Artykuły

"Polski Ekspress" w berlińskim teatrze Hebbel am Ufer i Festiwal Teatralny "Ekspres EC 47" w Warszawie. Pisze Thomas Irmer w Theater der Zeit.

"Polski Ekspress" w berlińskim teatrze Hebbel am Ufer, "Ekspres EC 47" w Warszawie. Młoda polska scena teatralna staje się polityczna i czerpie inspiracje z sąsiednich Niemiec.

Po roku 1989 teatr w Polsce określał się przez długi czas jako miejsce dla uprawiania czystej sztuki. Pytania i problemy polityczne miały być dyskutowane gdzie indziej.

Teatr , który ucierpiał w czasie trudnego okresu stanu wojennego powinien w spokoju znaleźć swoje miejsce. Krystian Lupa ze swoimi wielogodzinnymi interpretacjami powieści wybił się na pierwszoplanowego reżysera każdego czasu, a podążają za nim Grzegorz Jarzyna i Krzysztof Warlikowski. Zdaniem krytyka Łukasza Drewniaka w końcu lat dziewięćdziesiątych doprowadzili oni do bezprecedensowej metamorfozy teatru polskiego. Mówi on nawet o "tsunami młodych", które wstrząsnęło polskim teatrem, nie tylko w czołowych teatrach dużych miast, ale również na scenach prowincjonalnych miast jak Wałbrzych czy Legnica, gdzie osoby robiące teatr i wywodzące się z generacji trzydziestolatków podjęły temat wykluczonych w szybko zmieniającym się polskim społeczeństwie. Jako pierwszy na berlińskim festiwalu "Polski Ekspress" zaprezentował się Jan Klata z ciężką rewią cyberpunkowej powieści Philipa K. Dicka "Trzy stygmaty Palmera Eldricha". System fabryczny (Betriebssystem): człowiek kręci się wokół halucynacji narkotykowych i manipulacji. Kto jest na zewnątrz, żyje w pewnego rodzaju gułagu z jedyną nadzieją na ucieczkę do realności. Spektakl Klaty w Teatrze Starym w Krakowie stawia na oddziaływanie poprzez drastyczność; ekstremalne rozdarcie świata popu i reklamy przez teologiczne nic- przesłanie, które jest ugruntowane konserwatywnie i pływa po powierzchni, co będzie przyczyną katastrofy w niedalekiej przyszłości.

Realistycznie współcześnie i w bezpośredni sposób polityczne okazało się przedstawienie Przemysława Wojcieszka "Cokolwiek się zdarzy, kocham cię."

Magda i Sugar, dwie dziewczyny generacji X, kochają się, otrzymują nawet błogosławieństwo matki Sugar. Po jakimś czasie wraca brat Sugar, po służbie w Iraku i życzy sobie właściwych relacji. W inscenizacji udało połączyć się kontrowersyjny temat homoseksualności w rządzonej przez konserwatywnego Lecha Kaczyńskiego Polsce oraz temat nie do końca jasnego udziału Polski w wojnie w Iraku. Jeśli chodzi o stronę formalną przedstawienia- tekst wzbogacony został graną na żywo muzyką oraz wykrzykiwanymi przez aktorów slamami. W tym przedstawieniu w przeciwieństwie do spektaklu Klaty pop kultura stanowi ciągle medium, dla młodych ludzi żyjących na marginesie społeczeństwa, którym wspomnienie czasów Solidarności niewiele mówi.

Wesoła historia

Wiele mówi się i dyskutuje na temat: Czy młodzież czwartej RP rzeczywiście niewiele wie o swojej historii, czy może wręcz przeciwnie szuka dla siebie odnośników we własnej tradycji, by móc stworzyć sobie własny obraz rzeczywistości. Autor Paweł Demirski i reżyser Paweł Zadara - obaj reprezentanci pokolenia trzydziestolatków- zrobili sztukę o Lechu Wałęsie, z godnym uwagi podtytułem "Historia wesoła, a ogromnie przez to smutna" (Teatr Wybrzeże z Gdańska, spektakl grany również w czerwcu na Biennale w Wiesbaden).

Demirski i Zadara pokazują udział Wałęsy w działaniach Solidarności w latach 1980-89 nie jako hollywoodzką hagiografię lecz jako bezpośredni i prosty teatr według wzoru Armina Petrasa. Arkadiusz Brykalski nie jest zwycięskim Wałęsą z obrazów medialnych i książek od historii, lecz podobny jest do postaci Axela Prahla, który w wielu momentach wygląda na nie dorosłą do wielkiej historycznej roli, którą obecnie przypisuje się byłemu prezydentowi. Sztuka kończy się w momencie, kiedy ruch społeczny rzuca państwo na kolana. W Berlinie mogło to być odebrane z rozczarowaniem, ponieważ pokazanie Solidarności właśnie po przełomie pełnej wewnętrznych sprzeczności budzi tu wielkie zainteresowanie. Zadara wziął udział w sympozjum w HAU "Nowi niezadowoleni w Polsce" i podkreślał cel swojej pracy jako zbadanie wspomnień dzisiejszych Polaków. I właśnie z tego powodu nie wolno pomijać podtytułu.

Polityka jest bardzo pojemna.

"Wałęsa..." był również pokazany na warszawskim "EC 47". Pierwszej edycji festiwalu, który przypominał niemiecki festiwal "Polityka na wolnej scenie" . W swoim tytule zawiera przesłanie polityczne oraz grę słowną , nawiązującą do nazwy ekspresu linii Warszawa-Berlin. Kurator Łukasz Chotkowski, kolejny trzydziestolatek, który zaprosił Chrisa Kondeka z "Dead Cat Bounce" i berlińską grupę RambaZamba z "Mongopolis", otworzył festiwal przedstawieniem "Standbild" młodych przedstawicieli szkoły giseńskiej Stefanie Lorey i Bójrna. Program festiwalu tworzyły prezentacje filmowe, teatralne i performatywne, wszystkie podejmujące temat polityki, albo od razu widocznej w "Wałęsie", albo w bardziej zakamuflowanej formie, jak np. w "Dead Cat Bogunce". Warszawska publiczność, która płacąc za bilet stała się inwestorami na nowojorskiej giełdzie, mogła doświadczyć kawałka globalnej ekonomii, była domem giełdowym, ale to od niej zależało jak będą lokowane pieniądze.

Polska prasa chętnie podchwyciła temat upolityczniania teatru. A nawet poszerzyła pojęcie tego, co polityczne. Do nurtu teatru politycznego została również włączona Suka OFF, performatywna grupa z industrialnych Katowic. Teatr, który głównie jest zainteresowany uwodzeniem widza przy użyciu tzw. "body-modification" lub jak oni to nazywają "nadużycia ludzkiego ciała" i rzeczywiście w ich przedstawieniach haki przebijają ludzką skórę.

Ciężko mówić o tym co jest teatrem politycznym a co nie jest w czasach kiedy jest tak wiele koncepcji państwa i tak duża wolność gospodarcza, w czasach w których zabranie klarownego stanowiska politycznego wymaga co najmniej trzyletniej analizy sytuacji politycznej.