Tampon emancypacyjny
Krzysztof Warlikowski opowiada przede wszystkim o uczuciach, więc wątek seksualny w jego teatrze odczytywany jest niemal wyłącznie jako nowy obraz tożsamości człowieka końca wieku - mówi Agnieszka Kłos w Ricie Baum.
Wiadomo jednak, że rewolucja utożsamiana bywa z aspektem seksualnym od początku istnienia. Dzieciom kwiatom w latach 60. zależało w pierwszym rzędzie na całkowitym zaspokojeniu seksualnym, a dopiero potem na nowej definicji wolności, w ramach której wszystko byłoby dozwolone, w tym seks bez ograniczeń. Na związki rewolucji z ciałem zwróciła uwagę już dawno temu Maria Janion, która powoływała się na obraz "Wolności wiodącej lud na barykady". Naga kobieta doskonale oddawała "ducha" rewolucyjnego ówczesnej Europy. Mówi się przecież bardzo często, że u podstaw każdej rewolucji leży głód pragnień, w tym seksualnych. Rewolucja zaczyna się od rozporka, a na czym się kończy? Połączenie dwóch aspektów w przestrzeni publicznej, a więc tego, co widoczne i ukryte, zawsze ściągało opinię ludzi. Dlatego właśnie specjaliści od rewolucji generowali tematy, wokół których ludzi mogliby się spolaryzować. Hitler nie lubił gejów i Żydów. W kilku zdaniach wyznaczył przestrzeń życiową dla ludzi odmiennych i skoncentrował dyskusję polityczną wokół ich ciał, a konkretniej penisów. Dziś mówienie o seksie w sztuce i podpieranie się tym motywem w celach emancypacyjnych jest zabiegiem na krótkich nogach. Dlaczego? Bo seks jest towarem nudnym i zużytym. Również feministki zaangażowane w przywracanie widoczności kobiet w przestrzeni publicznej, zwykle odcinają się od wątków związanych z seksem. Kiedy koncentrowały się na seksualności, łatwo im było wmówić, że chodzi im wyłącznie o seks.
Europa, w tym Polska w XXI wieku, stanęła przed niewygodnym, ale prawdziwym obrazem społecznym: oto okazało się, że mieszczanie nie są aż tak mieszczańscy, a feministki czy rewolucjoniści groźni. Znacznie im bliżej do siebie choćby za sprawą wspólnych interesów, niekoniecznie nacechowanych seksualnie. Oczywiście polscy artyści musieli odrobić lekcję z wychowania seksualnego. Dlatego na początku lat 90. przez galerie i teatry przetoczyła się istna fala pogromu seksualnego. Odbiorcy i krytycy nie przyzwyczajeni do nowinek z Zachodu, przecierali oczy ze zdumienia. "Nowe" szło przez łóżka i publiczne szalety. Musiało minąć nieco czasu zanim wątek wkomponował się w znacznie dojrzalsze rozumienie sztuki.
Czy rewolucja może obyć się bez nagich pośladków? Nie. Chociaż politycy wkładają sporo wysiłku w proces aseksualizacji swojego zawodu. Wiadomo jednak, że władza to seks. Nowoczesne społeczeństwo zintegrowało proces emancypacji i rozdzieliło wątek seksu od wolności. W pewnym sensie nauczyła nas tego demokracja. Co z tego skoro Polska jest na tym tle opóźniona i wciąż próbuje dogonić kraje rozwinięte, a goniąc swojego zajączka wciąż potyka się o zmiany w postrzeganiu przestrzeni publicznej na Zachodzie? Trwa tam przecież od dawna proces przemian związanych z redefinicją społeczeństwa ponowoczesnego. To znaczy takiego, w którym zarówno seks, wątek emancypacyjny, jak i cała rewolucja polityczna czy ekologiczna, stały się łatwo zastępowalnym towarem rynkowym. Smutna to konkluzja człowieka z końca wieku. Nikt jednak nie obiecywał, że nowa era zapewni porządek i hierarchię z ubiegłego wieku. Pocieszające jest to, że najbardziej radykalny odłam polskich feministek; anarchofeministki, które mieszkają na wrocławskich skłotach, rezygnują świadomie z eksponowania wątków seksualnych w sztuce. Na pytanie, czy ich galerie powinny łączyć politykę i seks, odpowiadają bardzo przytomnie, nie. Niemodny temat nie przysporzy im fanów, ani tym bardziej sprzymierzeńców, którzy wychowani w duchu nowego dyskursu nie pomylą walki o przestrzeń w polskiej demokracji z wyzwalaniem taniego demona. Aspiracją młodych kobiet jest dotrzeć do swoich odbiorców wśród przeciętnych mieszkańców Dolnego Śląska, a nie słuchaczy Radia Marii.
Fragmenty wypowiedzi autorki zostały wykorzystane w programie TVP3 "Rewolwer Kulturalny".
