Artykuły

Być może pomysł, by udać się na Warszawskie Spotkania Teatralne był odrobinę arogancki: 10 dni spektakli po polsku, języku, w którym nie znam nawet jednego słowa - trudno o lepszy test na to, czy można cieszyć się obcojęzycznym teatrem bez żadnych napisów czy tłumaczenia w słuchawkach. Mimo to, byłem zafascynowany tym, jak wciągająca i przyjemna dla oka była większość prezentowanych dzieł - pisze Andrew Haydon w swoim teatralnym blogu w The Guardian.

Nie trzeba znać języka, w którym wystawiana jest sztuka, by zrozumieć wizualną i emocjonalną stronę teatru.

Czy można obejrzeć spektakl w mowie, którą się nie włada i której się nie rozumie i mimo wszystko czerpać z takiego oglądania satysfakcję?

W tym roku miałem przyjemność obejrzeć "Hamleta" Thomasa Ostermeiera na deskach teatru w Berlinie. Jestem Ostermeiera wielkim fanem od czasu jak przeszło rok temu widziałem jego surową, prostą "Heddę Gabler" wystawioną w Barbican. Doszedłem do wniosku, że Hamleta znam na tyle dobrze, że zrozumiem sztukę. I tak się stało. Jeżeli tylko wiesz jak po niemiecku brzmi "Być albo nie być" ("Sein oder nichtsein"), nie będziesz mieć problemów ze śledzeniem akcji, rozpoznaniem postaci oraz z wyłapaniem (dzięki dawno zapomnianym lekcjom niemieckiego) znajomych strzępków dialogu.

Dzięki temu mogłem docenić okrojone tłumaczenie Mariusa von Meyenberga oraz podziwiać zabłoconą, minimalistyczną inscenizację Ostermeiera.

Być może pomysł, by parę miesięcy później udać się na Warszawskie Spotkania Teatralne był odrobinę arogancki: 10 dni spektakli po polsku, języku, w którym nie znam nawet jednego słowa - trudno o lepszy test na to, czy można cieszyć się obcojęzycznym teatrem bez żadnych napisów czy tłumaczenia w słuchawkach. Mimo to, byłem zafascynowany tym, jak wciągająca i przyjemna dla oka była większość prezentowanych dzieł.

Dzięki programowi w języku angielskim mogłem wyczuć kontekst z tego co widziałem. Jednak przyznać muszę, że ciekawym doświadczeniem było oglądanie czegoś pozbawionego jakiejkolwiek werbalnej informacji - dzięki temu uważniej oglądasz spektakl. Zamiast słuchać, zaczynasz doceniać kostiumy, gestykulację, ton głosu, dekoracje, muzykę - krótko mówiąc, wszystko, prócz wypowiadanych słów. Nadzwyczajne, jak wiele treści niosą w sobie te szczegóły.

Drugi spektakl jaki widziałem w ramach festiwalu oceniam jako jeden z najlepszych, jakie dane było mi obejrzeć w tym roku w jakimkolwiek języku. Już raz, w Nitrze na Słowacji, widziałem polskiego klasyka, produkcję Jana Klaty, "Sprawę Dantona", dlatego świadom byłem czego mam spodziewać się na scenie. Gra aktorska znakomita - szczegółowa, pełna głośno podanej żarliwej retoryki. Jednak to ambitny sposób w jaki Teatr Polski z Bydgoszczy wystawił tę sztukę (dwa połączone ze sobą pokoje z nagraniami video czyniącymi z widowni część spektaklu) czynił ją tak oszałamiającą i kompletną. Co więcej, przedstawienie tkwi głęboko w mojej pamięci mimo tego, że ni słowa nie zrozumiałem z wypowiadanych na scenie kwestii.

Ponad połowa obejrzanych przeze mnie spektakli była tak żywo zaprezentowana - "Balkon" Geneta, czy też pięknie zagrana, surowa, wystawiona na niemal pustej scenie współczesna adaptacja "Trzech sióstr" - że zrozumienie słów wydawało się zbytecznym dodatkiem.

Pod wieloma względami rozstanie się z potrzebą zwracania uwagi na językowe niuanse może nas uwolnić, pozwalając cieszyć się wizualną i emocjonalną stroną teatru. Czy mamy do czynienia z awangardowym eksperymentem, czy też klasycznym dramatem epickim - w prostej, jak i interpretacyjnej adaptacji - oglądanie tego bez dostępu do sfery językowej może być wielce wyzwalającym doświadczeniem. Choć mocno czcimy słowo pisane, teatr ma dziś coś do powiedzenia w większej liczbie języków, niż mogłoby nam się wydawać.

tłum. Wojtek Godek

Na zdjęciu: "Sprawa Dantona" w reż. Pawła Łysaka, Teatr Polski, Bydgoszcz.