Artykuły

Skarb odnaleziony w Teatrze Dramatycznym. To dwie przedwojenne fotografie Aleksandra Węgierki ręcznie podpisane i egzemplarz paryskiej "Kultury" z 1948 roku z pochwalnym tekstem na jego temat. Dlaczego są tak cenne? To jedyne autografy byłego patrona w kolekcji teatru. Tekst zaś podważa zarzuty o rzekomej kolaboracji Węgierki z Sowietami.

Są także dwie przedwojenne fotografie Aleksandra Węgierki ręcznie podpisane. Dlaczego tak cenne? To jedyne autografy byłego patrona w kolekcji teatru.

Pamiątki odnaleziono przypadkiem w jednej z szaf w teatralnej bibliotece. Ich wartość w obecnej chwili wzrasta niepomiernie - trwa bowiem batalia o patrona Teatru Dramatycznego. Przez kilkadziesiąt lat był nim właśnie Węgierko - wybitny reżyser i aktor, który teatr w Białymstoku prowadził w latach 1940-1941, za okupacji sowieckiej.

Ni stąd, ni zowąd, przed niespełna dwoma miesiącami, Związek Piłsudczyków zażadał przywrócenia przedwojennego patrona teatru, Józefa Piłsudskiego, zarzucając Węgierce - bez dowodów - kolaborację z bolszewikami. Jarosław Schabieński, komisarz województwa, niesiony dekomunizacyjnym prądem, piłsudczykom przyklasnął i patrona wymienił. Decyzję podjął arbitralnie, bez konsultacji ze społeczeństwem i zespołem teatru, nie zważając na protesty kilku tysięcy białostoczan, rozmaite happeningi i akcje, w które również włączyła się "Gazeta".

Zespół teatru jednak broni nie złożył i ciągle próbuje walczyć o Węgierkę. Dyrektor Piotr Dąbrowski ksero tekstu z "Kultury" wręczył wczoraj obecnemu marszałkowi (który decyzji komisarza nie cofnął, tłumacząc, że "patron nie po to został zmieniony, by go teraz przywracać"). Marszałek obiecał przeczytać.

Pod wspomnieniem, zamieszczonym w nr 9-10/1948 "Kultury" wydawanej w Paryżu (jego fragment zacytowany został w książce "Cały świat gra komedię"), podpisała się J.B. Nie udało się jej zidentyfikować, podpisała się inicjałami, zapewne dla bezpieczeństwa rodziny, w końcu był rok 1948. Wiadomo jednak (wspomina o tym w tekście), że była aktorką w zespole Węgierki (od połowy marca 1940 do końca kwietnia 1941), i że aktorką była jej matka. " Zdecydowałam się napisać niniejsze wspomnienie, ponieważ jestem jedyną osobą z tego zespołu, która znalazła się poza granicami kraju" - tłumaczyła J.B. w 1948 roku w tekście "Polski Teatr Białorusi Zachodniej". Opisuje dramatyczny czas okupacji sowieckiej, pracę w teatrze, przede wszystkim zaś nie ustaje w pochwałach Aleksandra Węgierki.

- O tym, że jej wspomnienia trzeba traktować jako wiarygodne, niech świadczy osoba Jerzego Giedroycia, twórcy "Kultury", który tekst przyjmował do druku. Czy gdyby Węgierko rzeczywiście, jak insynuują niektórzy, był agentem NKWD i kolaborantem - jego współpracownica nie wspomniałaby o tym w niezależnym wydawnictwie? - gorączkuje się Piotr Dąbrowski, szef teatru. - Tymczasem w tekście, w których jest mowa o innych konfidentach, nie pada nawet najmniejsza sugestia na ten temat. To ewidentny dowód na to, że oskarżenia o kolaborację są nadużyciem. Od czasu afery o Węgierkę spotkałem się z argumentami, że peany na jego temat pisano w Polsce Ludowej, co, zdaniem moich rozmówców, z miejsca zakłada fałszywość tych pochwał. Jak w takim razie ocenią artykuł wydrukowany w trzy lata po wojnie w wydawnictwie w PRL-u zakazanym?

Dodajmy, że w momencie opublikowania artykułu w "Kulturze" białostocki teatr nie nosił jeszcze imienia Węgierki.

Czy możliwe jest jeszcze, by Węgierko wrócił jako patron? To okaże się niebawem - na najbliższej sesji sejmiku (najprawdopodobniej w połowie lipca) radni będą głosować w tej sprawie. Wymiana patronów ciągle bulwersuje białostoczan. W czwartek rozwiązała się Rada Programowa Teatru Dramatycznego, powołana przez poprzedniego marszałka. Jej członkowie uznali, że skoro ich opinie w sprawie zmiany patrona zostały zlekceważone - rada jest niepotrzebna.