Artykuły

"Dawno temu dziś" w reż. Anny Kękuś-Poks w Teatrze Polskim w Szczecinie. Pisze Artur D. Liskowacki w Kurierze Szczecińskim.

"Dawno temu dziś" Victora Lanoux to komedia - rzec by można - bulwarowa, ale utrzymana w najlepszej francuskiej tradycji gatunku. Lekka, łatwa, przyjemna, lecz inteligentna, dająca okazję do wzruszeń i wrażeń o bogatszym smaku niż cukierkowe ogólne przestanie, tu akurat mające być pochwalą starości. U Lanoux jest coś więcej. I to "więcej" przeziera z kolejnych scen wartko płynącego przedstawienia, nie na tyle jednak mocno, żeby opowieść o szalonych urodzinach zwariowanej staruszki dotknęła w nas czegoś istotniej, dotkliwiej.

Założenie sztuki jest proste: 90-letnia babka (Maria Bakka), wciąż pełna życia, coraz bardziej traci kontakt z rzeczywistością, biorąc przeszłość za teraźniejszość. Jak mają w tej sytuacji zachować się jej bliscy - córka (Danuta Chudzianka) i wnuk (Michał Janicki) oraz przyjaciel, "pan z ławki" przy cmentarzu, z którym spędza dni (Jacek Polaczek)? Czy powinni podtrzymywać jej sen na jawie, brać udział w grze, jaka stąd wynika, czy zerwać iluzję i nie dać starszej pani wikłać się w czasie?

Pozwolić jej śnić - to obdarzyć ją drugim życiem, szansą na ponowne (nowe?) przeżycie przeszłości - miłości, małżeństwa - ale i wiedzieć, że to, co się może zdawać pięknym marzeniem, spełnieniem, jest też bolesnym kłamstwem, zgodą na fałsz, grą na tyle obłudną, że w efekcie niosącą więcej krzywdy niż radości. Bohaterowie sztuki próbują i jednego, i drugiego, chyba podobnie w tej mierze niezdecydowani jak jej autor. W efekcie pytanie

się rozmywa, a widz zostaje z niby to otwartym wyborem, ale w rzeczywistości z uczuciem ulgi, że nie musi go dokonywać. W tej chwili, wobec tej opowieści, a i w swoim życiu.

"Dawno temu dziś" ogląda się więc sympatycznie, bawiąc się i znajdując chwilę do zadumy nad upływającym czasem, ulotnością chwil, prawem do szczęścia bez względu na wiek. Ale różowa tonacja tej melancholii trochę rozczarowuje.

Cóż, sztuka Lanoux jest tylko komedią, a nie dramatem psychologicznym. Sądzę jednak, że spektakl nie wykorzystał szansy, jaką - mimo wszystko - dawał tekst I nie dlatego, że szansa tkwiła w samym tekście. Bo owszem, jest on zręczny, dowcipny, dobrze skonstruowany, ale i schematyczny w zbyt farsowych czasem rozwiązaniach, płasko rysujący postaci, będące tłem dla głównej bohaterki. No i wyraźnie uciekający od jakiejś istotnej pointy. Ale szansa ta była właśnie w tym, co wokół tekstu, obok, w niedopowiedzeniach, w pytaniach, których tu chyba zabrakło.

Być może wynikło to stąd, że przedstawienie zamierzono jako benefis. Maria Bakka - związana ze szczecińskimi teatrami od 1959 roku - świętuje w nim 65-lecie swej pracy artystycznej. A wydarzenie tego typu to rzecz naprawdę wspaniała!

Realizatorzy "Dawno temu dziś" robią więc - mówiąc metaforycznie - miejsce dla świętującej na scenie aktorki. A że sztuka wpisana jest właśnie w scenariusz urodzin - i to tak szacownych - odnieść można wrażenie, że wszystko to jest, w gruncie rzeczy, zręcznie zainscenizowanym jubileuszem. Aktorzy grają więc trochę obok roli (może najwięcej szans na to, aby swą rolę pogłębić, ma Polaczek- bo akordeonista, "pan z ławki", to postać niejednoznaczna, nieco symboliczna - i udaje mu się to czasem), raczej sympatycznie towarzyszą znakomitej koleżance niż mierzą się z przejmującym dylematem, czy słodkie kłamstwo może być lepsze niż gorzka prawda.

Szkoda, bo Bakka, jako zaplątana w czasie starsza pani, a zarazem dojrzała kobieta i dziewczyna walcząca o swe szczęście -wczoraj, dziś i jutro - nie potrzebuje na scenie taryfy ulgowej i "wolnego pola". Jest dynamiczna i liryczna, zagubiona i zabawna, doświadczona i dziecinna, pełna humoru i dyskretnie ukazanego bólu. Wokół jej roli można by zbudować spektakl inny, ciekawszy. Może mniej miły, niż ten w sprawnej reżyserii Anny Kękuś-Poks, ale odważniejszy, głębszy.

Tak czy owak, pięknie się stało, że szczeciński Teatr Polski dał swej aktorce okazję do tak wartościowej samorealizacji.