Artykuły

Zmarł nagle 24 listopada. W pamięci płockich teatromanów pozostanie głównie jako ten, który na deskach naszego teatru wystawił nowatorskie, świetne przedstawienie "Mistrz i Małgorzata" z 1981 r.

Andrzej Maria Marczewski urodził się w 15 lutego 1947 r. w Warszawie. Był absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Przez trzy kolejne lata pracował jako reżyser w Wytwórni Filmowej Czołówka, a od 1977 r. był dyrektorem Teatru Dramatycznego w Wałbrzychu, gdzie udało mu się wystawić sztukę Karola Wojtyły „Przed sklepem jubilera”. Zasłynął adaptacją „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa. W spektaklu pojawiły się fragmenty, których nie można było wówczas przeczytać w polskim przekładzie.

Do Płocka przyjechał tuż po odejściu ówczesnego dyrektora teatru Jana Skotnickiego. On sam był tu dyrektorem w latach 1981-1982. Ze wspomnień zamieszczonych przez pracowników: „Wiele oczekiwano od nowej dyrekcji. Jednym z punktów repertuarowych była zapoczątkowana przez niego w Scena Inicjatyw Aktorskich, nawiązująca do tradycji grupy ARA Marczewskiego. Teatr płocki zorganizował pierwszy w Polsce Festiwal Sztuk Romantycznych, połączony z sesjami naukowymi, wystawami oraz turniejami poetyckimi.

Andrzej Maria Marczewski rozpoczął sezon teatralny sztuką Karola Wojtyły „Przed sklepem jubilera” (1981). Zagrano ją 55 razy, a obejrzało ponad 2500 widzów. W 1981 roku zrealizował również sztukę Karola Wojtyły „Brat naszego Boga”. Do dziś żywo wspominaną realizacją Marczewskiego była „Mistrz i Małgorzata” Michała Bułhakowa, którą wystawiono 68 razy. Sztuka stała się wydarzeniem Dramaturgii Rosyjskiej i Radzieckiej w Katowicach w listopadzie 1981 r., otrzymując nagrodę „Przyjaźń”. Została dostrzeżona także przez Płockie Towarzystwo Przyjaciół Teatru, które przyznało Andrzejowi Marii Marczewskiemu Srebrną Maskę za reżyserię. Tę prestiżową nagrodę otrzymali również za ruch sceniczny Jerzy Stępniak, za muzykę Tadeusz Woźniak, i aktorzy: Jerzy Bielecki i Jerzy Mazur”.

Bal u szatana

W trakcie jednego ze spektakli „Mistrza i Małgorzaty” doszło do niebezpiecznej, chociaż efektownie wyglądającej sytuacji. Jedna z osób niechcący pociągnęła za sznurek, na którym był umocowany duży żyrandol. Kiedy aktorzy wystąpili do przodu sceny i powiedzieli „to już koniec", wszystko spadło i rozbiło się w drobny mak. Aktorzy zamarli… niewiele brakowało, żeby ten ogromny żyrandol spadł na ich głowy...

Do twórczości Bułhakowa Marczewski powrócił, wystawiając w Płocku „Psie serce” w 1983 r. Po kilkunastu spektaklach zjawił się radca kulturalny z ZSRR, który po obejrzeniu sztuki powiedział, że ta, chociaż mu się podobała, to jednak „szkoda wysiłku teatru, bo są przecież lepsze utwory". Następnego dnia odebrano telefon od kogoś, kto reprezentował polskie władze. Nakaz był prosty – sztukę należy zdjąć z afisza „ze względów technicznych, bo taka jest prośba towarzyszy radzieckich".
A po Płocku inne teatry

Za dyrekcji Marczewskiego 17 października 1981 r. zainicjowano Scenę’81 adaptacją „Cesarza” Ryszarda Kapuścińskiego, ta jednak działała zaledwie przez miesiąc ze względu na wprowadzony stan wojenny. Reżyser opuścił płocki teatr (zachowując do 1985 r. stanowisko kierownika artystycznego) dla funkcji dyrektora Teatru Rozmaitości w Warszawie. Powracał nie tylko jako gość podczas premier, ale również jako reżyser spektakli. W 2017 r. wystawił gościnnie w płockim teatrze premierę sztuki „Być jak Shirley MacLaine” z udziałem Magdaleny Tomaszewskiej i Jerzego Mazura.

Marczewski był reżyserem, dramaturgiem (tu można wskazać na takie utwory sceniczne, jak „Słupnik” i „Casting. Zobacz, kto przyjdzie do ciebie dziś wieczorem"), dyrektorem scen i producentem teatralnym. Założył awangardową grupę teatralną ARA w teatrze Ateneum, prowadził scenę dramaturgii współczesnej Teatru Hybrydy, współpracował z łódzką Cytryną, był dyrektorem Teatru im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu i Teatru Rozmaitości w Warszawie, prowadził Teatr Polski w Bydgoszczy.