Myśli nienowoczesnego Polaka
Jest rok 1846. Do rodzinnego dworku Cedrów w Olszynie przybywa Rafał Olbromski wraz z synem Hubertem. Szykują się do powstania. Wyjazd na punkt zborny do pobliskiego Tarnowa zostaje jednak udaremniony przez najście na dwór chłopów pod dowództwem Jakuba Szeli.
W "Turoniu" Stefan Żeromski powrócił do bohaterów z "Popiołów": Krzysztofa Cedry i Rafała Olbromskiego. Tyle że tu są o trzydzieści lat starsi. Poznajemy ich dorosłe dzieci. Weronika, córka Cedry, jest narzeczoną Huberta Olbromskiego.
Skąd tytuł? Z ludowego obrzędu, znanego w tej części Małopolski, gdzie rozgrywa się akcja sztuki.
"Obrzęd ten ma w sztuce nie tylko symboliczne znaczenie-pisał Wojciech Natanson. - W przebraniu turonia, kozy i żurawia Hubert Olbromski wraz z kilkoma spiskowcami dostaje się na początku niepostrzeżenie do dworu Cedrów i w tym samym przebraniu, razem z Weroniką Cedrówną i Chudym, udaje im się pod koniec dwór ten opuścić".
"Turoń" nie należy do sztuk często wystawianych. Na warszawskich scenach nie był grany od lat. W roku 1972 powstała wersja telewizyjna sztuki. Reżyserował ją Jan Kulczyński, Jakuba Szelę zagrał Jan Świderski.
W Teatrze Kameralnym "Turonia" wystawia Waldemar Śmigasiewicz. - Inscenizacja nie kładzie nacisku na historyczność, lecz na aspekty ludzkie tego tragicznego starcia. Po jednej stronie Szela ze swoimi okropnościami, szaleństwem i nienawiścią - po drugiej wyniosły i dumny Cedro ze swym przyjacielem Obromskim i jego synem Hubertem - idealizującymi demokratami, którzy we Francji układają plan szalonego powstania - wyjaśnia Śmigasiewicz.
- "Turoń" pokazuje tragizm wszelkich nie przemyślanych, spontanicznych buntów - dodaje Janusz Zakrzeński, grający Krzysztofa Cedrę. - Jeżeli ktoś obejrzy sztukę, a zachęcam szczególnie młodzież, niech sięgnie do historii, niech przypomni sobie, na czym polegała rzeź galicyjska. Materiałów jest mnóstwo. Ale nam się nie chce sięgać do Żeromskiego, do Wyspiańskiego. Wmawia się nam, że to nie jest "nowoczesne". Nie mam nic przeciwko Michaelowi Jacksonowi, ale jeśli pójdziemy na koncert Jacksona, to czego się możemy nauczyć?
Wystąpią m.in.: Janusz Zakrzeński, Mieczysław Kalenik, Jan Tesarz, Adam Biedrzycki, Katarzyna Tatarak, Tomasz Budyta, Ewa Domańska, Marek Barbasiewicz. Scenografia - Maciej Preyer, muzyka Andrzej Zarycki. W dniu premiery w foyer Teatru Kameralnego otwarta zostanie wystawa malarstwa Moniki Żeromskiej, córki pisarza.
