Ludzie bezradni wobec wolności
- To historia okrutnego związku matki i córki, które mieszkają razem i w żaden sposób nie potrafią się od siebie uwolnić. Utwór jest dla mnie szczególnie bolesny, bo praźródłem jego powstania była obserwowana przeze mnie relacja między moją matką a babką - mówi INGMAR VILLQIST przed prapremierą "Kompozycji w błękicie" w Teatrze Na Woli w Warszawie.
W Teatrze Na Woli autor "Beztlenowców" przygotowuje "Kompozycję w błękicie". Jak zapowiada, będzie to sztuka bardzo osobista, bolesna i mroczna.
Z INGMAREM VILLQISTEM ROZMAWIA JAN BOŃCZA-SZABŁOWSKI
W swoich sztukach często zagląda pan w zakamarki duszy człowieka. Pisze pan o trudnych relacjach międzyludzkich, także o stosunkach, które przybierają patologiczny wymiar. Czy podjąłby się więc pan napisania sztuki o Josefie Fritzlu z Amstetten, którego czyny przerażają dziś cały świat?
Ingmar Villqist: Raczej nie. Przykład Fritzla uświadamia nam, że rzeczywistość realna po wielekroć przerasta wyobraźnię pisarza. Że nawet najbardziej doświadczony dramaturg nie wykalkulowałby w swojej głowie tak emocjonalnej sytuacji, jaką tworzy życie. Poza tym dla mnie historia musi mieć jednak silny kontekst artystyczny. Bohaterowie, którzy są przeze mnie uwikłani w różne smutne i skomplikowane sytuacje, charakteryzują się pełnym spectrum emocji, nienawiści, żalu, agresji, tkliwości, czułości i miłości. W życiu realnym okazuje się, że ta mroczna strona człowieka często nie jest tak bardzo kolorowa i ponętna jak w literaturze i teatrze. Wspaniałość człowieka i jego nędzę poznajemy na scenie. W życiu kolor czerni nie zawsze miewa odcienie szarości.
Jak więc wyglądać będzie "Kompozycja w błękicie"?
- To historia okrutnego związku matki i córki, które mieszkają razem i w żaden sposób nie potrafią się od siebie uwolnić. Utwór jest dla mnie szczególnie bolesny, bo praźródłem jego powstania była obserwowana przeze mnie relacja między moją matką a babką. Opowieścią o tym, w jaki sposób mama przez wiele lat walczyła o własny obszar wolności, niezależności, a jednocześnie nie miała w sobie na tyle siły, determinacji czy odwagi, by zdecydować się na wolność. Dotykam tematu, który pojawia się dość często, niezależnie od epoki i kultury.
U pana bohaterów determinacja często idzie w parze z bezradnością. Dlaczego?
- Jeśli człowiek nie jest w stanie odnaleźć w sobie wolności wynikłej z wychowania, kontekstu społecznego - rodziny czy środowiska - wtedy bardzo trudno mu o tę wolność się upomnieć. O wiele łatwiej jest tkwić w relacji silnie uzależniającej nas od drugiej osoby, bo to już znamy. Potrafimy przewidzieć emocje tej osoby oraz własne. Żona alkoholika czy dziecko toksycznych rodziców wiedzą, co może je spotkać w zależności od tego, jak rozwija się ten związek. Ale odciąć tę pępowinę to decyzja wymagająca ogromnej odwagi. Bohaterowie wielu moich sztuk mają w sobie głęboki lęk i jednocześnie poczucie bezradności wobec wartości, o której marzą, czyli o wolności.
Czy Villqist-reżyser poprawia czasami Villqista-dramaturga?
- Oczywiście, że tak. Tekst dla czytelnika powstaje z użyciem innych środków niż dla aktora na scenie. Wielokrotnie więc skracam te teksty, bardzo brutalnie się z nimi obchodzę, zmieniam je, w trakcie prób dopisuję, przerabiam. I cieszę się, że moje jednoaktówki smutne i dosyć mroczne znalazły swój obszar, w którym mogą się ujawnić i funkcjonują tam dość dobrze.
Czy to nie masochizm widzów - oglądać sztuki o tragediach, które zdarza się im przeżywać w życiu osobistym?
- Moje teksty odnoszą się bardzo indywidualnie do ludzkich emocji, różnego rodzaju zapętleń emocjonalnych. Jeżeli ktoś chce przeczytać taki dramat czy obejrzeć spektakl, to wie mniej więcej, na co idzie - decyduje się na to, żeby spędzić w teatrze godzinę czy półtorej i niekoniecznie wyjdzie z takiego przedstawienia ubawiony po pachy. A jednak przychodzi.
VILLQIST CZYLI JAROSŁAW ŚWIERSZCZ
Ingmar Villqist to pseudonim literacki historyka sztuki, pisarza, dramaturga i reżysera teatralnego, obecnie dyrektora Teatru Miejskiego w Gdyni. Dużą popularność przyniosły mu sztuki "Oscar i Ruth", "Noc Helvera" oraz "Beztlenowce". Pisze w nich o podstawowych uczuciach: miłości, nienawiści, lęku przed śmiercią. W sobotę, 28 marca w Teatrze Na Woli odbędzie się jego autorska premiera "Kompozycji w błękicie".
W przedstawieniu zobaczymy Ewę Szykulską, Dorotę Lulkę i Marcina Trońskiego.
