Artykuły

Nakładem wydawnictwa Pruszyński i S-ka wznowiona została właśnie klasyczna książka o Zbigniewie Cybulskim - "Okno Zbyszka Cybulskiego", autorstwa Jerzego Afanasjewa.

- Ksiądz Niedałtowski powtarzał mi zawsze: jeszcze nie powrócił czas Afanasjewa. Ale powróci, bądź cierpliwy. Może właśnie zaczyna powracać? - zastanawia się Jerzy Afanasjew jr, który doprowadził do wznowienia książki swego ojca o Cybulskim.

"Okno Zbyszka Cybulskiego" Jerzego Afanasjewa to jedna z kultowych pozycji sprzed prawie czterech już dekad. Powstała z rozpaczy: autor, wielki przyjaciel aktora, usiadł do pisania, gdy tylko dowiedział się o tragicznej śmierci Cybulskiego. Chciał na gorąco zapisać wszystkie wspomnienia i wspólne przeżycia, zanim umkną gdzieś z pamięci.

- Znali się od lat - opowiada syn autora, Jerzy Afanasjew. - Pierwszy raz spotkali się przy okazji wspólnej pracy w teatrzyku Bim-Bom i od razu coś między nimi zaiskrzyło. Ta przyjaźń trwała potem przez lata, nawet wówczas, gdy Cybulski wyprowadził się już z Gdańska. Śmierć przyjaciela była dla ojca wielkim ciosem.

Bardzo osobista, napisana żywym językiem, pokazująca popularnego aktora od zupełnie nieznanej strony książka, biła swego czasu rekordy czytelniczej popularności. Do czasu. Wydana dwa razy - w latach 70. i 80. - nie była wznawiana od dawna, wyczytane do cna egzemplarze pierwszych edycji od czasu do czasu można było znaleźć w antykwariatach czy na internetowych giełdach.

- O ponowne wydanie tej książki zabiegałem całe 15 lat - opowiada Jerzy Afanasjew, syn autora. - Pisałem prośby i podania do różnych wydawnictw, ale zupełnie bez skutku. Wreszcie trafiłem do gdańszczanina z urodzenia i z serca, Artura Matysa, prezesa wydawnictwa Prószyński i S-ka, który postanowił zaryzykować i ponownie wydać tę książkę. To bardzo ważny moment - pojawiło się nowe pokolenie, które nie pamięta, kim był Jerzy Afanasjew, nie ma też, oczywiście, możliwości pamiętać Cybulskiego.

Tym razem czytelnik dostanie do ręki pełne wydanie książki - dwa wcześniejsze były okrojone za sprawą interwencji ze strony cenzury, która wycinała z tekstu fragmenty dotyczące spraw politycznych. W sumie usuniętych było kilkanaście stron. Niezwykłym dodatkiem do najnowszego wydania jest wstęp autorstwa Andrzeja Wajdy.

- To był pomysł wydawnictwa - wyjaśnia Afanasjew. - Nie było najmniejszego problemu, żeby namówić na to reżysera, w końcu był to przecież jego ukochany aktor.

Na tym nie kończą się wysiłki Afanasjewa, by przywrócić rodzimej kulturze nieco zapomniany dorobek jego ojca. - Bardzo mi zależy, żeby jego książki nie umarły, żeby wciąż były wznawiane - opowiada. - Najintensywniej pracuję nad wznowieniem prawdziwego białego kruka, czyli książki "Sezon kolorowych chmur", poświęconej gdańskim teatrom studenckim z lat 50. i 60. Od czasu do czasu mignie mi gdzieś któryś z nielicznych egzemplarzy dawnego wydania na internetowej aukcji. I nie ma prawie żadnego innego sposobu, żeby dotrzeć do tej książki.

Czy, trawestując cytowane przez Afanasjewa słowa gdańskiego duszpasterza środowisk twórczych ks. Krzysztofa Niedałtowskiego, "powrócił wreszcie czas Afanasjewa"? Okaże się, kiedy będą już znane wyniki sprzedaży wznowienia "Okna Zbyszka Cybulskiego" i kiedy szefowie wydawnictwa Prószyński i S-ka zdecydują się, czy wznawiać kolejne pozycje tego autora.

Z posłowia Andrzeja Wajdy:

Tu tkwi tajemnica Cybulskiego jako aktora. Potrafił wyposażyć grane przez siebie postacie w ogromne bogactwo niuansów, różnicując dla widza te postacie, które grał - zarówno filmowe, jak i teatralne. [...]

Po moich pierwszych doświadczeniach z Cybulskim, kiedy zawiodłem go, nie znajdując dla niego następnych ról do grania, byłem o wiele uważniejszy.

Może stąd udało mi się znaleźć kilka ciekawych i tak różnych możliwości do zagrania dla Daniela Olbrychskiego czy Krystyny Jandy.

Tak myślę dzisiaj. A wtedy miałem przed sobą tyle czasu, myślałem, że jesteśmy nieśmiertelni...