Artykuły

27 marca br. z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru minister kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski wręczy medale Zasłużony Kulturze Gloria Artis artystom teatru zaangażowanym w działalność opozycyjną w dniach stanu wojennego w Polsce. Uroczystość odbędzie się o godz. 11.00 w siedzibie Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie (Aleje Ujazdowskie 6).

Medale Gloria Artis otrzymają: twórcy internowani i aresztowani w okresie stanu wojennego: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Jerzy Markuszewski, Szymon Pawlicki, Maciej Rayzacher, twórcy Teatru Domowego: Ewa Dałkowska, Emilian Kamiński, Andrzej Piszczatowski i Maciej Szary.

W okresie stanu wojennego, artyści zbojkotowali środki masowego przekazu. W ten sposób, wyrazili sprzeciw wobec ówczesnej sytuacji politycznej. Był to najdłuższy strajk w historii Polski. Trwał blisko rok. Artyści angażowali się w działalność podziemną. Spektakle niezgodne z oficjalną polityką realizowane były w niezależnych miejscach: kościołach i domach prywatnych. W ten sposób wytworzył się szczególny, niespotykany nurt teatru paralelnego. Teatr stanu wojennego nie doczekał się wielu analiz i prezentacji.

Halina Winiarska

Aktorka. Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1956-58 występowała w Teatrze Dramatycznym im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku, w latach 1958-60 w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, w latach 1960-63 w Lubuskim Teatrze im. Leona Kruczkowskiego w Zielonej Górze, w latach 1963-66 w Teatrach Dramatycznych w Poznaniu. W latach 1966-2003 była aktorką Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Laureatka wielu nagród teatralnych (Kaliskich Spotkań Teatralnych, Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu, Złotego Wawrzynu Grzymały). W okresie pierwszej Solidarności i dniach stanu wojennego zaangażowana w działalność podziemną, czego wyrazem było tworzenie na terenie Wybrzeża niezależnego życia teatralnego.

Jerzy Kiszkis

Aktor. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Występował w teatrach w Grudziądzu, Zielonej Górze, Katowicach, Poznaniu. Od 1966 r. przez 37 lat był związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku. Otrzymał nagrody m. in. Gdańskiego Towarzystwa Teatralnego za rolę Józefa Kalamity w "Chłopcach" Stanisława Grochowiaka (1997) oraz na II Festiwalu Dramaturgii Współczesnej "Rzeczywistość przedstawiona" w Zabrzu za rolę duńskiego fizyka Nielsa Bohra. W stanie wojennym internowany. Na terenie Wybrzeża współtworzył niezależny nurt teatru podziemnego.

Szymon Pawlicki

Aktor, były Członek Prezydium MKS, były Szef Biura Kultury "Solidarności" i współtwórca I Festiwalu Piosenki Prawdziwej, blisko współpracował ze środowiskami artystycznymi i z Lechem Wałęsą, w 1980 roku aktor Teatru Dramatycznego w Gdyni. Grał w "Królu Jeleniu II, spektaklu Teatru Dramatycznego w Gdyni, którego premiera odbyła się 12.12.1981 roku. Po ogłoszeniu Stanu Wojennego znalazł się w Stoczni Gdańskiej, po pacyfikacji 16.12. aresztowany, poturbowany w szpitalu więziennym, aresztowany na kilkanaście miesięcy wraz z całym regionalnym i krajowym komitetem strajkowym. Po wyjściu z więzienia otrzymał zakaz powrotu do macierzystego teatru, "gdyż jego pojawienie się na scenie mogłoby wywołać niepokoje społeczne". Silna potrzeba teatru przełożyła się na jego działalność kościołach (Maciejowice, Warszawa, Gdańsk, Szczecin).Główny organizator X Dni Sierpniowych oraz inicjator i wykonawca Obelisku 21 Postulatów przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej.

Maciej Rayzacher

Aktor. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, Filmowej i Telewizyjnej im. Schillera w Łodzi. Debiutował w Teatrze Nowym w Łodzi w 1960 roku. Współpracował z Kazimierzem Dejmkiem i Januszem Warmińskim. Od 1963 r. na stałe związał się z Warszawą, gdzie występował na scenach Teatru Ziemi Mazowieckiej, Klasycznym, Polskim oraz przede wszystkim - Powszechnym. Związany z opozycją demokratyczną w okresie PRL. Brał udział w pracach Komitetu Obrony Robotników. W stanie wojennym był internowany. Po zwolnieniu włączył się w działalność podziemną. Występował z montażami poezji w kościołach na terenie całego kraju.

Andrzej Piszczatowski

Występował w teatrach w Gdańsku i Warszawie. Najdłużej związany był z Teatrem Powszechnym, gdzie pracuje do dzisiaj. W 2005 r. otrzymał Grand Prix na V Festiwalu Teatru Polskiego Radia I Telewizji "Dwa Teatry" za adaptację i reżyserię słuchowiska "Saksofon basowy" Josefa Skvorecky'ego oraz honorowe wyróżnienie dla słuchowiska "Ulica sieroca" Mieczysława Abramowskiego. Współtwórca założonego w stanie wojennym, niezależnego Teatru Domowego.

Maciej Szary

Występował w Teatrze Śląskim w Katowicach i Starym Teatrze w Krakowie. Od 1975 pracuje w Warszawie. Występował w Teatrze Powszechnym. Obecnie jest członkiem zespołu Teatru Dramatycznego. W latach osiemdziesiątych reżyserował i występował w niezależnym Teatrze Domowym. Zrealizował tam spektakle na podstawie dramatów Vaclava Havla i Pavla Kohouta.

Ewa Dałkowska

W okresie stanu wojennego działała w podziemiu. Współtworzyła Teatr Domowy, którego działalność została zainaugurowana 1 listopada 1982 roku w jej mieszkaniu.

Aktorka teatralna i filmowa, na etacie w Teatrze Powszechnym im. Zygmunta Huebnera w Warszawie od 1974 roku. Zagrała w m.in. "Barbarzyńcach" w reż. Aleksandra Bardiniego, "Antygonie" w reż. Helmuta Kajzara, "Wujaszku Wani" w reż. Rudolfa Zioło. W 2002 roku otrzymała nagrodę im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego za rolę Maryjki w "Prezydentkach" Wernera Schwaba w Teatrze Powszechnym w Warszawie.

Emilian Kamiński

Związany z opozycją demokratyczną. Współtwórca Teatru

Domowego, funkcjonującego od końca 1982 roku na terenie całego kraju.

Aktor teatralny i filmowy, związany z teatrami warszawskimi - Dramatycznym, Narodowym i Teatrze na Woli.

Jerzy Markuszewski

Działacz opozycyjny, związany z podziemiem. Internowany w okresie stanu wojennego.

Medal "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis", przyznawany przez Ministra Kultury, jest odznaczeniem szczególnie prestiżowym, honorującym najwybitniejsze postaci świata kultury lub postaci mające na tym polu szczególne zasługi. Został ustanowiony przez Sejm kilka miesięcy temu z inicjatywy ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego. Medal zastąpi przyznawane dotychczas odznaki honorowe: "Zasłużony dla Kultury Polskiej" i "Zasłużony Działacz Kultury".