Artykuły

Amerykanie mają swoje klany aktorskie Barrymore'ów, Fondów, Douglasów. My możemy pochwalić się rodami Damięckich i Kreczmarów. Dawny rektor warszawskiej PWST JAN KRECZMAR pochodził z wyjątkowo zasłużonej dla polskiej kultury rodziny. Sam też przyczynił się niemało do rozwoju teatru polskiego.

Wnuk Grzegorz podażą śladami dziadka

Urodził się 6 maja 1908 roku w Warszawie w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec Jan Kreczmar senior był wybitnym pedagogiem. Założycielem słynnego warszawskiego gimnazjum, dziś jego imienia. Brat Jerzy Kreczmar był reżyserem. Przez lata pracował w stołecznym Teatrze Współczesnym pod dyrekcją Erwina Axera. Żoną Jana była Justyna z domu Karpińska, aktorka.

Ich przedwcześnie zmarły syn Adam to poeta i satyryk, autor znanych słuchowisk radiowych: "Okno na świat", "Przygody Holmesa", "Wczorajsza młodzież". Od czasu do czasu bywał aktorem. Z wielkim klanem Kreczmarów związany jest też jeden z najwybitniejszych aktorów naszego pokolenia, Zbigniew Zapasiewicz - jego matka była rodzoną siostrą Jana Kreczmara. I znany satyryk Krzysztof Daukszewicz, który był mężem córki Justyny i Jana - Małgorzaty Kreczmar. Ich syn Grzegorz poszedł w ślady dziadka Jana i wkrótce też zostanie aktorem. Na razie studiuje jeszcze w warszawskiej Akademii Teatralnej, tej samej, której przed laty rektorował jego słynny dziadek.

Aktorzy i nie tylko oni mówią o Janie Kreczmarze, że był szlachetnym, mądrym, inteligentnym i wrażliwym człowiekiem. Wielkim autorytetem i wielkim artystą. Miał wiele pasji, ale największą jego miłością był na pewno teatr i szkoła.

Jego wychowankami byli m.in. Zofia Mrozowska, Andrzej Łapicki, Ignacy Gogolewski, Katarzyna Łaniewska, Roman Kłosowski, Witold Skaruch. Dziś oni są autorytetami. I przekazują kolejnym pokoleniom aktorskim idee swojego niezapomnianego nauczyciela i mistrza.

Mistrz Jan debiutował w 1929 roku w Wilnie rolą Guślarza w "Dziadach". W Warszawie po jawił się w 1933 roku. Najwybitniejsza przedwojenna rola to Car w "Maskaradzie". Wojna zastała Jana i jego żonę we Lwowie. Przedostali się do Warszawy. Pracował jako barman w kawiarni "U Elny Gistedt". Działał w konspiracji i w Tajnej Radzie Teatralnej. Gdy wybuchło Powstanie Warszawskie przebywał z żoną na wsi, oczekując potomka.

Po zakończeniu wojny z Lublina przenieśli się do Łodzi, by w 1946 roku powrócić do odbudowanego Teatru Polskiego w Warszawie. Od 1964 roku do końca życia grał w Teatrze Współczesnym. W ostatnich latach życia chorował. Ale nigdy nie narzekał. Amputacja nogi, której musiał się poddać, wymusiła ograniczenie występów. Ostatnia rola to Harcourt Reilly w "Cocktail Party" Thomasa S. Eliota. Jan Kreczmar zmarł w wieku 64 lat.

Ma swoją tablicę

W maju 2008 roku w Collegium Nobilium w Warszawie przy ulicy Miodowej w setną rocznicę urodzin Jana Kreczmara odsłonięto tablicę upamiętniającą jego działalność pedagoga i długoletniego rektora Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Obecnie dawna PWST zmieniła nazwą na Akademię Teatralną im. Aleksandra Zelwerowicza. Jej nowym rektorem został Andrzej Strzelecki.

Na zdjęciu: Jan Kreczmar