Warszawa. Jubileusz Józefa Szajny w Studio
Józef Szajna, wybitny reżyser teatralny, scenograf i malarz - obchodził w poniedziałek, w założonym przez siebie Centrum Sztuki Studio w Warszawie, 85. rocznicę urodzin oraz 60-lecie pracy twórczej.
Na poniedziałkową uroczystość przybyli aktorzy Szajny, jego przyjaciele, współpracownicy i wielbiciele twórczości. Byli wśród nich m.in. aktorzy: Marian Opania, Anna Milewska, były minister kultury Waldemar Dąbrowski.
- Przecież ja skończyłem dopiero 58 lat! - żartował Szajna, kiedy jego aktorzy weszli na scenę, by odśpiewać jubilatowi "100 lat". - Jestem tu, bo wy tu jesteście, bo przyszliście. Dzięki wam czuję się młodszy - zapewniał artysta.
Z okazji jubileuszu życzenia Szajnie przesłał prezydent Lech Kaczyński. Napisał w nich m.in., że Szajna zasłynął jako twórca teatru autorskiego, a jedną z najbardziej charakterystycznych cech jego teatru jest postrzeganie teatralnej sceny jako dzieła plastycznego.
Swoje listy gratulacyjne przesłali także m.in. prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz, minister kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski oraz władze rodzinnego miasta artysty, Rzeszowa.
Józef Szajna urodził się 13 marca 1922 roku w Rzeszowie. W wieku 17 lat uczestniczył w kampanii wrześniowej, a po jej zakończeniu - w życiu konspiracyjnym Polski. W styczniu 1941 został aresztowany przez Gestapo podczas próby przedarcia się na Węgry. Osadzony w więzieniu w Tarnowie, a następnie w Nowym Sączu, został w końcu odesłany do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Był też więziony w obozach Auschitz-Birkenau i Buchenwaldzie.
Po zakończeniu wojny Szajna studiował grafikę i scenografię na krakowskiej ASP. Karierę artystyczną rozpoczął w Opolu, potem współpracował z wieloma scenami w Polsce. Współtworzył m.in. "Akropolis" według Wyspiańskiego w Teatrze 13 Rzędów Jerzego Grotowskiego (1962).
Po studiach zaczął pracę w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie, którym później kierował w latach 1963-1966. Rozpoczął wówczas tworzenie własnego, autorskiego teatru, występując jako scenograf i reżyser. Będąc od 1972 roku dyrektorem Teatru Klasycznego w Warszawie przekształcił go w Centrum Sztuki Studio.
Sławę zawdzięcza przede wszystkim swoim autorskim spektaklom teatralnym, pokazywanym w wielu miejscach świata. Międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, dzieło poświęcone pomordowanym w czasie okupacji hitlerowskiej artystom krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Inne jego głośne realizacje to: "Witkacy" (1972), "Gulgutiera" i "Replika" (oba w 1973), "Dante" (1974), "Cervantes" (1976) i "Majakowski" (1978).
Jednocześnie w galeriach całej Europy oraz w Japonii, Stanach Zjednoczonych, Meksyku i Izraelu wystawiano malarskie dzieła Szajny. Obecnie znajdują się one w zbiorach placówek muzealnych na całym świecie.
Twórczość Szajny często postrzegana jest jako reminiscencja oświęcimskich przeżyć artysty. On sam z kolei wielokrotnie mówił o celu własnej działalności artystycznej jako o "wiecznej potrzebie odkupienia".
Jego przedstawienia zdominowane są wizjami plastycznymi. Ograniczenie słowa do minimum, ostentacyjna brzydota rekwizytów, dysharmonia muzyki tworzą często apokaliptyczną wizję, wyrastającą z przetworzonych, wojennych doświadczeń Szajny.
