Artykuły

Jak co roku, przed Cricoteką przy ul. Kanoniczej, 8 grudnia, w kolejne rocznice śmierci Tadeusza Kantora, stają "żywe pomniki": Jan Książek w stroju Wielkiego Wędrowca ("Kurka wodna", 1967 r.) i bracia Janiccy jako dwaj chasydzi z deską ostatniego ratunku ("Nigdy tu już nie powrócę", 1988 r.) składając hołd pamięci artysty przywołują jego czas i jego teatr.

Wczoraj [8 grudnia], w 14. rocznicę śmierci Tadeusza Kantora, po milczącym spektaklu "żywych pomników", otwarto w Cricotece dużą wystawę poświęconą "Umarłej klasie". Sławny spektakl teatru Cricot 2 Tadeusza Kantora (premiera w 1975 r.) wszedł do historii światowego teatru jako dzieło przełomowe. Na wystawę składa się eksponowana w sali na parterze Cricoteki dokumentacja (notatki, plakaty, różnojęzyczne recenzje), a w galerii w piwnicach Cricoteki - obiekty, które grały w spektaklu, rysunki Kantora, przykłady jego malarstwa inspirowanego teatrem śmierci. Uzupełnieniem jest obiekt "Dom Umarłej Klasy" zrealizowany przez Kantora w 1983 r. i inne prace artysty.

Obchodom rozpoczynającym się w środku dnia, w południe, zawsze towarzyszy liczne jak na tę porę grono ludzi. Wczoraj trudno było jednakże nie dostrzec jak wyraźnie, z roku na rok, postępuje pokoleniowa zmiana warty. Wczoraj przeważali już zdecydowanie ludzie młodzi. O zmniejszającej się liczbie tych, którzy teatr Kantora znają niejako osobiście, wspomniał podczas wczorajszego otwarcia wystawy w Cricotece (jego zdaniem przechowującej ulotne cienie), marszałek województwa małopolskiego Janusz Sepioł, należący - nawiasem mówiąc - do ostatniej generacji, której dane było zobaczyć Kantorowskie premiery sprzed "Wielopola, Wielopola...".

***

Wieczorem, w galerii Krzysztofory (siedziba Grupy Krakowskiej, miejsce paru premier teatru Kantora) otwarto wystawę "Wielcy nieobecni: Leon Chwistek, Maria Jarema, Jonasz Stern".

Leon Chwistek (1884-1944), malarz, krytyk, teoretyk sztuki, był protektorem pierwszej Grupy Krakowskiej. Maria Jaremianka, (1909-1958), malarka, współzałożycielka, pierwszej, międzywojennej, i drugiej, powojennej Grupy Krakowskiej, stanowiła również swoiste "żywe wiązanie" międzywojennego teatru Cricot Józefa Jaremy (jej brata) i teatru Cricot 2 Tadeusza Kantora. Jonasz Stern (1904-1988), malarz i pedagog, podobnie jak Jaremianka związany był z obiema formacjami Grupy Krakowskiej. Oboje - Stern i Jaremianka - zaliczani byli przez Kantora do jego najbliższych przyjaciół, oboje też przywołał w ostatnim, nie ukończonym spektaklu "Dziś są moje urodziny".

Na wystawie pokazano - obok rysunków Chwistka - wczesne (z lat trzydziestych) grafiki Sterna i prace Jaremianki: od projektów teatralnych po monotypię. Trzy gabloty wypełnione książkami, dokumentami, fotografiami dają pewien wgląd również w prywatność trojga znaczących artystów i nietuzinkowych postaci.