksandra Kaca, Teoniki Rożynek i Żaneta Rydzewska wystąpią jako performerki w pierwszym wykonaniu własnego utworu improwizowanego „Ultimate errors compilation" na instrumenty i elektronikę i na obiekty takie, jak linijki, widelce i cukier. Formę utworu tworzą z szumów.

Artystki wezmą też udział we wspólnym secie swobodnej improwizacji muzycznej z duetem Electric Primitivo (Arturo Corrales - elektronika, Emilio Guim - gitara elektryczna), inspirującym się w dużym stopniu muzyką rockową.

Wtorek, 22 września, godz. 22:30, ATM Studio
Polsko-niemieckie wykonanie „Float" Teoniki Rożynek

18. raz wystąpi na Warszawskiej Jesieni polsko-niemiecka orkiestra Europejskich Warsztatów Muzyki Współczesnej współorganizowana z Niemiecką Radą Muzyczną, a w tym roku także z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie oraz prowadzącymi warsztaty solistami Ensemble Recherche i Chopin University Modern Ensemble.

Wykonają utwory José Maríi Sáncheza-Verdú, François-Bernarda Mâche'a, Olivera Schnellera, a także premierę zamówionego przez Warszawską Jesień utworu „Float" Teoniki Rożynek, krakowianki w Warszawie, która tworzy instrumentalną, elektroniczną i elektroakustyczną, gra na skrzypcach, „elektronikaliach i odpadach", komponuje też muzykę do filmów („Wieża. Jasny dzień" w reż. Jagody Szelc) i dla teatru („Hymn do miłości" w reż. Marty Górnickiej).

Środa, 23 września, godz. 19:30, Studio Koncertowe Polskiego Radia (koncert bez udziału publiczności, tylko online)
Formy żeńskie

Projekt „Formy żeńskie" jest inicjatywą sześciu kompozytorek i pięciu wykonawczyń i składa się z pięciu premierowych utworów powstałych w 2020 roku. To „Zoom in/dolly out" Moniki Szpyrki, nawiązujący luźno do „Solaris" Stanisława Lema „don't look" Żanety Rydzewskiej, „Isorropia. In search of balance" Martyny Koseckiej, inspirowany podróżą do Chin „Message for the Year of the Metal Rat II" Anny Sowy oraz „Sugar, Spice & All Things Nice" Niny Fukuoki, Japonki po studiach muzycznych w Łodzi i Brukseli.

Utwory kompozytorek wykonają artystki: Paulina Woś, Barbara Mglej, (skrzypce), Martyna Zakrzewska (fortepian), Ola Gołaj (perkusja), Alena Budzináková (akordeon, elektronika, wideo).

Środa, 23 września, godz. 22:30, ATM Studio
Ensemble Nikel i grobowy dół

Renomowany niemiecki zespół muzyczny Ensemble Nikel w składzie: saksofon, gitara elektryczna, perkusja i fortepian gra utwory Enno Poppego, który próbuje „zaskorupiały, anachroniczny język rocka" „przetłumaczyć na awangardę" („Fleisch"), Hugues'a Dufourta („L'Atelier rouge d'après Matisse"), Clary Iannotty („Outer Space") i Matthew Shlomowitza. Bohaterką koncertu będzie starannie dawkowana cisza, najbardziej doniosła w utworze Shlomowitza, australijskiego kompozytora osiadłego w Londynie.

Jego tytuł „Graveyard Slot" odnosi się bowiem idiomatycznie do martwego nocnego czasu w ramówce telewizji, którego treść traktowana jest przez nadawców jako mniej ważna.

Czwartek, 24 września, godz. 19:30, Sala Kameralna Filharmonii Narodowej
Ensemble Garage z Kolonii

Koncert niemieckiego Ensemble Garage założonego w 2009 roku przez kompozytorkę Brigittę Muntendorf, w którego składzie występuje pianistka Małgorzata Walentynowicz. Zespół specjalizuje się w wykonywaniu utworów, na które oprócz muzyki składają się również teatr i multimedia.

Taka jest właśnie kompozycja Françoisa Sarhana „The Right Ear", którego prawykonanie odbędzie się na Warszawskiej Jesieni. „Jest zaproszeniem do obserwacji 'kuchni' wykonania, w czasie którego śledzimy absurdalne mechanizmy rządzące iście kafkowską postacią, przyłapaną na akcie konsumpcji" - jak pisze Sarhan o swoim utworze.

Piątek, 25 września, godz. 19:30, ATM Studio

Finał z big bandem i Rachmaninowem

Koncert nie tylko ze znakomitymi solistami - wirtuozem różnych form perkusyjnych Leszkiem Lorentem (performer) i Jörgiem Widmannem, także kompozytorem, ale tu występującym jako klarnecista, ale także z trzema zespołami: Chórem i Orkiestrą Filharmonii Narodowej oraz big bandem Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Szczególnie obiecująco zapowiada się „Concerto for a Movie Loop" Christiana Winthera Christensena, w którym słynne Preludium cis-moll op. 3 Sergiusza Rachmaninowa zostaje zapętlone i stopniowo przeobraża się w "awangardę", klisze późnego romantyzmu przechodzą w klisze modernizmu.

W „Aphasii" Marka Applebauma śpiew wokalisty zastępują gesty rąk.

Big band pojawi się w nowym utworze Mikołaja Laskowskiego, którego powstanie zbiegło się z wybuchem pandemii koronawirusa, kompozytor uwypuklił więc w nim „napięcie pomiędzy indywidualizmem a potrzebami zbiorowości". Problemy z komunikacją międzyludzką są tematem utworów Joanny Woźny „canti in/versi" (zamówienie Warszawskiej Jesieni i Filharmonii Narodowej) i Miroslava Srnki („Speed of Truth").

Sobota, 26 września, godz. 19:30, Filharmonia Narodowa