Teatr pożarł polityków
"Stuff Happens" w reż. Andrew S. Paula w Teatrze Śląskim w Katowicach. Pisze Aleksandra Czapla-Oslislo w Gazecie Wyborczej - Katowice.
Polska prapremiera spektaklu "Stuff Happens" Davida Hare'a w Teatrze Śląskim. Brytyjski dramaturg pokazuje cały polityczny paradoks wojny w Iraku i mistrzostwo manipulacji ekipy prezydenta Stanów Zjednoczonych George'a Busha.
W tym sezonie Teatr Śląski eksperymentuje. Testuje publiczność: jej wrażliwość (w "Jednym dniu" rodzice zmagają się z niepełnosprawnością córki), jej patriotyzm lokalny ("Polterabend" - rzecz o historii śląskiej rodziny pisana gwarą), jej narodowego ducha i cierpliwość ("Wesele" Wyspiańskiego), wreszcie przyswajalność czarnego humoru ("Czaszka z Connemary"). Od soboty do tej listy testów dopisać można jeszcze jeden - poglądów politycznych. Śląski rozpoczął wojnę z terroryzmem, rozplanował inwazję na Irak i przygotował polską prapremierę "Stuff happens" Davida Hare'a w reżyserii amerykańskiego twórcy Andrew S. Paula z Pittsburgha. Gościem specjalnym polskiej prapremiery był sam autor, który przyjechał do Katowic z Berlina.
Obaj zaproponowali nam nowe oblicze doku-dramy. Z bogatego materiału faktograficznego brytyjski dramaturg skomponował kronikę inwazji na Irak. Temat jest więc świeży i dotąd nie doczekał się jeszcze wyrazistego teatralnego komentarza w Polsce. Owszem, w 2005 roku próbę podjął Grzegorz Jarzyna w "2007: Macbeth", w którym wojska Duncana przebrał w amerykańskie mundury, a akcję umiejscowił w realiach wojny z islamskim terroryzmem. Hare robi krok dalej - nie kamufluje wydarzeń, nie szuka politycznych metafor. Po prostu wprowadza na scenę George'a W. Busha i Tony'ego Blaira, a następnie komponuje ich wystąpienia w dramatyczny dialog.
Na szczęście widzów nie czeka powtórka z wiadomości telewizyjnych. Doświadczony dramaturg zgrabnie montuje i intensyfikuje fakty, z których buduje karykaturę zarówno Ameryki, jak i krajów Europy. Czegoś tu jednak brakuje - w ciągu ponadtrzygodzinnego spektaklu ani razu z ust Busha nie pada stanowcze wyjaśnienie, dlaczego Ameryka zaatakowała Irak. Hare uwypukla tym cały polityczny paradoks i mistrzostwo manipulacji.
Aktorskim rarytasem spektaklu jest zaproszony do spektaklu Szymon Kuśmider. Jego Bush jawi się raz jako nieprzewidywalny i bezczelny prezydent, raz jako głupiec manipulowany przez swoich doradców. Wydaje się karykaturalny wobec siły, jaką prezentują Donald Rumsfeld (Jerzy Głybin) i Colin Powell (Adam Baumann). To między tymi dwoma sekretarzami rozrywa się prawdziwa wojna i prawdziwy teatr. Agresywny Rumsfeld najpierw kąsa, a potem słowami pożera Powella jako jedną ze swoich politycznych ofiar. Swój nieunikniony upadek sekretarza stanu Baumann gra z godnością i dyplomatycznym wyczuciem. Cała ta aktorska trójka potrafi politycznie zahipnotyzować. Niestety, Condoleezza Rice Krystyny Wiśniewskiej pozostaje aktorsko zbyt przezroczysta i neutralna. Marcin Szaforz jako Tony Blair do połowy przedstawienia ustępował dominującemu Bushowi, by szczęśliwie ożywić swoją postać w drugiej części spektaklu i wreszcie zaznaczyć swoją polityczną obecność. W cieniu pozostaje reszta ról i słów. Bez mocy pozostaje zarówno kwestia palestyńska, którą epizodycznie porusza Monika Radziwon, czy finałowa kwestia irakijskiego uchodźcy (Wiesław Kupczak).
W potoku angielskich słów przełożonych na polski aktorzy czasem grzęzną, nie mogąc wygrać językowych niuansów czy dosadnie puentować żartów. Reżyser Andrew S. Paul, który przygotował wcześniej amerykańską inscenizację "Stuff Happens", wspominał, że za Oceanem publiczność żywiołowo reagowała na kpinę z polityków. Na katowickiej prapremierze panowała raczej powaga. Najwyraźniej wojnę i teatr zawsze odbieramy serio. Dlatego eksperyment sceniczny "Stuff Happens" pozostaje potraktować poważnie. Czy po opuszczeniu teatru ktokolwiek podjął na nowo dyskusję o słuszności wojny w Iraku? Nie wiem, ale jestem pewna, że to dobry moment, by podyskutować o bezczelnych mechanizmach władzy i politycznej obłudzie.
