Artykuły

Jak co roku podsumowujemy dla was mijający rok i najważniejsze wydarzenia kulturalne w Trójmieście. To był dziwny, trudny i bardzo nietypowy czas dla wszystkich, również - a może przede wszystkim - dla kultury. Mijający 2020 rok upłynął pod znakiem epidemii, która odcisnęła swoje piętno na każdej dziedzinie naszego życia: osobistego, społecznego, zawodowego i kulturalnego. Spoglądamy wstecz, aby sprawdzić, jak kultura radziła sobie w dobie pandemicznych ograniczeń.

W skrócie można powiedzieć, że rok 2020 to rok pustych widowni. Sale teatralne, kinowe, koncertowe, operowe i muzealne przez wiele miesięcy mijającego roku świeciły pustkami. Instytucje pozostawały zamknięte, a kiedy do nich na krótko wracaliśmy, działały z ograniczeniami.

Rok minął pod znakiem przesuwanych lub odwoływanych premier i spektakli, a także przenoszenia się kulturalnych działań do sieci. Filmy i przedstawienia teatralne zaczęły trafiać do kanałów VOD, wzmocniła się również pozycja serwisów streamingowych. Wirtualne zwiedzanie zaproponowały także niektóre muzea i galerie. Kultura i sztuka z całego świata stały się dostępne na wyciągnięcie ręki dla każdego użytkownika internetu, ale nie dla każdego okazały się tak samo fascynujące i warte uwagi, jak wówczas, gdy mieliśmy z nimi bezpośredni kontakt.

Czym żyła trójmiejska sztuka w 2020 roku?

Pomimo trwającej od marca w Polsce pandemii świat kultury i sztuki starał się żyć swoim życiem i to, co było możliwe, realizowano zgodnie z planami. Pozostałe wydarzenia odwoływano lub przenoszono na dalsze terminy, niejednokrotnie zmieniając daty nawet po kilka razy. Jeszcze inne odbywały się online. Drugim, obok koronawirusa, tegorocznym tematem naczelnym stał się Strajk Kobiet. Protesty w obronie praw kobiet również nie przeszły bez echa w środowisku kultury i sztuki.

Poniżej przedstawiamy niektóre z najczęściej czytanych i komentowanych artykułów z dziedziny sztuki w naszym portalu.

1. Bursztynowe szachy za prawie 2,5 miliona złotych do nowej siedziby Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie

Zamiast do Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku bursztynowa szachownica wraz z kompletem pionów, wykonanych w ok. 1690 r. przez Michaela Redlina, mistrza gdańskiego cechu bursztynników, trafiły do Muzeum Gdańska, które zapłaciło za nie ok. 2,4 mln zł. Eksponat ten będzie można oglądać w nowej siedzibie Muzeum Bursztynu, która powstanie w Wielkim Młynie i zajmie trzy kondygnacje budynku. Pomysł ten narodził się w 2016 r. i jest nadzieja na to, że w nadchodzącym roku doczekamy się jego realizacji. Otwarcie zaplanowano na Światowy Dzień Bursztynu - 28 czerwca 2021 r.

2. Galeria Prowizorka stworzona przez 17-latka na Oruni

Drugim tematem w kategorii sztuka najchętniej czytanym przez naszych czytelników było powstanie Miejskiej Galerii Prowizorka, w której prezentowane były obrazy rozstawione w przestrzeni publicznej na Oruni w Gdańsku, promujące m.in legalne graffiti. Galerię obrazów opowiadających historie osób, które zetknęły się z narkotykami, stworzył 17-letni Edward Pytlos z Gdańska, stypendysta prezydenta miasta Gdańska w kategorii Wybitny Talent.

3. Rysownicy z Trójmiasta komentują aktualną sytuację

Rysownicy z Trójmiasta komentowali protest: Marta Frej, Magda Danaj, Jarek Kubicki, Iskra, Melon, Agnieszka Szczepaniak (paplaLala) to artyści związani z Trójmiastem, którzy w swoich pracach wyrazili sprzeciw i solidarność z protestującymi kobietami. Ich rysunki, grafiki i memy były na szeroką skalę udostępniane w portalach społecznościowych, a także używane na transparentach podczas marszów protestacyjnych. Dzięki humorystycznym rysunkom mogliśmy również złapać dystans i oddech podczas panującej epidemii. Pandemia okiem trójmiejskich rysowników okazywała się bardziej znośna.

4. Rzeźby Tewu w przestrzeni miasta

Rzeźby tajemniczego artysty z Gdyni nazywanego Tewu co jakiś czas przyciągają uwagę rzeszy mieszkańców i wielbicieli jego sztuki. Anonimowy rzeźbiarz, nazywany "gdyńskim Banksym", jest absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku i mieszkańcem Gdyni. Od lat w przestrzeni miejskiej pojawiają się jego rzeźby w wybranych przez niego miejscach. Również w mijającym roku Tewu nie zawiódł swych fanów i ulokował swoją nową pracę zatytułowaną "Newborn", przedstawiającą noworodka, na ul. Zawiszy Czarnego 1 przed Muzeum Miasta Gdyni.

5. Obraz Beksińskiego sprzedany za ponad 730 tys. zł

Do 28 listopada br. najdroższy obraz Zdzisława Beksińskiego kosztował 401 200 zł. Tego dnia w Sopockim Domu Aukcyjnym rekord ten został pobity: obraz z prywatnej kolekcji artysty, namalowany w roku 1979, został sprzedany za ponad 737 tys. zł wraz z opłatami aukcyjnymi. Cena wywoławcza tej pracy wynosiła 130 tys. złotych.

Czym żył teatr w Trójmieście w 2020 roku?

Odwołane festiwale teatralne, przesunięte terminy premier i wydarzenia przeniesione do sieci - tym żył teatr w Trójmieście w mijającym roku. Nieco inaczej wyglądał wiosenny lockdown, kiedy to kultura, zaskoczona zamknięciem, mniej sprawnie reagowała na wprowadzane rządowe obostrzenia.

Znacznie lepiej instytucje radziły sobie jesienią, gdy w zasadzie wszystkie wydarzenia - tak festiwale, jak i premiery przenosiły się do sieci. Niektórym instytucjom udało się również wykorzystać krótkie odmrożenie w czerwcu i lipcu, więc latem odbyły się zaplanowane imprezy.

1. Teatr przenosi się do sieci

Zdecydowanie to należy uznać za najważniejsze wydarzenie roku w teatrze - przeniesienie działalności do internetu. O dostępnych spektaklach online z Trójmiasta, Polski i ze świata pisaliśmy już w marcu, potem kilka razy w kwietniu, a następnie o wybitnych przedstawieniach online informowaliśmy w maju. Jesienią teatr ponownie przeniósł się do sieci - pisaliśmy o tym w listopadzie w wydaniu ogólnopolskim oraz lokalnym.

2. Fundusz Wsparcia Kultury i pomoc finansowa dla artystów

Temat pomocy finansowej dla artystów powracał w naszych artykułach kilkukrotnie. Głośno było w listopadzie o wstrzymanych wypłatach dla artystów. O rosnącej frustracji spowodowanej trwającą epidemią i wprowadzanymi przez rząd obostrzeniami wypowiadali się na naszych łamach również sami artyści z Trójmiasta. Ostatecznie w grudniu teatry otrzymały obniżone dotacje z Funduszu Wsparcia Kultury.

3. Odwołany R@port i przesunięty finał GND

Finał 13. Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej nie odbył się jak zwykle w ramach Festiwalu R@Port w drugiej połowie maja, ponieważ sam festiwal z wiadomych względów został odwołany, a finał GND przeniesiono na jesień. Od 25 do 27 września zorganizowano czytania sztuk i finał nagrody, podczas którego nagrodzono Malinę Prześlugę-Delimatę za sztukę "Debil".

4. Premiery i festiwale, które się odbyły

Jak na rok pełen obostrzeń i ograniczeń udało się zrealizować zadziwiająco dużo premier, co warto uznać za ogromny sukces trójmiejskich scen. Jeszcze zanim epidemia dotarła do Polski, odbyło się kilka premier w styczniu i lutym: "Kordian", "Inteligenci", "Śmierć Iwana Iljicza" w Teatrze Wybrzeże; w Operze Bałtyckiej: "Don Bucefalo", "Sen nocy letniej" czy "Kosmici" w Teatrze Miniatura, "Trzej muszkieterowie" w Teatrze Miejskim, "Pręcik" w Konsulacie Kultury, "Ginczanka. Przepis na prostotę życia" w Teatrze na Plaży.

Wiele teatrów wykorzystało letnie odmrożenie na realizację swoich planów. Wobec decyzji rządu o możliwości otwarcia teatrów od 6 czerwca, ale z restrykcjami i ograniczeniami, np. Teatr Miejski w Gdyni natychmiast wrócił do grania, wznawiając sezon premierą spektaklu "Nastazja wychodzi za mąż". W czerwcu grały również Teatr na Plaży i Teatr Gdynia Główna (m.in premiera "i... jakoś to będzie!"). W Teatrze Wybrzeże odbyły się premiery "Żabusi" i "Życia intymnego Jarosława". W Operze Bałtyckiej miała miejsce premiera "Wehikułu czasu". Odbyło się Lato z Szekspirem w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, a także Lato z Teatrem Atelier, które trwało przez prawie dwa miesiące i zgodnie z wytycznym na widowni Teatru Atelier zasiadała połowa widzów, czyli około 40 osób. Jesienią z kolei doszło do kolejnych premier, były to m.in.: "Księga Dżungli" w Teatrze Muzycznym, "Rozważna i romantyczna", "Nora", "Akademia Pana Kleksa", "Experyment" według Zimbardo, "Beton" i inne. Warto wspomnieć, że ten ostatni tytuł miał swoją premierę w sieci. Podobnie tegoroczny 24. Festiwal Szekspirowski całkowicie został przeniesiony do internetu. Pozostałe odbyły się tradycyjnie na scenach i przy widowniach teatralnych.

5. Małżeństwo Kiszkisów honorowymi obywatelami Gdańska

Jerzy Kiszkis i Halina Winiarska-Kiszkis to małżeństwo aktorów teatralnych i filmowych, zasłużonych dla kultury i związanych z Gdańskiem. Kiszkisowie odebrali 14 września tytuły Honorowego Obywatela Miasta Gdańska. Z tej okazji w Dworze Artusa zorganizowano uroczystą sesję Rady Miasta Gdańska.

Czym żył trójmiejski świat literacki w 2020 roku?

1. Odbył się Literacki Sopot

Sytuacja pandemiczna zmusiła organizatorów do modyfikacji programu pod względem technologicznym i realizacji wersji hybrydowej - spotkania z gośćmi w wersji online poprzez łączenia z Kanadą oraz offline - podczas spotkań w Sopocie. Literacki Sopot z Kanadą w roli głównej jednak odbył się.

2. Sinéad Morrissey z Irlandii została Europejską Poetką Wolności

Europejską Poetką Wolności 2020 została irlandzka autorka Sinéad Morrissey uhonorowana za zbiór wierszy "O równowadze" w tłumaczeniu Magdy Heydel. Tom ten to opowieść o poszukiwaniu balansu w wielu aspektach życia indywidualnego i zbiorowego.

3. Wsparcie dla księgarń i wydawnictw z Gdańskiego Funduszu Wydawniczego

Skutki panującej od marca epidemii odczuły również księgarnie i wydawnictwa. W ramach pomocy temu sektorowi powstał Gdański Fundusz Wydawniczy, który w pierwszym naborze przekazał wsparcie 22 firmom z Gdańska. Miasto zakupiło 129 tytułów, czyli aż 3377 książek, za kwotę blisko 150 tys. zł. W II edycji do wydania było ponad 250 tys. złotych.

4. Wręczono 15. Nagrodę Literacką Gdynia

W sierpniu poznaliśmy tegorocznych laureatów Nagrody Literackiej Gdynia. Podczas uroczystej gali, która odbyła się w Muzeum Emigracji, Kostki Literackie otrzymali: eseistka Urszula Zajączkowska, poeta Tomasz Bąk, debiutująca prozaiczka Dorota Kotas i tłumacz Piotr Sommer.

5. Rozdano Nagrody Literackie Wiatr od Morza

W tym roku nietypowo, bo zdalnie - poprzez kanały internetowe poznaliśmy laureatów Pomorskiej Nagrody Literackiej za 2019 rok w kategoriach: Literacka Książka Roku 2019, Pomorska Książka Roku 2019, Całokształt twórczości oraz Kaszubska Nagroda Literacka za rok 2019. Zostali nimi kolejno: Izabela Morska z książką "Znikanie", prof. Józef Borzyszkowski oraz prof. Cezary Obracht Prondzyński za monografię "Historia Kaszubów w dziejach Pomorza" tomy III-V, prof. Zenon Józef Ciesielski oraz prof. dr hab. ojciec Adam Sikora.

Inne ważne wydarzenia w trójmiejskiej kulturze w 2020 r.

1. Pożegnanie Macieja Kosycarza.

W marcu, po ciężkiej chorobie, niespodziewanie zmarł Maciej Kosycarz, wybitny trójmiejski fotoreporter, czujny obserwator naszego lokalnego życia. O jego śmierci oraz pogrzebie napisaliśmy na naszych łamach kilka artykułów, ponieważ wydarzenie to poruszyło nie tylko środowisko artystyczne, ale również wielu mieszkańców całego Trójmiasta.

2. Narodowe Muzeum Morskie świętowało jubileusz 60-lecia istnienia

Narodowe Muzeum Morskie może pochwalić się własną pracownią rentgenowską, zaawansowanymi skanerami do budowania trójwymiarowych modeli zabytków, urządzeniami do próżniowego osuszania dużych elementów drewnianych wraków oraz... załogą smoczej łodzi, zdobywającą od lat puchary w regatach na Motławie. Sześć dekad historii, dziewięć oddziałów, setki zrealizowanych wystaw i niemal 500 tys. odwiedzających rocznie. To już 60 lat, odkąd istnieje Narodowe Muzeum Morskie.

3. Remonty scen Teatru Wybrzeże

W lipcu zakończyła się trwająca dwa lata gruntowna przebudowa Malarni, jednej z najbardziej lubianych scen Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Odnowiono wnętrze, zaplecze, wejście, szatnię i foyer. W tym roku rozpoczął się również remont Dużej Sceny. Realizację prac zaplanowano na lata 2020-2022. W wyniku przedsięwzięcia budynek Dużej Sceny Teatru zostanie gruntownie zmodernizowany i wyposażony.

4. Rozdano Nagrody Splendor Gedanensis oraz Pomorską Nagrodę Artystyczną

W mijającym roku poznaliśmy laureatów 47. edycji Nagród Splendor Gedanensis, najważniejszej nagrody miasta Gdańsk w dziedzinie kultury, przyznawanej za wybitne osiągnięcia. Zostali nimi: rzeźbiarka Katarzyna Józefowicz, fotograf Chris Niedenthal, artystka muzyczna i autorka Alina Ratkowska. Wręczono też honorowy tytuł mecenasa kultury Gdańska firmie Ziaja. Wręczono również Pomorską Nagrodę Artystyczną za 2019 rok dla Mirosława Baki i Katarzyny Figury, aktorów związanych z Teatrem Wybrzeże oraz trębacza Emila Miszka. Nadzieją Artystyczną okrzyknięto tancerkę Julię Ciesielską. Ponadto doceniono Mariana Zielińskiego za finansowe wspieranie kultury.

5. Pożegnaliśmy wielkich artystów

W 2020 roku zmarł aktor Aleksander Skowroński. Przez wiele lat był związany z Teatrem Lalki i Aktora Miniatura oraz Teatrem Wybrzeże. Miał 84 lata. W wieku 79 lat zmarł także Jerzy Łapiński, znany aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. Przez blisko 30 lat związany był z Teatrem Wybrzeże, grał też u Agnieszki Holland i Andrzeja Wajdy. W tym roku zmarł również Jerzy Gruza - reżyser teatralny i filmowy, były wieloletni dyrektor Teatru Muzycznego w Gdyni. Miał 87 lat. W październiku z kolei w wieku 90 lat zmarł Ryszard Ronczewski, aktor filmowy i teatralny, który przez wiele lat występował na deskach Teatru Wybrzeże w Gdańsku.

Na koniec warto powiedzieć, że epidemia pokrzyżowała plany wielu organizatorom i nie doszło do niektórych premier, festiwali czy wydarzeń. Nie odbył się w związku z panującą pandemią m.in Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych FETA, odwołany został Tydzień Chorwacki w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, przesunięty na przyszły rok został festiwal Narracje. Przez cały czas trwania epidemii staraliśmy się wam raportować, jak wygląda sytuacja w trójmiejskiej kulturze: Raport o trójmiejskiej kulturze, Kultura w czerwonej strefie, a także podpowiadać, jak kulturalnie spędzać czas w trakcie epidemii.